Ο πρόεδρος της Αλγερίας Αμπντελματζίντ Τεμπούν (αριστερά) και ο πρόεδρος της Τυνησίας Καΐς Σαγιέντ (δεξιά) δίνουν τα χέρια στην πρώτη κρατική επίσκεψη του Προέδρου Saied στην Αλγερία. Φεβρουάριος 2020. Στιγμιότυπο από βίντεο του CGTN Africa που τεκμηριώνει την επίσκεψη. Δίκαιη χρήση.

Η εποχή της δεκαετίας του '90 που η Αλγερία φημιζόταν περήφανα για το ότι είχε «τον πιο ελεύθερο Τύπο στον αραβικό κόσμο» μοιάζει πολύ μακρινή τώρα. Οι καταστολές της ελευθερίας της έκφρασης και οι οικονομικές δυσκολίες τα τελευταία είκοσι χρόνια ανάγκασαν πολλές έντυπες εκδόσεις, όπως το Le Matin, το La Tribune και το εβδομαδιαίο La Nation, να κλείσουν. Το κλίμα, στην πραγματικότητα, δεν υποστηρίζει πλέον την ελευθερία. Παρά την ανατροπή της επί δύο δεκαετίες διακυβέρνησης του Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα το 2019, η αλγερινή πορεία προς τη δημοκρατία σύντομα ματαιώθηκε από τον σημερινό πρόεδρο Αμπντελματζίντ Τεμπούν.

Τον Ιούνιο του 2021, ο Τεμπούν έκανε αλλαγές στον ποινικό κώδικα στην Αλγερία διευρύνοντας περαιτέρω τον ορισμό της «τρομοκρατίας» στο άρθρο 87. Η επέκταση περιλαμβάνει «να εργάζεσαι για ή να υποκινείς με οποιοδήποτε μέσο, ​​να προσχωρήσεις στην εξουσία ή να αλλάξεις το σύστημα διακυβέρνησης με μη συνταγματικά μέσα» και «να βλάπτεις την ακεραιότητα της εθνικής επικράτειας ή να υποκινείς κάτι τέτοιο με οποιοδήποτε μέσο».

Οι Αρχές χρησιμοποίησαν έκτοτε αυτό το άρθρο για να διώξουν έναν αυξανόμενο αριθμό ακτιβιστών, δημοσιογράφων και υπέρμαχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περισσότεροι από 280 ακτιβιστές και δεκάδες δημοσιογράφοι βρίσκονται υπό κράτηση, κυρίως για κατηγορίες για συκοφαντική δυσφήμιση πολιτικών ή για δημοσιεύματα στα κοινωνικά δίκτυα. Επιπλέον, πολλοί άλλοι έχουν πάει στην εξορία.

Το αλγερινό καθεστώς στοχεύει να αποδείξει, με παράδειγμα, ότι μπορεί να χτυπήσει σκληρά. Το τελευταίο παράδειγμα ήταν η καταδίκη του δημοσιογράφου Ihsane El Kadi τον Ιούνιο του 2023. Ως αρχηγός μιας από τις τελευταίες ανεξάρτητες ομάδες Τύπου στην Αλγερία, του Interface Médias, που περιλαμβάνει το Radio M και τον ειδησεογραφικό ιστότοπο Maghreb Émergent, καταδικάστηκε  με την κατηγορία της «λήψης κεφαλαίων για πολιτική προπαγάνδα» και «βλάβης της εθνικής ασφάλειας του κράτους» και καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκιση μετά από έφεση.

Η Interface Médias έλαβε πρόστιμο, σταμάτησε η λειτουργία της και τα περιουσιακά της στοιχεία κατασχέθηκαν.

Η ποινικοποίηση της ελευθερίας της έκφρασης στέλνει ένα σαρωτικό μήνυμα σε όποιο άτομο τολμήσει να εκφέρει διαφορετική άποψη από την επίσημη αφήγηση. Σύμφωνα με τον Boukhlef, Αλγερινό δημοσιογράφο στο Liberté, όπως αναφέρεται στο The New Arab:

Τα τελευταία χρόνια έχουμε αναγκαστεί σε αυτολογοκρισία. Δημοσιογράφοι έχουν φυλακιστεί για ρεπορτάζ. Οι πιέσεις στους υπεύθυνους των ΜΜΕ μας ώθησαν να προσέχουμε τι γράφουμε.

Η Αλγερία κατατάσσεται αυτή τη στιγμή στις τελευταίες θέσεις, 136η από τις 180, στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2023 των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF).

Καταστολή αντίθετων φωνών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό

Ακολουθώντας ένα κλασικό αυταρχικό εγχειρίδιο, οι αλγερινές Αρχές όχι μόνο καταστέλλουν τις φωνές αντιφρονούντων στο εσωτερικό, αλλά και τους στοχοποιούν στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένης της διπλανής Τυνησίας. Η Αλγερία έχει τη δύναμη να πιέσει την Τυνησία βρίσκοντας φιλική απήχηση με τον Τυνήσιο πρόεδρο Καΐς Σαγιέντ, ο οποίος επίσης επιβάλλει καταστολή των αντιφρονούντων.

Υπάρχουν επικίνδυνα προηγούμενα αντιπάλων, που φεύγουν από την καταστολή και αναζητούν ασφάλεια στην Τυνησία, όπου απλά κυνηγούνται από τις αλγερινές Αρχές. Μια τέτοια περίπτωση αφορά την Αλγερινή ακτιβίστρια και χριστιανή προσήλυτη Slimane Bouhafs, η οποία πέρασε σχεδόν δύο χρόνια σε φυλακή της Αλγερίας πριν αποφυλακιστεί τον Μάρτιο του 2018.

Μετά την απελευθέρωσή του, η Bouhafs εισήλθε νόμιμα στην Τυνησία, όπου της χορηγήθηκε καθεστώς πολιτικής πρόσφυγα από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) το 2020, θεωρητικά παρέχοντάς της προστασία, καθώς το διεθνές Δίκαιο απαγορεύει την επιστροφή οποιουδήποτε σε μια χώρα, όπου μπορεί να αντιμετωπίσει δίωξη ή παραβιάσεις δικαιωμάτων.

Τον Αύγουστο του 2021, άγνωστοι άνδρες απήγαγαν την Bouhafs από το σπίτι της στην Τύνιδα και την επέστρεψαν βίαια στην Αλγερία, όπου καταδικάστηκε σε 3 χρόνια φυλάκιση. Παρά τις εκκλήσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καμία έρευνα δεν έχει ξεκινήσει για αυτή τη σοβαρή παραβίαση της αρχής της μη επαναπροώθησης και του διεθνούς προσφυγικού δικαίου.

Η Τυνησία δεν έχει σχολιάσει το θέμα.

Ομοίως, ο υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Zakaria Hannache, γνωστός για την τεκμηρίωση της κρατικής καταστολής στο κίνημα Χιράκ, βρήκε καταφύγιο στην Τυνησία από τον Νοέμβριο του 2022. Διαφεύγει τις ψευδείς κατηγορίες για «έπαινο της τρομοκρατίας» και «υπονόμευση της εθνικής ενότητας», για τις οποίες αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 35 ετών. Του χορηγήθηκε επίσης καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.

Όμως ο Zakaria εξακολουθεί να αισθάνεται ανασφαλής. Στην πραγματικότητα, κρύβεται στην Τυνησία και έχει αλλάξει διεύθυνση τουλάχιστον 13 φορές. Σε συνέντευξή του στη Le Monde, εξέφρασε τον φόβο του «να τον απαγάγουν οι αλγερινές Αρχές». Τώρα κάνει έκκληση στη Γαλλία για προστασία.

Η εξάρτηση της Τυνησίας από τη «μεγάλη αδερφή» της, Αλγερία

Η σχέση της Τυνησίας με την Αλγερία, τη «μεγάλη αδερφή» της, δεν ήταν ποτέ καλύτερη. Στην Αλγερία πραγματοποίησε ο Πρόεδρος Καΐς Σαγιέντ την πρώτη του κρατική επίσκεψη λίγο μετά την εκλογή του το 2019. Ο Τεμπούν ήταν ο πρώτος Άραβας πρόεδρος, που τηλεφώνησε στον Σαγιέντ μετά την κατάληψη της εξουσίας στις 25 Ιουλίου 2021, η οποία αφορούσε την αναστολή του κοινοβουλίου, τη διάλυση της κυβέρνησης και την ανάληψη ελέγχου του δικαστικού σώματος.

Έκτοτε, η χώρα παλεύει σχεδόν με τα πάντα, από μια οικονομία που βυθίζεται και αχαλίνωτη διαφθορά μέχρι κοινωνικές εντάσεις. Είναι στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και αγωνίζεται να παρέχει βασικά αγαθά. Ο Πρόεδρος Σαγιέντ αντιστάθηκε στις παραχωρήσεις για να εξασφαλίσει ένα πακέτο διάσωσης. Ήταν εχθρικός προς τους διεθνείς δανειστές και το ΔΝΤ, το οποίο απαιτεί μεταρρυθμίσεις και πολιτική απελευθέρωση. Αρνούμενος τις «επιταγές που έρχονται από το εξωτερικό και προκαλούν μόνο μεγαλύτερη εξαθλίωση», πρότεινε: «Η εναλλακτική είναι ότι πρέπει να βασιστούμε στον εαυτό μας». Απευθύνθηκε στην Αλγερία για εφεδρεία.

Επιπλέον, η Τυνησία βασίζεται στην Αλγερία για την εθνική της ασφάλεια και το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής της ενέργειας. Ο κατάλογος των υπηρεσιών της Αλγερίας προς τους γείτονές της είναι πράγματι μακρύς και είναι πάντα έτοιμοι προς διάσωση. Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Jamil Sayah σε άρθρο του στο TV5 Monde :

Le pouvoir algérien s'est rendu indispensable au pouvoir tunisien. Διαβεβαιώνω για την επιβίωσή μου. La hausse des prix du gaz et du pétrole a donné plus de marges financières à Alger et finalement les quelques 700 εκατομμύρια δολάρια sous forme de prêts ou de dons représentent peu de chose pour Alger. Mais cet argent permet pour l'instant au pouvoir de Kais Saied de se maintenir à flot

Η δύναμη της Αλγερίας έχει γίνει απαραίτητη για την τυνησιακή δύναμη. Εξασφαλίζει την επιβίωση [της Τυνησίας]. Η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου έδωσε περισσότερα οικονομικά περιθώρια στο Αλγέρι και, τελικά, τα σχεδόν 700 εκατομμύρια δολάρια με τη μορφή δανείων ή δωρεών είναι λίγα για το Αλγέρι. Αλλά αυτά τα χρήματα επιτρέπουν προς το παρόν στον Καΐς Σαγιέντ να παραμείνει στη ζωή.

Η συνενοχή της Τυνησίας

Αυτή η μεγάλη εξάρτηση από τον Αλγερινό γείτονά της θέτει την Τυνησία σε μια εύθραυστη θέση. Το Αλγέρι αναμένει από την Τύνιδα να εκπληρώσει τα αιτήματά της σε αντάλλαγμα για υποστήριξη. Ωστόσο, δεν είναι πάντα απλό. Τον Φεβρουάριο του 2023, όταν η εξέχουσα ακτιβίστρια του Χιράκ, Amira Barawi, εισήλθε παράνομα στην Τυνησία για να γλιτώσει από ποινή δύο ετών για «προσβολή του Ισλάμ και προσβολή του προέδρου», η Τυνησία της επέτρεψε να διαφύγει στη Γαλλία, παρά τις αλγερινές πιέσεις για έκδοσή της. Η απόφαση εξόργισε την αλγερινή κυβέρνηση και πυροδότησε διπλωματική διαμάχη.

Σε αντίποινα, τα τελωνεία της Αλγερίας κράτησαν αμέσως 200 τυνησιακά αυτοκίνητα και κατέσχεσαν εμπορεύματα στα σύνορα. Την επόμενη μέρα, ο Τυνήσιος υπουργός Εξωτερικών Οθμάν Τζεράντι απολύθηκε χωρίς εξηγήσεις, με αποτέλεσμα πολλοί να υποψιαστούν ότι θυσιάστηκε για να κατευνάσει την αλγερινή οργή.

Προς το παρόν, χάρη στη σημαντική προμήθεια πετρελαίου τους, οι αλγερινές Αρχές μπορούν να διατηρήσουν το πολιτικό status quo στο εσωτερικό και στη γειτονική Τυνησία.

Ωστόσο, το επεισόδιο της Amira Bouraoui έδειξε ότι υπάρχει ακόμα περιθώριο για απώθηση. Παρά τη δημοκρατική της οπισθοδρόμηση, η Τυνησία μπορεί ακόμα να βασίζεται στην ισχυρή κοινωνία των πολιτών και στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης για να αναφέρουν παραβιάσεις και πιέσεις για την προστασία των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό και για οποιονδήποτε αναζητά ασφάλεια.