Η Τουρκία έχει μακρύ δρόμο μπροστά με την ανανέωση της ένταξης στην ΕΕ
Εικόνα από την Arzu Geybullayeva
Στις 20 Ιουλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντήθηκαν για να συζητήσουν τις ανανεωμένες ενταξιακές απαιτήσεις της Άγκυρας και συμφώνησαν να επανασυνδεθούν με την Τουρκία. Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διεύρυνση για το 2022, σημείωσαν τις ανησυχίες της ΕΕ για τη «συνεχιζόμενη επιδείνωση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης». Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία φέρεται να μετατόπισε τις αντιλήψεις εντός της ΕΕ προς τις γειτονικές της χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας.
Οι φιλοδοξίες της Τουρκίας να ενταχθεί στην ΕΕ ξεκίνησαν πριν από 24 χρόνια (ή 36), όταν η Τουρκία υπέβαλε αίτηση σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τον πρόδρομο της ΕΕ, το 1987. Ανανέωσε αυτές τις φιλοδοξίες πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βίλνιους της Λιθουανίας νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Ως εκ τούτου, όπως είπε ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ στους Financial Times: «Δεν καταπίνουμε ολόκληρη τη γραμμή της ζήτησης για ένταξη. Αλλά σίγουρα υπάρχει μια προθυμία από πολλούς από εμάς να δούμε πού μπορούμε να κάνουμε περισσότερα μαζί».
Πώς ξεκίνησε
Η Τουρκία έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας το 1999 και οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2005, υπό τον όρο ότι η Τουρκία πρέπει να εκπληρώσει μια σειρά πεδίων πολιτικής (που ονομάζονται κεφάλαια) στη διαδικασία διεύρυνσης και να συμμορφωθεί με ένα σύνολο αρχών γνωστών ως πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης.
Έκτοτε, η προσπάθεια της Τουρκίας για την ΕΕ γινόταν όλο και πιο αδύναμη κάθε χρόνο υπό το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που ανέλαβε την εξουσία το 2002. Με την πάροδο των ετών, οι εσωτερικές πολιτικές ρήξεις και οι καταστολές των ελευθεριών και των δικαιωμάτων μείωσαν τις πιθανότητες να ενταχθεί η χώρα στο ευρωπαϊκό σώμα. Αυτό και η εμπρηστική ρητορική του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που αποκαλεί την Ευρώπη «άρρωστη» και «καταρρέουσα», ενώ απειλεί να ανακαλέσει ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις, για παράδειγμα με την επαναφορά της θανατικής ποινής, ώθησε τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της χώρας ακόμη πιο μακριά. Άλλα αμφισβητούμενα ζητήματα περιλαμβάνουν τις εχθρικές σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο, αμφότερες κράτη μέλη της ΕΕ.
Μέχρι το 2018, οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας τέθηκαν σε αδιέξοδο.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Σουηδία και η Φινλανδία ανακοίνωσαν την απόφασή τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, στην απόφαση, η οποία πρέπει να εγκριθεί μονομερώς και από τα 30 κράτη μέλη, άσκησε βέτο η Τουρκία, επίσης μέλος του ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα δήλωσε πέρυσι ότι, εάν και οι δύο χώρες δεν ικανοποιήσουν τα αιτήματά της, δεν θα εγκρίνει την προσφορά, «επικαλούμενη το ιστορικό τους περί φιλοξενίας Κούρδων μαχητών και την αναστολή των πωλήσεων όπλων στην Τουρκία από τη Σουηδία από το 2019 λόγω της στρατιωτικής επιχείρησης της Άγκυρας στη Συρία», σύμφωνα με τον Guardian. Εκτός από την Τουρκία, βέτο άσκησε και η Ουγγαρία στην απόφαση για ένταξη των δύο χωρών στη συμμαχία. Τον Φεβρουάριο του 2023, η Τουρκία αποσύρθηκε από τη συμμετοχή της σε μια συνάντηση στις Βρυξέλλες μεταξύ της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της Τουρκίας, η οποία είχε σκοπό να εξουδετερώσει τη διπλωματική αντιπαράθεση σχετικά με την προσπάθεια της Φινλανδίας και της Σουηδίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Η Φινλανδία προσχώρησε στη συμμαχία τον Απρίλιο του 2023.
Οπότε ήταν μάλλον περίεργο να ακούσουμε τον Ερντογάν να ανανεώνει τις ενταξιακές φιλοδοξίες της χώρας πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Λίγο πριν αναχωρήσει για τη σύνοδο κορυφής, μίλησε στα τοπικά ΜΜΕ, όπου φέρεται να είπε: «Πρώτα ανοίξτε τον δρόμο για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μετά θα τον ανοίξουμε για τη Σουηδία, όπως τον είχαμε ανοίξει για τη Φινλανδία».
This can be read two ways:
• Erdogan delaying Sweden’s accession ad infinitum;
• Erdogan prepping an explanation to Turkey’s public as to why he will be lifting his veto vice Sweden’s NATO accession (of course, Stockholm will say it supports Ankara’s EU membership). https://t.co/o3rQ9Ozfis— Soner Cagaptay (@SonerCagaptay) July 10, 2023
Αυτό μπορεί να διαβαστεί με δύο τρόπους:
• Ο Ερντογάν καθυστερεί την ένταξη της Σουηδίας επ’ άπειρον.
• Ο Ερντογάν ετοιμάζει μια εξήγηση στο κοινό της Τουρκίας για το γιατί θα άρει το βέτο του για ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ (φυσικά, η Στοκχόλμη θα πει ότι υποστηρίζει την ένταξη της Άγκυρας στην ΕΕ). https://t.co/o3rQ9Ozfis
Η επίσημη Άγκυρα έχει και άλλα αιτήματα από τη Σουηδία, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των φιλοκουρδικών διαδηλώσεων στη Σουηδία και της έκδοσης διαφόρων ατόμων, που η Τουρκία χαρακτηρίζει τρομοκράτες, έγραψε η δημοσιογράφος Amberin Zaman.
Πώς συνεχίζεται
Κατά τη συνάντηση στις 20 Ιουλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συνήλθαν για να συζητήσουν τα αιτήματα της Τουρκίας, όπως «μεγαλύτερη πρόσβαση στην τελωνειακή ένωση της ΕΕ, απελευθέρωση βίζας για τους Τούρκους πολίτες και επέκταση της βοήθειας προς την Άγκυρα, που σχετίζεται με τη διαχείριση της μετανάστευσης».
Το 2016, η Άγκυρα και οι Βρυξέλλες υπέγραψαν μια συμφωνία για τους πρόσφυγες, που ώθησε την Τουρκία να σταματήσει τη ροή Σύριων μεταναστών προς την Ευρώπη με αντάλλαγμα παραχωρήσεις βίζας και 6 δισεκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια για περισσότερους από 3,5 εκατομμύρια Σύριους, που έφταναν στην Τουρκία. Τον Ιούλιο του 2020, μετά τις απειλές κατά της ΕΕ ότι η Τουρκία δεν θα εμποδίζει πλέον τη διέλευση των μεταναστών στην Ευρώπη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε επιπλέον 500 εκατομμύρια ευρώ. Το 2021, η ΕΕ διέθεσε 3 δισεκατομμύρια ευρώ στους πρόσφυγες για την περίοδο 2021–2023. Δύο αξιωματούχοι της ΕΕ, που μίλησαν στους Financial Times, δήλωσαν ότι έχουν εγγραφεί στον προϋπολογισμό πρόσθετα κονδύλια για την επέκταση της βοήθειας προς την Τουρκία.
Εκτός από τους Σύριους πρόσφυγες, η Τουρκία δέχεται επίσης χιλιάδες Αφγανούς μετανάστες, που εγκατέλειψαν τη χώρα μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων τον Αύγουστο του 2021. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες εκτιμά ότι περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες, κυρίως Σύριοι, ζουν στην Τουρκία. Οι Αφγανοί αποτελούν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα. Ο αυξανόμενος αριθμός προσφύγων έχει πυροδοτήσει τη βία κατά των μεταναστών στην Τουρκία.
Παρόλο που διατέθηκαν πρόσθετοι πόροι στην Τουρκία, δεν σημειώθηκε πρόοδος στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας στην ΕΕ ή στις παραχωρήσεις βίζας. Δεκάδες Τούρκοι πολίτες έχουν μοιραστεί τις ιστορίες τους για άρνηση βίζας τα τελευταία χρόνια, οι οποίες έχουν επεκταθεί σε δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς. Τον Ιούλιο του 2023, η EFJ εξέδωσε μια δήλωση καλώντας τα κράτη μέλη της ΕΕ να σταματήσουν το «de facto εμπάργκο βίζας, που επιβάλλεται στους δημοσιογράφους».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Schengen Visa Info, από τις 768.408 αιτήσεις που υποβλήθηκαν στα κράτη μέλη το 2ο22, 645.842 αιτήσεις απορρίφθηκαν το 2021, περίπου το 84%.
Οι ειδικοί λένε ότι υπάρχει μακρύς δρόμος μπροστά, εάν η Τουρκία θέλει πραγματικά να ενταχθεί στην ΕΕ. Η μεταρρύθμιση του κράτους δικαίου, η τήρηση των δημοκρατικών αρχών και η διασφάλιση ίσων δικαιωμάτων είναι μερικές μόνο από τις πιεστικές απαιτήσεις. Τίποτα από αυτά δεν αποτελεί πρόβλημα, σύμφωνα με τον Πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος είπε στους δημοσιογράφους στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Βίλνιους ότι η Τουρκία «δεν είχε κανένα μειονέκτημα όσον αφορά τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες».
Ως εκ τούτου, δεν φαίνεται ότι η Τουρκία θα αρχίσει να εφαρμόζει εκκρεμείς αποφάσεις και αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
For those excited about Turkey's ‘return to the West’ and alleged desire to rejuvenate EU accession talks: If Turkey is interested in demonstrating its commitment to EU accession, it should: 1) adhere to the European Court of Human Rights and let Osman Kavala out of jail.
— Steven A. Cook (@stevenacook) July 12, 2023
Για όσους ενθουσιάζονται με την «επιστροφή της Τουρκίας στη Δύση» και την υποτιθέμενη επιθυμία να αναζωογονηθούν οι ενταξιακές συνομιλίες στην ΕΕ: εάν η Τουρκία ενδιαφέρεται να επιδείξει τη δέσμευσή της στην ένταξη στην ΕΕ, θα πρέπει: 1) να προσχωρήσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να αφήσει τον Οσμάν Καβάλα εκτός φυλακής.
Ένα παράδειγμα υψηλού προφίλ μιας εξαιρετικής δικαστικής υπόθεσης είναι αυτό του Οσμάν Καβάλα, του διάσημου φιλάνθρωπου της Τουρκίας, ο οποίος καταδικάστηκεσε ισόβια κάθειρξη τον Απρίλιο του 2022 σε φυλακή υψίστης ασφαλείας μετά τη σύλληψή του το 2017. Ο Καβάλα, ένας επιτυχημένος Τούρκος επιχειρηματίας, υποστήριξε πολλές πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών στην Τουρκία όλα αυτά τα χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του Ιδρύματος Ανοιχτής Κοινωνίας στην Τουρκία. Συνελήφθη με την κατηγορία της «απόπειρας ανατροπής της συνταγματικής τάξης» και «απόπειρας ανατροπής της κυβέρνησης» για την υποτιθέμενη χρηματοδότηση των Διαδηλώσεων Γκεζί το 2013. Τον Φεβρουάριο του 2020, ο Καβάλα αθωώθηκε. Ωστόσο, λίγες ώρες αργότερα, κατηγορήθηκε για συμμετοχή στην απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Αν και απαλλάχθηκε ένα μήνα μετά την κατηγορία αυτή, ο Καβάλα έμεινε υπό κράτηση με την κατηγορία της «πολιτικής ή στρατιωτικής κατασκοπείας». Στη συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2021, η αθώωσή του στη δίκη των Διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί ανατράπηκε και κατά τη διάρκεια της δίκης που διεξήχθη τον Φεβρουάριο του 2021, το δικαστήριο αποφάσισε να συνδυάσει τις κατηγορίες κατά του Καβάλα στη δίκη των Διαδηλώσεων του Πάρκου Γκεζί με το πραξικόπημα του 2016, αποφασίζοντας να συνεχίσει την κράτησή του. Οι δικηγόροι του Καβάλα είπαν ότι το κατηγορητήριο είναι μια υποθετική μυθοπλασία χωρίς στοιχεία. Διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην Τουρκία δήλωσαν ότι η σύλληψη του Καβάλα έχει πολιτικά κίνητρα.
Τα αισθήματα των απαιτούμενων εσωτερικών αλλαγών απηχήθηκαν και στις Βρυξέλλες. Ο Nacho Sanchez Amor, ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, δήλωσε στις 18 Ιουλίου ότι δεν υπήρχε καμία γεωπολιτική διαπραγμάτευση στο τραπέζι. «Όταν οι τουρκικές Αρχές δείξουν πραγματικό ενδιαφέρον να σταματήσουν τη συνεχή οπισθοδρόμηση στις θεμελιώδεις ελευθερίες και το κράτος δικαίου», τότε οι ενταξιακές συνομιλίες μπορούν να επιστρέψουν, σημείωσε ο εισηγητής. Άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σημείωσαν ότι η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ ήταν ανεξάρτητες μεταξύ τους. Η Dana Spinant, η αναπληρώτρια εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε: «Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μια πολύ δομημένη διαδικασία διεύρυνσης, με ένα πολύ, πολύ σαφές σύνολο βημάτων, που πρέπει να ληφθούν από όλες τις υποψήφιες χώρες, ακόμη και από όσες επιθυμούν να γίνουν υποψήφιες χώρες. Δεν μπορείς να συνδέσεις τις δύο διαδικασίες». Ο γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς είπε επίσης ότι οι δυο τους δεν είχαν σχέση.
