Στην Τουρκία, η τηλεοπτική σειρά «Μεταμόρφωση» ωθεί κρατική προπαγάνδα
Εικόνα από την Arzu Geybullayeva. Αριστερά ο φυλακισμένος φιλάνθρωπος Οσμάν Καβαλά, δεξιά ο ηθοποιός Τζαν Νεργκίς, που πρωταγωνιστεί ως Τεομάν Μπαϊραμλί στη νέα τηλεοπτική σειρά «Μεταμόρφωση».
Η κοινωνία των πολιτών της Τουρκίας έχει ενθουσιαστεί για μια αμφιλεγόμενη νέα τηλεοπτική σειρά, η οποία έκανε πρεμιέρα στην πλατφόρμα ροής του εθνικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα TRT στις 7 Μαΐου 2023. Σύμφωνα με τους δημιουργούς, η σειρά, που ονομάζεται «Μεταμόρφωση», αφηγείται την ιστορία του Τεομάν Μπαϊραμλί, ενός κάποτε ακτιβιστή, που μετατρέπεται σε αδίστακτο επιχειρηματία, αφού αναλαμβάνει την επιχείρηση της οικογένειάς του και μπλέκεται σε παράνομες συναλλαγές, συνωμοσίες και πολλά άλλα. Η σειρά προκαλεί διαμάχες, επειδή ο Μπαϊραμλί φαίνεται ότι έχει σκοπό να υπαινίσσεται τον γνωστό φιλάνθρωπο Οσμάν Καβαλά, ο οποίος βρίσκεται άδικα στη φυλακή από το 2017 και σήμερα εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης.
Ομοιότητες με τον Οσμάν Καβαλά
Ο ηθοποιός Τζαν Νεργκίς, ο οποίος πρωταγωνιστεί ως Μπαϊραμλί, μοιάζει ύποπτα με τον Καβαλά. Η πλοκή της σειράς αντικατοπτρίζει τη ζωή του Καβαλά, αλλά συνοδεύεται από ψευδείς αφηγήσεις, τις ίδιες αφηγήσεις που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να τον κατηγορήσει και να τον φυλακίσει. «Είναι μια δαιμονοποιημένη εκδοχή του φιλάνθρωπου και επιχειρηματία από σάρκα και οστά, ο οποίος εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης λόγω πλαστών κατηγοριών κατασκοπείας και απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης», έγραψε η δημοσιογράφος Nazlan Ertan.
Ο ραδιοτηλεοπτικός φορέας παρέλειψε να αναφέρει στη σειρά ότι βασίζεται σε φανταστικούς χαρακτήρες. Έχει υποβληθεί σε μεγάλο έλεγχο από κριτικούς, οι οποίοι χαρακτήρισαν την σειρά «γκροτέσκα δυσφήμιση του Καβαλά», καθώς και από υποστηρικτές, που ζητούν την απελευθέρωση του Καβαλά από τότε που φυλακίστηκε ο φιλάνθρωπος. Η σύζυγος του Καβαλά, Αϊσέ Μπουγκρά, είπε ότι η σειρά ήταν «μέρος της εκστρατείας συκοφαντικής δυσφήμισης» με στόχο τον σύζυγό της.
Σε μια δήλωση που στάλθηκε από τη φυλακή, ο Οσμάν Καβαλά εξέφρασε την έκπληξη και τη λύπη του για τη σειρά:
#OsmanKavala‘s statement about the series broadcast on TRT's digital platform 👇https://t.co/uhIjglCQr0 pic.twitter.com/y55vhnuQpn
— Kavala'ya Özgürlük (@FreeOsmanKavala) June 20, 2023
Η δήλωση του #OsmanKavala για τη σειρά που μεταδίδεται στην ψηφιακή πλατφόρμα της TRT
Ο Νεργκίς μίλησε με αγάπη για τη σειρά κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο κανάλι YouTube TV100. «Είναι μια διεθνής κατασκοπευτική ιστορία για έναν επαναστάτη, που μετατρέπεται σε καπιταλιστή. Υπάρχει αγάπη και πολλή δράση. Πραγματικά νόμιζα ότι η σειρά απευθύνεται σε ένα διεθνές κοινό και γι’ αυτό αποφάσισα να γίνω μέρος της».
Τα λεγόμενά του δεν πήγαν και πολύ καλά. Στο Twitter, ο Νεργκίς επικρίθηκε, επειδή έγινε μέρος μιας εκστρατείας «δολοφονίας χαρακτήρα» κατά του Καβαλά. Ο βετεράνος δημοσιογράφος Ρουσέν Τσακίρ έγραψε στο Twitter ότι ο ηθοποιός «δεν φαινόταν ενοχλημένος» για τη ρητή στόχευση της σειράς στον Καβαλά. Ο λέκτορας Καραμπεκίρ Ακογιουνλού έγραψε:
Bu dizide emeği geçen herkes, siyasi bir kin güdüsüyle ipe sapa gelmez suçlamalar üzerinden hapiste çürütülen masum bir insanın alçakça şeytanlaştırılmasında pay sahibidir. Kimse ekmek parası filan demesin.
Simit sat onurlu yaşa Can Nergis! https://t.co/VF4pYOCelo
— Karabekir Akkoyunlu (@ulu_manitu) June 20, 2023
Όλοι όσοι εμπλέκονται σε αυτή τη σειρά έχουν μερίδιο στην απεχθή δαιμονοποίηση ενός αθώου ατόμου, που αφήνεται να σαπίζει στη φυλακή με ασήμαντες κατηγορίες, που οδηγούνται από πολιτική μνησικακία. Κανείς δεν πρέπει να πει ότι είναι λεφτά για να βγάλει το ψωμί του. Πούλα κουλούρια, ζήσε περήφανα, Νεργκίς!
Άλλοι εξέφρασαν την απογοήτευσή τους που είχαν τον ηθοποιό στο TV100 στην πρώτη θέση.
Η πλατφόρμα ροής του TRT δεν έχει ακόμη κυκλοφορήσει όλα τα επεισόδια της σειράς. Στη συνέντευξή του στο TV100, ο ηθοποιός Νεργκίς είπε ότι το συνεργείο τελείωσε τα γυρίσματα δέκα επεισοδίων και θα ξεκινήσει τα γυρίσματα της δεύτερης σεζόν το φθινόπωρο. Σύμφωνα με τον Νεργκίς, η σειρά είχε προγραμματιστεί να διαρκέσει τρεις σεζόν.
Ο πόλεμος του AKP στις τέχνες και τον πολιτισμό
Κατά τη διάρκεια της ετήσιας τελετής των Μεγάλων Βραβείων Πολιτισμού και Τεχνών του Προέδρου τον Δεκέμβριο του 2021, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μίλησε στο πλήθος λέγοντας: «Όσο πιο δυνατός είσαι στον πολιτισμό και τις τέχνες, τόσο περισσότερο μπορείς να κατευθύνεις και να διαχειριστείς το περιβάλλον σου. Είναι γεγονός ότι τα πιο ισχυρά όπλα όσων διαχειρίζονται το παγκόσμιο σύστημα σήμερα είναι τα εργαλεία του πολιτισμού». Στα χρόνια από την άνοδό του στην εξουσία, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν έχει πάρει σιγά-σιγά τον έλεγχο σε μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής και πολιτιστικής σκηνής της χώρας.
Δεκάδες γνωστοί καλλιτέχνες, τραγουδιστές, τραγουδοποιοί και κωμικοί έχουν αντιμετωπίσει εκφοβισμό, καταστολή, λογοκρισία και απειλές για τη δουλειά τους. Αυτές οι ομάδες είναι γνωστές για τη χρήση του επαγγέλματός τους για να μιλήσουν για παράπονα και πολιτικές σε εθνικό επίπεδο και ως εκ τούτου θεωρούνται απειλή για το κυβερνών κόμμα. Ακόμη και ομάδες θεάτρου, χιούμορ και σάτιρας έχουν αντιμετωπίσει σημαντική πίεση από την κυβερνώσα ηγεσία. Υπάρχουν επίσης πολλά παραδείγματα της κυβέρνησης, που προσπαθεί να μπλοκάρει τηλεοπτικές σειρές, εκπομπές και ξένη μουσική. Οι δικαιολογίες είναι συχνά ευρείες, με κατηγορίες ότι το υλικό προωθεί τρομοκρατική προπαγάνδα, ενθαρρύνει τη χρήση ναρκωτικών, προσβάλλει τον πρόεδρο, προσβάλλει τις τοπικές οικογενειακές αξίες ή ακόμη και προσφέρει πολιτιστική παραπληροφόρηση.
Όμως δεν ήταν πάντα έτσι.
Στους στοχασμούς του για τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ, ο ακαδημαϊκός Εμρέ Τανσού Κετέν έγραψε ότι, όταν το ΑΚΡ ανέλαβε την εξουσία το 2002, είχε σημαντική εστίαση στις τέχνες και τον πολιτισμό και πολλά σημαντικά ιδρύματα τέχνης άνοιξαν μεταξύ 2002 και 2011. «Η διαδικασία εναρμόνισης με την Ευρωπαϊκή Ένωση και η ενθάρρυνση του ιδιωτικού τομέα να επενδύσει στον τομέα του πολιτισμού και των τεχνών επέφερε την εναρμόνιση του πολιτιστικού τομέα με το νεοφιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα και την υποστήριξη αυτής της διαδικασίας από το ΑΚΡ, εγκαταλείποντας τη δική του πολιτιστική ατζέντα – για λίγο», έγραψε ο Κετέν.
Αλλά οι αλλαγές στον ιστό της πολιτικής ηγεσίας – ειδικά μετά τις διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί - άλλαξαν την άποψη του κυβερνώντος κόμματος για τις καλλιτεχνικές και πολιτιστικές τάσεις στη χώρα. «Η κυβέρνηση, που έβλεπε τον πολιτιστικό τομέα ως οικονομικό και διπλωματικό εργαλείο στη δεκαετία του '00, άρχιζε να εργαλοποιεί πολιτικά τον πολιτισμό μετά το 2010, ειδικά μετά την πολιτιστική εξέγερση του Γκεζί, λόγω της πολιτικής πολιτιστικής πόλωσης με βάση την ταυτότητα, στην οποία εμμένει», έγραψε ο Κετέν.
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι το πρώτο επεισόδιο του “Μεταμόρφωσις” περιέχει επίσης σκηνές, που μοιάζουν εντελώς με τις σκηνές από τις Διαμαρτυρίες Γκεζί. Ήταν 28 Μαΐου 2013, όταν μια ομάδα περιβαλλοντολόγων αποφάσισε να αμφισβητήσει την απόφαση να κατεδαφιστεί ένας από τους λίγους εναπομείναντες χώρους πρασίνου της Κωνσταντινούπολης, το πάρκο Γκεζί. Συγκεντρώθηκαν και έστησαν σκηνές στο πάρκο. Σύντομα αντιμετωπίστηκαν με δακρυγόνα σε μια επίδειξη αστυνομικής δύναμης, που επικρίθηκε ευρέως .
Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, φοιτητές, ακαδημαϊκοί, υποστηρικτές της κοινωνίας των πολιτών και καθημερινοί πολίτες συμμετείχαν στις μη βίαιες διαδηλώσεις. Το κίνημα Γκεζί έγινε ίσως η μεγαλύτερη πράξη πολιτικής ανυπακοής στην τουρκική ιστορία, μια άνευ προηγουμένου προσβολή για το συντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).
Αυτές οι διαμαρτυρίες χρησιμοποιήθηκαν επίσης στο κατηγορητήριο κατά του Οσμάν Καβαλά, ο οποίος κατηγορήθηκε για «απόπειρα ανατροπής της συνταγματικής τάξης» και «απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης» για την υποτιθέμενη χρηματοδότηση των Διαδηλώσεων Γκεζί το 2013.
«Η σύλληψη του Καβαλά ήταν ένα πακέτο. Αυτό το πακέτο περιλάμβανε οπισθοδρόμηση της κοινωνίας των πολιτών, εκδίκηση για το Γκεζί και στένωση των πολιτιστικών χώρων. Τώρα, προσπαθούν να γεμίσουν αυτόν τον στενό πολιτιστικό χώρο με προπαγανδιστικές σειρές», έγραψε στη στήλη της η δημοσιογράφος Τζαντάν Γιλντίζ.
