Ρίο Απουέλα, Ιντάγκ. Φωτογραφία: Flickr/Andreas Kay (CC BY-NC-SA 2.0)
Στις 29 Μαρτίου 2023, οι κοινότητες Ιντάγκ στο βόρειο Εκουαδόρ, όπου υπάρχει ένα από τα δάση με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον κόσμο, κέρδισαν μια πολυαναμενόμενη δικαστική μάχη. Δικαστήριο του Εκουαδόρ ακυρώνει τις άδειες της κρατικής εταιρείας εξόρυξης χαλκού CODELCO της Χιλής και της Εθνικής Εταιρείας Μεταλλείων του Ισημερινού (ENAMI EP). Για τον δικηγόρο που υπερασπίζεται τις κοινότητες στο δικαστήριο, Carlos Varela Arias, αυτή η νίκη είναι «ιστορική». Για τη Διεθνή Ημέρα Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, αποφασίσαμε να ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στο μήνυμα που έστειλε αυτή η πρόταση.
Αυτή η νίκη είναι επίσης μέρος της αυξανόμενης έντασης στη Νότια Αμερική γύρω από την αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτά, όπως ο χαλκός και το λίθιο, για την τροφοδοσία μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Ο αγώνας για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες ατμόσφαιρές μας, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας προς την πράσινη ενέργεια στην αυτοκινητοβιομηχανία, μαζί με άλλες βιομηχανίες, έχει ένα τίμημα. Η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων απαιτεί έξι φορές περισσότερους ορυκτούς πόρους από άλλα αυτοκίνητα.
Για τον Carlos Varela, η απόφαση είναι επίσης απόδειξη ότι το κράτος δικαίου τηρείται στον Εκουαδόρ. Οι δικαστές αποφάνθηκαν ότι οι εταιρείες εξόρυξης δεν είχαν συμβουλευτεί σωστά την τοπική κοινότητα πριν ξεκινήσουν τις δραστηριότητές τους, οι οποίες θεωρήθηκαν επίσης επιβλαβείς για τα δικαιώματα της φύσης, σύμφωνα με το Σύνταγμα του Ισημερινού του 2008. Ο Ισημερινός αναγνωρίζει τη φύση ως υποκείμενο με δικαιώματα, και, σύμφωνα με τον Varela, αυτή είναι μια οριστική κρίση, επειδή δεν υπάρχουν μηχανισμοί προσφυγής.
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου μετά τη νομική νίκη, μια εκπρόσωπος των κοινοτήτων Ιντάγκ, η Cenaida Guachagmira, ρώτησε «Για ποιον είναι αυτή η οικολογική μετάβαση;», προσθέτοντας: «Με συγχωρείτε, αλλά δεν πρόκειται να ανταλλάξω με ένα πολυτελές ηλεκτρικό αυτοκίνητο ένα όμορφο βουνό, που παρέχει ό,τι χρειάζομαι να φάω κάθε μέρα, απλά για να μπορεί ένας εκατομμυριούχος να κάθεται σε ένα πολυτελές ηλεκτρικό αυτοκίνητο και να λέει ότι φροντίζει τη φύση, όταν στην πραγματικότητα πρέπει να εκμεταλλευτεί ένα ορυχείο χαλκού στο Εκουαδόρ».
Η επιστημονική κοινότητα ομόφωνα υποστηρίζει ότι η βιοποικιλότητα και οι φυσικές περιοχές είναι θεμελιώδεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους, αυτός ο αγώνας κατά της κλιματικής αλλαγής και η διατήρηση του περιβάλλοντος είναι πολικά αντίθετα. Για να διερευνήσω τον αντίκτυπο αυτής της απόφασης σε αυτά τα ζητήματα, πήρα συνέντευξη από τον δικηγόρο Varela.
Melissa Vida (MV): Βλέπετε αυτή την απόφαση ως μέρος της αυξανόμενης ζήτησης στον «παγκόσμιο βορρά» και την Κίνα για φυσικούς πόρους της Νότιας Αμερικής, για τροφοδότηση της βιομηχανίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;
Carlos Varela (CV): En efecto, la sentencia del caso Llurimagua se produce en un momento en el que el apetito voraz por minerales metálicos, como el cobre, ha obligado a las empresas mineras a explorar proyectos en lugares que, como Ecuador, se encontraban fuera de las fronteras de la gran minería. En concreto, este renovado apetito por extraer minerales tensiona las fronteras, antes infranqueables, de lugares con ecosistemas megadiversos y condiciones poco propicias para actividades extractivas. Esto pasa en lugares como Llurimagua, que se asienta sobre los andes tropicales, que es nada menos que uno de los hotspots de diversidad más importantes del planeta.
Carlos Varela (CV) : Πράγματι, η απόφαση στην υπόθεση Llurimagua έρχεται σε μια στιγμή που η μεγάλη όρεξη για μεταλλικά ορυκτά, όπως ο χαλκός, έχει ωθήσει τις εταιρείες εξόρυξης να εξερευνήσουν έργα σε μέρη που, όπως ο Ισημερινός, δεν είχαν προηγουμένως μεγάλης κλίμακας εξορύξεις. Σημειωτέον, αυτή η ανανεωμένη ζήτηση για εξόρυξη ορυκτών επιβαρύνει τα προηγουμένως αδιάβατα σύνορα τόπων με μεγάλη ποικιλία οικοσυστημάτων και συνθήκες, που δεν ευνοούν την εξόρυξη ορυκτών. Αυτό συμβαίνει σε μέρη όπως το Llurimagua, που βρίσκεται στις τροπικές Άνδεις, το οποίο δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα από τα πιο σημαντικά σημεία ποικιλομορφίας στον πλανήτη.
MV: Είναι προετοιμασμένες αυτές οι χώρες για τη μεγάλη ζήτηση;
CV: El ingreso agresivo de empresas dedicadas a la minería a gran escala, en países sin experiencia con esa industria, pone a límite la débil capacidad institucional de estos países para regular y controlar una actividad en extremo compleja (desde la perspectiva técnica), lo que – a su vez- genera enormes riesgos sociales y ambientales.
CV: Η επιθετική είσοδος εταιρειών εξόρυξης μεγάλης κλίμακας σε χώρες χωρίς εμπειρία σε αυτόν τον κλάδο διευρύνει σημαντικά την αδύναμη θεσμική ικανότητα αυτών των χωρών να ρυθμίζουν και να ελέγχουν μια εξαιρετικά περίπλοκη δραστηριότητα (από τεχνική άποψη), η οποία – με τη σειρά της – προκαλεί τεράστιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους.
MV: Πώς, κατά την άποψή σας, ενεργούν αυτές οι εταιρείες, ώστε να εγκατασταθούν σε αυτές τις χώρες;
CV: La agresividad de las empresas, que proviene de su desesperación por agilitar el inicio de la explotación de minerales en estos nuevos proyectos, se traduce en estrategias asimismo agresivas para “gestionar” los problemas comunitarios; usualmente orientadas a dividir y amedrantar a las comunidades, así como a generar sistemas clientelares con los que se pretende “intercambiar” el acceso a derechos y servicios públicos por el “apoyo” a los proyectos mineros.
CV: Η επιθετικότητα αυτών των εταιρειών, λόγω της απελπισίας τους να ξεκινήσουν αυτά τα νέα έργα εξόρυξης όσο το δυνατόν γρηγορότερα, οδηγεί σε παρόμοια επιθετικές στρατηγικές για τη «διαχείριση» προβλημάτων με τις [τοπικές] κοινότητες. που συνήθως στοχεύουν να διχάσουν και να εκφοβίσουν τις κοινότητες, καθώς και να δημιουργήσουν πελατειακές σχέσεις, που σκοπεύουν να «ανταλλάξουν» την πρόσβαση σε δικαιώματα και δημόσιες υπηρεσίες για «υποστήριξη» εξορυκτικών έργων.
MV: Γενικότερα, πολλές από αυτές τις περιπτώσεις τροφοδοτούν την αφήγηση ότι υπάρχει μια ένταση μεταξύ λύσεων για την κλιματική κρίση και προστασίας της βιοποικιλότητας. Πιστεύετε ότι υπάρχει αυτή η ένταση;
CV: No soy experto en energías renovables ni en transición energética, pero, sin duda, toda transición que para concretarse requiera incrementar considerablemente la extracción de minerales metálicos generará una fuerte tensión con la necesidad de proteger la biodiversidad y la diversidad genética en el planeta. Especialmente, si para ello se requiere expandir la frontera minera y, consecuentemente, invadir los pocos espacios en los que la naturaleza todavía se desarrolla ajena a la depredación humana (como los remanentes de bosques en los Andes tropicales).
CV: Δεν είμαι ειδικός στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ούτε στην ενεργειακή μετάβαση, αλλά, χωρίς αμφιβολία, οποιαδήποτε μετάβαση, που απαιτεί σημαντική αύξηση της εξόρυξης μεταλλικών ορυκτών, θα προκαλέσει μια βαθιά ένταση με την ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας και της γενετικής ποικιλότητας στον πλανήτη. Ειδικά αν απαιτεί επέκταση των συνόρων της εξόρυξης και, κατά συνέπεια, εισβολή στους λίγους χώρους, όπου η φύση εξακολουθεί να ανθίζει εκτός ανθρώπινης εκμετάλλευσης (όπως τα υπολείμματα δασών στις τροπικές Άνδεις).
MV: Πιστεύετε ότι αυτή η πρόσφατη απόφαση του Ισημερινού στέλνει ένα μήνυμα σε άλλες χώρες της περιοχής;
CV: En efecto, la sentencia envía una fuerte señal a los demás países de la región, así como a los inversionistas extranjeros. En concreto, el mensaje es que, al menos en países como Ecuador, existen comunidades, activistas e instituciones (representados por los jueces) que no están dispuestos a permitir que, a pretexto de la inversión, se vulneren derecho de las comunidades y/o la naturaleza.
CV: Σίγουρα, η απόφαση στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα σε άλλες χώρες της περιοχής, καθώς και σε ξένους επενδυτές. Συγκεκριμένα, το μήνυμα είναι ότι, τουλάχιστον σε χώρες όπως το Εκουαδόρ, υπάρχουν κοινότητες, ακτιβιστές και ιδρύματα (που εκπροσωπούνται από δικαστές) που δεν είναι διατεθειμένοι να επιτρέψουν, με το πρόσχημα της προσέλκυσης επενδύσεων, να παραβιαστούν τα δικαιώματα των κοινοτήτων και/ή η φύση.
