Ιρανές της διασποράς διαμαρτύρονται για τις εκτελέσεις διαδηλωτ(ρι)ών στο Ιράν. Διαδηλώσεις «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», 17 Δεκεμβρίου 2022, Οττάβα, Καναδάς. Φωτογραφία: Taymaz Valley – CC BY 2.0.

Μετά τον τραγικό θάνατο της 21χρονης Μαχσά Αμινί, η οποία ξυλοκοπήθηκε στην αστυνομία, επειδή δεν φορούσε «σωστά» τη χιτζάμπ της και τις επακόλουθες εθνικές διαδηλώσεις υπό το λάβαρο «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», η κυβέρνηση απάντησε με σφοδρή καταστολή. Αυτή η καταστολή είχε ως αποτέλεσμα την καταστολή διαδηλωτ(ρι)ών, πολυάριθμους θανάτους και τη σύλληψη χιλιάδων σε ολόκληρη τη χώρα. 

Από την έναρξη της δικαστικής διαδικασίας για κρατούμενους διαδηλωτές κατά τις πανεθνικές διαδηλώσεις του 2022 στο Ιράν, τουλάχιστον 25 άτομα έχουν καταδικαστεί σε θάνατο, με επτά εξ αυτών να έχουν ήδη εκτελεστεί.

Οι εκτελεσθέντες διαδηλωτές κατηγορήθηκαν κυρίως για αδικήματα όπως «διεξαγωγή πολέμου εναντίον του Θεού» και «διαφθορά στη γη». Συχνά στερούνταν του δικαιώματός τους να επιλέξουν συνήγορο υπεράσπισης κατά τη διάρκεια της δίκης. Μαζί με τους εκατοντάδες διαδηλωτές που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των διαδηλώσεων, χιλιάδες άτομα έχουν συλληφθεί, με πολλά να αντιμετωπίζουν κατηγορίες, που περιλαμβάνουν την κατηγορία «μουχαρέμπ» («μαχητή»), κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο σύμφωνα με το ιρανικό δίκαιο, καθώς ενέχει τον κίνδυνο εκτέλεσης για όσους κατηγορούνται για αυτό το αδίκημα.

Ο Farshid Kermani, πρώην δικηγόρος στο Ιράν που χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας, τόνισε σε τηλεφωνική συνομιλία με το Global Voices ότι το δικαστικό σώμα στο Ιράν συχνά βασίζεται σε κατηγορίες όπως «διεξαγωγή πολέμου εναντίον του Θεού» και χαρακτηρισμό «μουχαρέμπ». Αυτές οι κατηγορίες προέρχονται από την υποκειμενική κατανόηση και ερμηνεία της ισλαμικής πίστης από θρησκευτικές Αρχές, συμπεριλαμβανομένου του Αγιατολάχ Χαμενεΐ, του Ανώτατου Ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν.

Ο Kermani τόνισε ότι αυτές οι κατηγορίες χρησιμοποιούνται ως βάση για την έκδοση και την εκτέλεση θανατικών ποινών σε βάρος διαδηλωτών. Δήλωσε:

Κάθε ομάδα ή οργάνωση που συμμετέχει σε ένοπλη εξέγερση κατά της ισλαμικής κυβέρνησης, μαζί με όλα τα μέλη και τους υποστηρικτές της που έχουν γνώση της στάσης της ομάδας και συμβάλλουν ενεργά στην προώθηση των στόχων της, θεωρείται μουχαρέμπ. Αυτή η ταξινόμηση ισχύει ακόμη και αν τα ίδια τα άτομα δεν συμμετέχουν άμεσα σε πολεμικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, ο Kermani σημειώνει επίσης ότι ένας δικαστής δεν είναι υποχρεωμένος να επιβάλλει αυτόματα θανατική ποινή αποκλειστικά με βάση το γεγονός ότι κάποιος θεωρείται μουχαρέμπ:

Είναι δυνατό ένα άτομο να χαρακτηριστεί ως μουχαρέμπ χωρίς να του επιβληθεί αυτομάτως θανατική ποινή. Εάν ένα άτομο διαπράξει φόνο, τότε μπορεί πράγματι να του αξίζει η θανατική ποινή. Ωστόσο, εάν οι ενέργειές τους περιορίζονται σε απειλές και εκφοβισμό, ακόμη και αν φέρουν την κατηγορία του μουχαρέμπ, δεν δικαιολογεί απαραίτητα την επιβολή της θανατικής ποινής.

Δρακόντειες μέθοδοι αντιμετώπισης των διαδηλωτών

Ο Mohsen Shekari, ο πρώτος διαδηλωτής που εκτελέστηκε στο Ιράν λόγω των διαδηλώσεων, απαγχονίστηκε μέχρι θανάτου στις 8 Δεκεμβρίου 2022. Στιγμιότυπο από βίντεο του Quint. Δίκαιη χρήση.

Μόλις δύο ημέρες πριν από την εκτέλεση του Mohsen Shekari, του πρώτου διαδηλωτή που εκτελέστηκε τους τελευταίους μήνες, ο Χαμενεΐ αναφέρθηκε στους διαδηλωτές που εμπόδιζαν τους δρόμους ως «τραύματα». Πρότεινε δυσοίωνα ότι, εάν αυτές οι πληγές δεν επουλωθούν, θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν με ένα «καμμένο στη φωτιά σίδερο».

Τραγικά, ο Mohsen Shekari εκτελέστηκε με το αιτιολογικό ότι έκλεισε τον δρόμο και τραυμάτισε ένα μέλος των δυνάμεων του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης.

Ο Σύλλογος Καθηγητών του Κομ, που ιδρύθηκε από μαθητές του Αγιατολάχ Χομεϊνί, εξέδωσε δήλωση υποστηρίζοντας τις ενέργειες του δικαστικού σώματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας στην εκτέλεση διαδηλωτών. Στην ανακοίνωσή τους, προέτρεψαν τους δικαστές να λάβουν ακόμη πιο αποφασιστικά τιμωρητικά μέτρα διενεργώντας πρόσθετες εκτελέσεις, με στόχο να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για άλλους διαδηλωτές.

Πριν από λίγους μήνες, κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στους δρόμους σε διάφορες πόλεις σε όλο το Ιράν, μια δήλωση υπογεγραμμένη από 227 μέλη του κοινοβουλίου ζητούσε από το δικαστικό σώμα να εκτελέσει διαδηλωτές, τους οποίους χαρακτήρισαν μουχαρέμπ και παρομοίασαν με «μέλη του Ισλαμικού Κράτους». Αυτή η εμπρηστική δήλωση τροφοδότησε οργή μεταξύ των διαδηλωτών επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του ειδησεογραφικού πρακτορείου Mizan, το οποίο συνδέεται με το δικαστικό σώμα του Ιράν, ο επικεφαλής της οργάνωσης Mohseni-Eje'i είπε:

 Όσοι βάσει του νόμου θα έπρεπε να εκτελεστούν για τις πράξεις και τα εγκλήματά τους, εκτελέστηκαν ή θα εκτελεστούν χωρίς συμβιβασμούς και φυσικά με δικαιοσύνη και αμεροληψία.

Αντιφατικές προοπτικές μέσα από τον ισλαμικό θεσμό

Η πόλη Κομ είναι η έβδομη μεγαλύτερη πόλη στο Ιράν. Φωτογραφία: Mostafameraji, CC BY-SA 3.0 . Δίκαιη χρήση.

Σε πλήρη αντίθεση, άλλοι κληρικοί έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στις δικαστικές αποφάσεις θεωρώντας τις ασυμβίβαστες με τις αρχές του Ισλάμ και τις ισλαμικές τιμωρίες. Μία από αυτές τις φωνές είναι ο Sadegh Hosseini, ένα ψευδώνυμο που χρησιμοποιείται για την προστασία της ασφάλειάς του. Ο Hosseini, ένας νεαρός κληρικός που σπουδάζει στο Κομ, και επί του παρόντος παραδίδει κηρύγματα και λατρείες σε τζαμί στη νότια Τεχεράνη, μοιράστηκε τις απόψεις του ήρεμα και με σεβασμό κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο Global Voices στο τζαμί μετά τις βραδινές προσευχές. 

Αναμένουμε από τους μελετητές αυτές τις μέρες να μην σιωπούν μπροστά στην καταπίεση. Τουλάχιστον,  θα πρέπει να εκφράσουμε ότι ορισμένες συμπεριφορές που λαμβάνουν χώρα δεν είναι αποδεκτές από εμάς. Για παράδειγμα, η απώλεια ζωών αρκετών νεαρών ανδρών απλώς και μόνο επειδή συγκεντρώθηκαν στους δρόμους ή φώναξαν συνθήματα εναντίον κάποιου.

Ο Hosseini πιστεύει ακράδαντα ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τους κληρικούς ως αναπόσπαστα μέλη της ισλαμικής κυβέρνησης και τέτοιες ανταγωνιστικές ενέργειες μπορούν να τροφοδοτήσουν περαιτέρω εχθρότητα προς αυτήν την ομάδα.

Ο Amin Abedini, ένας νομικός μελετητής με έδρα την Τεχεράνη, ο οποίος υιοθετεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας, συμμετέχει σε μια ομάδα νομικών εμπειρογνωμόνων, δικηγόρων και νομικών επικρίνοντας την «απερισκεψία στην έκδοση θανατικών ποινών, η οποία μπορεί επίσης να έρχεται σε αντίθεση με τη λογική και το νόμο». Σε προσωπική συνέντευξη στο Global Voices, ο Abedini τόνισε τα σοβαρά λάθη και την αμέλεια, που συνδέονται με την αφαίρεση ζωών ατόμων, τονίζοντας ότι αυτές οι ενέργειες «δεν θα σβήσουν από τις σελίδες της ιστορίας».

Αυτές οι σκληρές μεταχειρίσεις των διαδηλωτών, που είναι παιδιά αυτής της χώρας, δεν θα οδηγήσουν πουθενά και, αναμφίβολα, αυτός ο μάταιος και μη παραγωγικός κύκλος θα συνεχιστεί. Τέτοιες ποινές το μόνο που κάνουν είναι να εντείνουν την οργή των πολιτών. Ωστόσο, φαίνεται ότι η κυβέρνηση έχει άλλο κίνητρο για τέτοιες ενέργειες σκοπεύοντας να φιμώσει τους επικριτές της μέσω της δημιουργίας εκφοβισμού.

Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της Οργάνωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ιράν, συνολικά 331 άτομα εκτελέστηκαν στο Ιράν μόνο το 2023, συμπεριλαμβανομένων έξι γυναικών. Συγκλονιστικά, η Ισλαμική Δημοκρατία εφάρμοσε τη θανατική ποινή σε 7.316 άτομα από το 2010. Σε πολλές περιπτώσεις, οι δικαστές ισχυρίστηκαν ότι τηρούσαν τον ισλαμικό νόμο. 

Ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν υποστηρίζουν ότι η εκτέλεση χρησιμοποιείται ως «πολιτικό εργαλείο». Επιπλέον, περισσότεροι από τους μισούς από τους 582 Ιρανούς πολίτες που εκτελέστηκαν το 2022, μετά την έναρξη των διαμαρτυριών του κινήματος «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία», εκτελέστηκαν τους τελευταίους τρεις μήνες εκείνου του έτους, γεγονός που σηματοδοτεί αύξηση του αριθμού των εκτελέσεων κατά 75%. σε σύγκριση με το 2021.

Αυτές οι παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι οι Αρχές, υποστηριζόμενες από θρησκευτικές προσωπικότητες, χρησιμοποιούν εκτελέσεις για να εκφοβίσουν τους διαδηλωτές ως απάντηση στον τραγικό θάνατο της Μαχσά Αμινί και στις επακόλουθες πανεθνικές διαδηλώσεις. 

Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα στον ισλαμικό θεσμό έχουν προκύψει αντίθετες προοπτικές, που καταγγέλλουν αυτές τις δικαστικές αποφάσεις ως ασυμβίβαστες με τις ισλαμικές αρχές. Αυτές οι διαφωνούμενες φωνές, μαζί με νομικούς εμπειρογνώμονες, ρίχνουν φως στο πώς οι πολιτικοί εντός του συστήματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας μπορούν να χειραγωγήσουν τη θρησκεία για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους ή να προωθήσουν τους στόχους τους. Τέτοιες ανησυχίες εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησης και τις πιθανές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.