Τανζίλα Ναρμπάγιεβα, Πρόεδρος της Γερουσίας του Όλι Μαϊλίς (Κοινοβουλίου) του Ουζμπεκιστάν. Φωτογραφία από την επίσημη ιστοσελίδα της Γερουσίας του Ουζμπεκιστάν.
Στις 11 Απριλίου, ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ υπέγραψε το νόμο για την ενίσχυση του συστήματος προστασίας γυναικών και παιδιών. Ο νόμος εισήγαγε ρηξικέλευθες αλλαγές στον ποινικό και διοικητικό κώδικα της χώρας. Η Τανζίλα Ναρμπάγιεβα, Πρόεδρος της Γερουσίας του Ουζμπεκιστάν, τον χαρακτήρισε «προοδευτικό» και υποστήριξε ότι «ανταποκρίνεται στα διεθνή πρότυπα». Ο νόμος εγκρίθηκε εν μέσω ενός μεγάλου σκανδάλου στην περιοχή Χορέσμ στο βορειοδυτικό Ουζμπεκιστάν, όπου τρία κορίτσια κάτω των 18 ετών αναγκάστηκαν να έχουν σεξουαλική επαφή με τοπικούς κρατικούς αξιωματούχους από τον διευθυντή του ορφανοτροφείου, όπου ζούσαν. Οι τρεις δράστες γλίτωσαν με ποινή φυλάκισης 1,5 έτους με αναστολή. Η υπόθεση προκάλεσε δημόσια οργή, όταν δημοσιεύτηκε στο Nemolchi.uz, μια πλατφόρμα αφιερωμένη στην καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας.
Πορτρέτο της Ντιλφούζα Κουρόλοβα. Φωτογραφία που χρησιμοποιείται με άδεια.
Αυτό το περιστατικό είναι μέρος μιας μεγαλύτερης και ανησυχητικής τάσης αυξανόμενου αριθμού σεξουαλικών εγκλημάτων, που διαπράττονται κατά παιδιών στο Ουζμπεκιστάν. Από το 2019 έως το 2022, ο αριθμός αυξήθηκε από 99 σε 238. Το Global Voices μίλησε με την Ντιλφούζα Κουρόλοβα, δικηγόρο ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Ουζμπεκιστάν, για να μάθει για τις σημαντικές αλλαγές που εισάγει ο νόμος, τις προκλήσεις στη διαδικασία σύνταξης και έγκρισής του και τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή. Η Ντιλφούζα ήταν μέλος της ομάδας εργασίας, που συνέταξε τον νόμο, και έκανε εκστρατεία για την έγκρισή του μαζί με άλλα ακτιβιστικά μέλη της ομάδας. Η συνέντευξη έχει τροποποιηθεί για λόγους σαφήνειας.
Nurbek Bekmurzaev (NB): Ποιο ήταν το status quo όσον αφορά την προστασία των γυναικών και των παιδιών από την ενδοοικογενειακή βία και τα σεξουαλικά εγκλήματα;
Dilfuza Kurolova (DK): Η ενδοοικογενειακή βία δεν ήταν ούτε ποινικό ούτε διοικητικό αδίκημα. Οι γυναίκες απλά δεν μπορούσαν να αναφέρουν την ενδοοικογενειακή βία. Το 2019, το κοινοβούλιο ενέκρινε το νόμο για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών από την παρενόχληση και τη βία. Έθιξε την ενδοοικογενειακή βία και την απαγόρευσε, αλλά, καθώς δεν επικαιροποιήθηκαν οι ποινικοί και διοικητικοί κώδικες, αυτός ο νόμος δεν λειτούργησε. Εκείνη την εποχή η ενδοοικογενειακή βία δεν ήταν ακόμα έγκλημα.
Υπήρχαν εντολές προστασίας, που εκδόθηκαν από την αστυνομία σε γυναίκες και παιδιά για 30 ημέρες, οι οποίες θα μπορούσαν να παραταθούν για άλλες 30 ημέρες. Εάν κάποιος παραβίαζε αυτές τις εντολές, θα μπορούσε να φυλακιστεί για 15 ημέρες. Αυτό ήταν το μόνο πράγμα που μπορούσαν να κάνουν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας για να προστατευτούν. Όταν οι γυναίκες έρχονταν στο σπίτι με εντολές προστασίας και τις έδειχναν στους συζύγους τους, τις ξυλοκοπούσαν ακόμη περισσότερο.
Όσον αφορά την προστασία των παιδιών, η τιμωρία ήταν πολύ ελαφριά. Υπήρχε επίσης μεγάλο πρόβλημα με τη ρήτρα ενημερότητας. Εάν οι δράστες δεν γνώριζαν ότι τα παιδιά ήταν ανήλικα, δεν διώκονταν αυστηρά. Οι δράστες εκμεταλλεύτηκαν αυτό το κενό και είπαν στο δικαστήριο ότι δεν γνώριζαν την ηλικία των επιζώντων. Τους επέτρεψε να ξεφύγουν από την αυστηρή τιμωρία. Η σεξουαλική βία κατά των παιδιών στο Ουζμπεκιστάν είναι συχνά περιστασιακή, που σημαίνει ότι διαπράττεται, επειδή είναι επιτρεπτή.
NB: Μπορείτε παρακαλώ να μιλήσετε για τις μεγαλύτερες αλλαγές που εισάγει αυτός ο νέος νόμος;
DK: Πρώτον, η ενδοοικογενειακή βία πλέον ποινικοποιείται. Δεύτερον, η διάρκεια των ποινών φυλάκισης για σεξουαλική βία κατά γυναικών και παιδιών αυξήθηκε από 3–11 σε 5–15 χρόνια. Τρίτον, υπάρχουν νέα άρθρα στον Διοικητικό Κώδικα για την καταδίωξη και τη σεξουαλική παρενόχληση. Οι εντολές προστασίας παρατείνονται πλέον έως και 1 έτος.
Οι κρατούμενοι που διέπραξαν εγκλήματα σεξουαλικής βίας κατά γυναικών και παιδιών είχαν το δικαίωμα να ελευθερωθούν υπό όρους μετά την έκτιση των δύο τρίτων της ποινής τους. Ο νέος νόμος ορίζει ότι όσοι διαπράττουν τέτοια εγκλήματα δεν έχουν δικαίωμα αποφυλάκισης υπό όρους.
Προηγουμένως, εάν τα εγκλήματα δεν ολοκληρώνονταν, οι δράστες λάμβαναν πολύ μικρότερες ποινές. Αν κάποιος ήθελε να βιάσει ένα παιδί, αλλά τον έπιαναν στη διαδικασία, αυτό το άτομο λάμβανε μόνο το ένα τρίτο της συνολικής ποινής. Σύμφωνα με τον νέο νόμο, δεν έχει σημασία αν μόλις ξεκίνησαν, πιάστηκαν στη μέση ή τελείωσαν: θα τιμωρηθούν με πλήρη αυστηρότητα.
NB: Ποιες ήταν οι προκλήσεις στη διαδικασία ανάπτυξης, εκστρατείας και υιοθέτησης αυτού του νόμου;
DK: Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που ακτιβιστές, δημοσιογράφοι, bloggers και άλλοι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν στη διαδικασία εκπόνησης ενός νομοσχεδίου. Προηγουμένως, η συμμετοχή των μη κυβερνητικών οργανώσεων ήταν αυστηρά τυπική. Αυτή τη φορά οι Αρχές κάλεσαν άτομα, που δεν μπορούσαν να φιμώσουν, και που θα συμμετείχαν ουσιαστικά σε όλες τις διαδικασίες.
Μετά από έξι μήνες δουλειάς στον νόμο, καταλάβαμε ότι δεν έβγαινε πουθενά. Αρχίσαμε να θίγουμε δημόσια το θέμα της σύνταξης και προώθησης αυτού του νόμου.
Όλοι στην ομάδα εργασίας συμφώνησαν ότι η ενδοοικογενειακή βία ήταν κακή, αλλά, μετά την πρώτη ακρόαση στο κοινοβούλιο, αφαιρέθηκε το άρθρο που την ποινικοποιούσε. Όταν το σχέδιο νόμου δημοσιεύτηκε για δημόσια συζήτηση, παρατηρήσαμε ότι σχεδόν όλες οι συστάσεις μας αφαιρέθηκαν. Κάθε φορά που γινόταν συζήτηση στη βουλή, έπρεπε να πείσουμε τους πάντες για την ανάγκη να τους κρατήσουμε. Υπήρχε μεγάλη αντίσταση στους κρατικούς φορείς.
Μερικά από τα πράγματα που προτείναμε δεν συμπεριλήφθηκαν. Για παράδειγμα, παρέμεινε η δυνατότητα τερματισμού των ποινικών υποθέσεων με συμφιλίωση, της οποίας υποστηρίξαμε την άρση. Στον ποινικό κώδικα, υπάρχει ένα άρθρο, σύμφωνα με το οποίο οι άνθρωποι μπορούν να αποσύρουν καταγγελίες, που αναφέρουν συμφιλίωση με συζύγους τους. Η αστυνομία μπορεί να κλείσει ποινικές υποθέσεις σε τέτοιες περιπτώσεις. Θέλαμε να καταργήσουμε αυτό το άρθρο, επειδή οι γυναίκες ανακαλούν τα παράπονά τους υπό την πίεση του συζύγου τους ή άλλων μελών της οικογένειάς τους.
NB: Τι πρέπει να κάνουν οι κρατικοί και μη φορείς για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου;
DK: Η Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ουζμπεκιστάν πρέπει να εκδώσει δύο διατάγματα. Το πρώτο θα αφορά τη σεξουαλική βία κατά των γυναικών και το δεύτερο για τα σεξουαλικά εγκλήματα κατά των παιδιών. Θα παράσχουν λεπτομερείς εξηγήσεις για αυτά τα εγκλήματα και τον τρόπο διερεύνησής τους. Είναι σημαντικό για την ολομέλεια να κάνει καλή δουλειά με αυτά τα διατάγματα, διότι θα επηρεάσει τον τρόπο, με τον οποίο οι αστυνομικοί κατανοούν και διερευνούν την ενδοοικογενειακή βία και τα σεξουαλικά εγκλήματα κατά γυναικών και παιδιών.
Υπάρχει πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει στον τομέα επιβολής του νόμου όσον αφορά τη λήψη καταγγελιών από επιζώντες και τη διερεύνηση σχετικών εγκλημάτων. Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με την αποκατάσταση των επιζώντων. Υπήρχε μια περίπτωση στην περιοχή Τερμέζ στο νότιο Ουζμπεκιστάν στις αρχές του έτους, όταν ένα 14χρονο κορίτσι βιάστηκε από τρεις νεαρούς άνδρες. Μέχρι να παρέμβουμε σε αυτήν την υπόθεση, μόνο ένας από αυτούς επικρίθηκε για συναινετική σεξουαλική επαφή και της προσφέρθηκαν 500 δολάρια για να πάρει πίσω την καταγγελία της και να κλείσει την υπόθεση.
Το κορίτσι δεν υποβλήθηκε σε ιατρικές εξετάσεις. Καμία από τις αρμόδιες Αρχές δεν σκέφτηκε τη σωματική και ψυχική βλάβη που υπέστη. Και οι τρεις δράστες οδηγήθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης μόνο αφού η υπόθεση έγινε αντιληπτή σε εθνικό επίπεδο. Αυτό έπρεπε να γίνει αυτόματα. Θα πρέπει να γίνει δουλειά με τα όργανα επιβολής του νόμου, ώστε να γίνουν ευαίσθητα στους επιζώντες και να σταματήσουν να κατηγορούν τους επιζώντες.
Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και η κοινωνία των πολιτών πρέπει επίσης να διαδραματίσουν μεγάλο ρόλο. Θα πρέπει να γίνει πολλή δουλειά για να εξηγηθεί σωστά αυτός ο νόμος. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που οι άνθρωποι λένε ότι μπορείς να καταλήξεις στη φυλακή επειδή χαστούκισες τη γυναίκα σου και ότι τα κορίτσια θα εκμεταλλευτούν το άρθρο σεξουαλικής παρενόχλησης και θα αναγκάσουν τους πάντες στη φυλακή. Πρόκειται για παράλογους και παραμορφωμένους λόγους. Θα πρέπει να υπάρχει επεξηγηματική εργασία, που να λέει στους ανθρώπους ότι ο νόμος δεν θα επηρεάσει όσους δεν εμπλέκονται σε ενδοοικογενειακή βία.
