Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά της Giovana Fleck.

Αυτό το κείμενο γράφτηκε ως μέρος της συνεργασίας της Advox με το Ίδρυμα Small Media για να σας μεταφέρει την πρωτοβουλία UPROAR , μια συλλογή δοκιμίων, που υπογραμμίζουν τις προκλήσεις στα ψηφιακά δικαιώματα σε χώρες, που υποβάλλονται στη διαδικασία Καθολικής Περιοδικής Αναθεώρησης του ΟΗΕ.

Ένα κύμα αντιπροσφυγικής ρητορικής επικρατεί στα τουρκικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από ανοιχτά ρατσιστικές δηλώσεις από αρχηγούς ακροδεξιών πολιτικών κομμάτων μέχρι λογαριασμούς που ισχυρίζονται ότι είναι «πρακτορεία ειδήσεων», που διακινούν παραπληροφόρηση για υποκίνηση βίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν κάνουν τη ζωή πιο ασφαλή για τα 4 εκατομμύρια πρόσφυγες εντός των τουρκικών συνόρων. Υπήρξαν πολλά σημεία κλιμάκωσης στη ρητορική. Η εξαγορά του Έλον Μασκ στο Twitter παρείχε έναν ασφαλή χώρο για την τουρκική ακροδεξιά, όπως και για τους διεθνείς συμπατριώτες τους, και οι τουρκικές εκλογές τον Μάιο του 2023 είδαν τους πρόσφυγες να στοχοποιούνται από πολιτικές εκστρατείες. Ωστόσο, ανεξάρτητα από αυτές τις αιχμές, αυτή η τάση αύξησης της ρητορικής μίσους, που στοχεύει τους πρόσφυγες στα τουρκικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχει μεγαλύτερη ιστορία.

Μια διαισθητική εξήγηση θα βασιζόταν στα στατιστικά δεδομένα. Όσο αυξάνεται ο αριθμός των προσφύγων, τόσο αυξάνεται και το αντιπροσφυγικό αίσθημα. Ωστόσο, ελάχιστα μπορούν να υποστηρίξουν αυτή την αφήγηση. Υπάρχει περισσότερη εμπειρική υποστήριξη για το ακριβώς αντίθετο φαινόμενο: η κοινωνική επαφή με τους μετανάστες οδηγεί σε περισσότερη ανοχή και θετικά συναισθήματα παρά σε αύξηση του μίσους. Αν και δεν υπάρχουν άμεσα δεδομένα στο συγκεκριμένο παράδειγμα της Τουρκίας, το Zafer Partisi, ένα ακροδεξιό πολιτικό κόμμα που υπόσχεται να διώξει όλους τους πρόσφυγες από την Τουρκία, είχε ποσοστό ψήφου υψηλότερο από τον εθνικό του μέσο όρο μόνο σε μια από τις πέντε κορυφαίες επαρχίες με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση προσφύγων και σε δύο από τις δέκα κορυφαίες, σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Διαχείρισης Μετανάστευσης του υπουργείου Εσωτερικών.

Υπάρχει πολλή τεκμηρίωση, που αποδεικνύει ότι η έκθεση σε αφηγήσεις υπέρ ή κατά των μεταναστών στα ΜΜΕ επηρεάζει τη στάση απέναντι στη μετανάστευση. Είναι ισχυρή η απόδειξη ότι η αρνητική έκθεση στα ΜΜΕ δημιουργεί εχθρότητα και διακρίσεις σε βάρος των μεταναστών. Ο ρόλος των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης σε αυτήν την αφήγηση βρίσκεται ακόμα υπό έρευνα. Τα υπάρχοντα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πολύ δεκτικά σε αφηγήσεις, που παράγονται από παραδοσιακά ΜΜΕ, και δεν θα ήταν πολύ δύσκολο να υποθέσουμε ότι ισχύει και το αντίθετο. Αυτό μας αναγκάζει να ασχοληθούμε με τον αντιπροσφυγικό ριζοσπαστισμό στα τουρκικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως ένα ανεξάρτητο και πολύ επικίνδυνο φαινόμενο από μόνο του. Προφανώς, η πολιτική ατμόσφαιρα της χώρας επηρεάζει τα ΜΜΕ όπως ακριβώς επηρεάζει σχεδόν τα πάντα στην Τουρκία. Τα ίδια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας πράκτορας (ή, ακριβέστερα, μια μεγάλη συλλογή πρακτόρων) σε αυτήν τη μετατόπιση, ωστόσο, όχι απλώς ένας παθητικός δέκτης.

Δίκτυα μίσους

Influencers, streamers και παρόμοιες διασημότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οδηγούν ορδές απογοητευμένων νεαρών ανδρών στη στόχευση προσφύγων. Ο Ahmet Sonuç, γνωστός ως «Τζαχρέιν», είναι μια τέτοια φιγούρα. Χρησιμοποιώντας τη δημοτικότητά του στους νεαρούς άνδρες ως streamer παιχνιδιών, στοχεύει και απανθρωποποιεί τακτικά τους πρόσφυγες. Ο Sonuç στοχεύει επίσης εγχώριες οργανώσεις, που δεν έχουν ρατσιστική άποψη για τους Τούρκους πρόσφυγες, στοχεύοντας συχνά πολιτικά κόμματα, που ευνοούν τις πολιτικές ένταξης και υπονοώντας ότι οι φεμινιστικές οργανώσεις, που αρνούνται να πλαισιώσουν τα προβλήματα σεξουαλικής παρενόχλησης με ρατσιστικούς όρους, αξίζουν παρενόχλησης. Ο λογαριασμός του Sonuç στο Twitter είχε αποκλειστεί από τη διοίκηση του Twitter πριν από τον Έλον Μασκ τον Οκτώβριο του 2022 για συμπεριφορά μίσους, αλλά αποκαταστάθηκε μετά την εξαγορά από τον Έλον Μασκ.

Ένα άλλο παράδειγμα αυτού του είδους είναι ο ανώνυμος ακροδεξιός δημιουργός περιεχομένου YouTube, γνωστός ως “Erlik”. Γνωστός για την προώθηση μιλιταριστικών εναλλακτικών αφηγηματικών γραμμών και θεωριών συνωμοσίας, ο Erlik χρησιμοποιεί το λογαριασμό του στο Twitter με παρόμοιο τρόπο ισχυριζόμενος ότι οι πρόσφυγες αποτελούν δημογραφικό κίνδυνο και επαινώντας τις αντιπροσφυγικές πολιτικές δεξιών κυβερνήσεων, όπως του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο κατακρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE) για την προώθηση πολιτικών, που τροφοδότησαν την ακροδεξιά βία. Ο Erlik είναι επίσης γνωστός για τα βίντεο του YouTube που αποκαλούν φασίστριες φεμινίστριες, που μάχονται κατά των σεξουαλικών επιθέσεων, και στοχεύουν αριστερούς και φιλοκουρδικούς χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, υποστηρίζοντας ότι σχετίζονται με τρομοκρατικές οργανώσεις.

Τα πιο άσχημα συναισθήματα προέρχονται από ανώνυμους λογαριασμούς στο Twitter. Ενθαρρυμένοι από τα μπλε σημάδια ελέγχου τους, τα οποία μπορούν πλέον να αποκτηθούν εύκολα απουσία ελέγχου και εποπτείας, αυτοί οι λογαριασμοί απανθρωποποιούν συνήθως τους πρόσφυγες και κατηγορούν τον μεταναστευτικό πληθυσμό στην Τουρκία για οποιοδήποτε θέμα, συμπεριλαμβανομένης της εξάπλωσης μεταδοτικών ασθενειών και αναδημιουργώντας την αφήγηση των «βρώμικων μεταναστών».

Το Ajans Muhbir (Πρακτορείο Πληροφοριών) είναι ένας από τους εξέχοντες λογαριασμούς προβοκάτσιας. Συνδέεται με τον ακροδεξιό πολιτικό Ümit Özdağ, ο οποίος είναι ηγέτης του νεοϊδρυθέντος ριζοσπαστικού δεξιού πολιτικού κόμματος Zafer Partisi. Ο προηγούμενος λογαριασμός του Ajans Muhbir, με μακρά ιστορία κοινής χρήσης ψευδούς και απαρχαιωμένου περιεχομένου με στόχο μετανάστες, έκλεισε από το Twitter για παραβίαση των κανόνων του Twitter στην εποχή πριν από τον Μασκ. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον λογαριασμό να τροφοδοτήσει την αντιμεταναστευτική αφήγηση, την οποία συνεχίζει να κάνει με ένα νέο όνομα ατιμώρητα. Υπάρχουν επίσης μη ανώνυμοι λογαριασμοί, που ασχολούνται συνήθως με τη διάδοση μίσους. Ένας από αυτούς τους εξέχοντες λογαριασμούς ανήκει στον Ümit Özdağ, ο οποίος τον χρησιμοποιεί ως πλατφόρμα για να ενσταλάξει τον φόβο μέσω βίντεο, που υπαινίσσονται ότι ο τούρκικος λαός θα γίνει μειονότητα στην Τουρκία στο μέλλον. Επίσης, δεν απέφυγε να μοιραστεί ρατσιστικές θεωρίες συνωμοσίας, που κατηγορούν την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας για τα κύματα μαζικής μετανάστευσης. Η ανεξέλεγκτη αφήγηση του Özdağ, που τροφοδοτείται από μίσος, έχει προσελκύσει δεκάδες τουρκόφωνους ρατσιστές και ακροδεξιούς δημαγωγούς στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης του.

Ο Özdağ χρησιμοποίησε επίσης τον λογαριασμό του για να επαινέσει έναν διακινητή, που έβγαλε πρόσφυγες από τα σύνορα της χώρας και στόχευσε μετανάστες γιατρούς δημοσιεύοντας τα προσωπικά τους στοιχεία στο Twitter. Αυτές οι αφηγήσεις πρέπει να θεωρούνται εγκλήματα σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο.

Ο πολιτικός υποστήριζε με συνέπεια την ιδέα ότι οι Σύριοι πρόσφυγες θα καταλάβουν δημογραφικά την Τουρκία και θα κάνουν τους Τούρκους μια καταπιεσμένη μειονότητα, κατά κάποιο τρόπο, μια μεταφρασμένη και τοπική εκδοχή της θεωρίας της «Μεγάλης Αντικατάστασης», μιας ακροδεξιάς αντισημιτικής θεωρίας συνωμοσίας, που προήλθε από τη Γαλλία στις αρχές του 20ού αιώνα και σταδιακά εξαπλώθηκε στον δυτικό κόσμο, η δημοτικότητα της οποίας κορυφώθηκε τη δεκαετία του '30. Ήταν σχετικά ξεχασμένη μέχρι που επανεμφανίστηκε για άλλη μια φορά τον 21ο αιώνα από την ακροδεξιά αναβίωση.

Με τον συνδυασμό του «μπλε τικ» στο νέο Twitter του Μασκ, που επιδεινώνει την ακροδεξιά ρητορική σε όλο τον κόσμο, και τη νέα νομιμοποίηση στις τουρκικές εκλογές από δύο τμήματα του ακροδεξιού μπλοκ, που γίνονται δεκτά τόσο από το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης όσο και από συμμαχίες της αντιπολίτευσης, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αυτή η καταιγίδα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιβραδύνεται σύντομα.

Η Τουρκία είναι ένας από τους σημαντικότερους κόμβους προσφύγων στον κόσμο, με αρκετά μεγάλη οικονομία και σημαντικό πληθυσμό, που είναι πολύ ενεργός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όλες αυτές οι ιδιότητες την καθιστούν σχεδόν ένα πεδίο άσκησης για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της ακροδεξιάς, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των προσφύγων. Η ατμόσφαιρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη χώρα θα πρέπει να παρακολουθείται στενά από όποιο άτομο προσπαθεί να κατανοήσει και να διακρίνει τις νέες σχέσεις, που διαμορφώνονται μεταξύ της νέας ακροδεξιάς και των νέων μέσων παγκοσμίως.