Χιλιάδες συμμετέχουν στη Μελβούρνη για να εκφράσουν αλληλεγγύη στις διαδηλώσεις στο Ιράν μετά τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά (επίσης γνωστής ως Ζίνα) Αμινί στα χέρια της ωμής δικτατορίας της χώρας και της Αστυνομίας «Ηθικής» της. 24 Σεπτεμβρίου 2022. Φωτογραφία από τον Matt Hrkac μέσω Wikimedia Commons (άδεια CC BY 2.0).

Οι ιρανικές Αρχές έχουν συλλάβει 79 δημοσιογράφους σε μια σκληρή καταστολή μετά τον θάνατο της Μαχσά/Ζίνα Αμινί τον Σεπτέμβριο του 2022. Αυτό το κύμα συλλήψεων είναι απλώς άλλο ένα γεγονός σε μια συνεχή κατασταλτική και λογοκριτική πολιτική κατά των ΜΜΕ από το 1979. 

Για δεκαετίες, λόγω της λογοκρισίας και της σκληρής καταστολής των δημοσιογράφων στο Ιράν, εκατομμύρια Ιρανοί/ές έχουν στραφεί σε περσικά ΜΜΕ, που λειτουργούν εκτός Ιράν, και μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέσα πολιτών για να λάβουν τις πληροφορίες τους: από παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέχρι το κίνημα διαμαρτυρίας. Αυτά τα ΜΜΕ προσκαλούν επίσης σχολιαστές και ειδικούς να αμφισβητήσουν τον επίσημο λόγο για διάφορα θέματα.

Εν τω μεταξύ, πολλοί Ιρανοί, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, επικρίνουν αυτά τα περσικά ΜΜΕ ότι έχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά για την κάλυψη δραστηριοτήτων και προσωπικοτήτων της αντιπολίτευσης, ειδικά τους τελευταίους 12 μήνες. 

Με άλλα λόγια, αυτά τα ΜΜΕ βρυχώνται ως «τίγρεις» εναντίον του ιρανικού κράτους, αλλά, όταν πρόκειται για την αντιπολίτευση, γίνονται σιωπηλά περσικά «γατάκια». Σχεδόν όλα αυτά τα ΜΜΕ χρηματοδοτούνται άμεσα και έμμεσα από ξένα χρήματα, από φιλελεύθερες δημοκρατίες, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία, που χρηματοδότησαν μεταξύ άλλων το VOA, το Radio Farda, το BBC και την DW, μέχρι και το αυταρχικό κράτος της Σαουδικής Αραβίας.

Το Global Voices κάλεσε τέσσερις ειδικούς να μοιραστούν τις απόψεις τους σχετικά με αυτό το θέμα, ρωτώντας τους αν υπάρχει δύο μέτρα και δύο σταθμά στον τρόπο, με τον οποίο τα μεγάλα περσικά ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό, καλύπτουν την ιρανική αντιπολίτευση, όπως το να μην τους επικρίνουν ούτε να απαιτούν διαφάνεια. 

Η τερατώδης φύση της Ισλαμικής Δημοκρατίας

Η Chahla Chafiq, κοινωνιολόγος και συγγραφέας του «Femmes sous le voile» (Γυναίκες κάτω από τη χιτζάμπ), κρατά τα διακριτικά της Λεγεώνας της Τιμής. Λέει:

Από μια γενική σκοπιά, η ανάλυση και η κριτική του λόγου και των πράξεων της αντιπολίτευσης δεν είχαν ποτέ σημαντική θέση στα δημοφιλή ΜΜΕ στα οποία αναφέρεστε. Ωστόσο, για τον προσδιορισμό της αιτίας αυτών των συνθηκών, είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη πολλά σημεία.

Πρώτον, υπάρχουν ελλείψεις στην κουλτούρα της κριτικής στα περισσότερα άτομα εξ ημών, που γενικά δεν αφήνουν χώρο να κοιτάξει κανείς τον εαυτό του. Το πρόβλημα είναι ότι κυρίως πιστεύουμε πως το να επικρίνουμε τον εαυτό μας σημαίνει να χάνουμε από τον αντίπαλό μας. Ξεχνάμε ότι η παράβλεψη των ελλείψεων και των λαθών στον λόγο και τις πράξεις μας μπορεί να οδηγήσει στην αναπαραγωγή τους. Επομένως, οι απώλειες είναι πάνω μας.

Δεύτερον, καθώς η μόνη αντίδραση της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε οποιαδήποτε επιδίωξη του δεξιού είναι η καταστολή, η λογική υποδηλώνει φυσικά ότι η κριτική στην αντιπολίτευση καταλήγει να ωφελεί τους καταπιεστές. Σύμφωνα με μια τέτοια λογική, είναι προτιμότερο να αποφεύγεται μια τέτοια κριτική.

Τέλος, οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε την κριτική ως συνώνυμο της εχθρότητας. Αυτή η κοινή ιδέα φυσικά καθιστά την κριτική στην αντιπολίτευση ένα ενοχλητικό έργο. Με άλλα λόγια, η έλλειψη κριτικού διαλόγου με την αντιπολίτευση δυσκολεύει το έργο των ΜΜΕ σε αυτόν τον τομέα.

Δολοφονία των ανεξάρτητων ΜΜΕ, ένα πολιτιστικό ερείπιο

Ο Reza Moini, δημοσιογράφος και πρώην επικεφαλής του γραφείου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (ΔΧΣ) στο Ιράν/Αφγανιστάν , τονίζει επίσης τον αντίκτυπο της λογοκρισίας και της σκληρής καταστολής τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες στους δημοσιογράφους και, ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις, την προσέγγισή τους στην επάγγελμα.

Ο Moini εξηγεί:

Η μία πλευρά της καταστολής της ελευθερίας των ΜΜΕ σε αυταρχικές κυβερνήσεις είναι η σύλληψη και η φυλάκιση, καθώς και η λογοκρισία των δημοσιογράφων.

Η άλλη πλευρά εμποδίζει την εμφάνιση και την ανάπτυξη ανεξάρτητων ΜΜΕ. Η δολοφονία των ανεξάρτητων ΜΜΕ είναι ένα πολιτιστικό ερείπιο, που προέρχεται από δεκαετίες έλλειψης ελευθερίας ή υποστήριξης των ΜΜΕ, που κυριαρχούν στον τομέα της κατάρτισης και του επαγγελματικού τομέα της δημοσιογραφίας. Αυτή η μακροχρόνια κουλτούρα επηρέασε και διαμορφώθηκε τόσο εκτός όσο και εντός της χώρας.

Ενισχύοντας την ονειροπόληση των χαρακτήρων της αντιπολίτευσης

Ο Amir Mosadegh Katouzian, δημοσιογράφος και πρώην συνδιευθυντής της περσικής υπηρεσίας RFE/RL (Ράδιο Farda), πιστεύει ότι «τα ξένα περσόφωνα ΜΜΕ δεν αμφισβήτησαν τους αυθεντικούς ή αυτοαποκαλούμενους Ιρανούς ηγέτες ή χαρακτήρες της αντιπολίτευσης».

Εξηγεί:

Τούτου λεχθέντος, τις τελευταίες δεκαετίες και χρόνια, η παραγωγή όσων ΜΜΕ κρύβουν τις πηγές χρηματοδότησής τους, ασχολούνται με προπαγάνδα και απασχολούν πολιτικούς ακτιβιστές υπό το πρόσχημα διευθυντών, συντακτών και δημοσιογράφων, ήταν διαφορετική από τα ΜΜΕ με διαφάνεια στη χρηματοδότηση.

Από την άλλη, για να είμαστε απολύτως δίκαιοι, ακόμη και τα πιο διαφανή οικονομικά, δημοσιογραφικά ισορροπημένα και επαγγελματικά εποπτευόμενα ξένα περσόφωνα ΜΜΕ δεν έχουν αμφισβητήσει σε πολλές περιπτώσεις τους αυθεντικούς ή αυτοαποκαλούμενους ηγέτες ή χαρακτήρες της αντιπολίτευσης του Ιράν όσο έχουν αμφισβητήσει ισχυρισμούς του κυβερνώντος καθεστώτος ή των αξιωματούχων του. Αυτό συνέβη το προηγούμενο έτος: και όταν ήταν προφανές ότι οι «ηγέτες» και οι «κλίκες» της αντιπολίτευσης, που κατοικούσαν στη διασπορά, έδιναν ωμές ψεύτικες υποσχέσεις, όσο και όταν δεν ανταποκρίνονταν σε αυτές τις υποσχέσεις.

Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διαδηλώσεων στο Ιράν, με άλλα λόγια, συνολικά, τα περισσότερα μεγάλα περσικά ΜΜΕ που λειτουργούν από το εξωτερικό υπέφεραν από «εκτόπιση στόχων»: μείωση δηλαδή της δίκαιης, ισορροπημένης, ενημερωτικής και κριτικής κάλυψης όλων των πλευρών σε βάρος της ενίσχυσης αιθεροβάμονων χαρακτήρων της αντιπολίτευσης, που κατοικούν εκτός Ιράν.

Ο Reza Moini, ο οποίος βοήθησε πολλούς δημοσιογράφους στην εξορία, εξήγησε την παρεξήγηση που έχουν οι δημοσιογράφοι σχετικά με τη λειτουργία τους.

Σύμφωνα με τον ίδιο, ορισμένοι δημοσιογράφοι θεωρούν τους εαυτούς τους «τη φωνή των «μαζών και του λαού» και είναι μια παρανόηση του δημοσιογραφικού επαγγελματισμού». Προσθέτει ότι πολλοί από αυτούς τους δημοσιογράφους θεωρούν ότι αυτή η άποψη δίνει έμφαση στην «καθοδήγηση αδαών ανθρώπων» αντί για την παροχή «ακριβών, ποιοτικών και προσανατολισμένων στην αλήθεια πληροφοριών». 

Ωστόσο, οι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι υπάρχει ελπίδα για αυτά τα περσόφωνα ΜΜΕ να έχουν αντίκτυπο στο κίνημα ελευθερίας στη χώρα.

Επανάληψη αξιώσεων χωρίς έλεγχο

Η Nazilla Golestan, πολιτική ακτιβίστρια και παραγωγός ΜΜΕ, θεωρεί ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτά τα ΜΜΕ «επαναλαμβάνουν» και «προωθούν» ισχυρισμούς ορισμένων αντιπολιτευόμενων χωρίς έλεγχο στοιχείων. Η Golestan, η οποία είναι επίσης ομιλήτρια της αντιπολιτευόμενης οργάνωσης HamAva, είπε στο Global Voices:

Ο ρόλος των ΜΜΕ θα πρέπει να είναι να φωτίζουν και να μεγεθύνουν τις φωνές των πολιτών στο Ιράν που δεν έχουν φωνή και αγωνίζονται ενάντια στη βάναυση στάση του καθεστώτος. Επομένως, αυτές οι εκστρατείες και οι εκκλήσεις που διαπράχθηκαν από περσόφωνα ΜΜΕ εκτός Ιράν για την προώθηση της ηγεσίας για μια μετάβαση στο Ιράν για την υποστήριξη της επανάστασης «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» ήταν θεμελιωδώς παραπλανητικές και λανθασμένες. Επίσης, αυτά τα ΜΜΕ έχουν αδίκως δεσμευτεί να επιδείξουν ισχυρή μεροληψία και υποστήριξη ευνοώντας μερικούς πολιτικούς ακτιβιστές ή διασημότητες εκτός του Ιράν. Επιτρέψτε μου να σας δώσω παραδείγματα. Κάποιος με το όνομα «Α» ισχυρίστηκε ότι είχε ζητήσει αποζημίωση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τα δεσμευμένα κεφάλαια του Ιράν και ότι το αίτημα είχε γίνει δεκτό. Αντίθετα, λόγω προσωπικών πεποιθήσεων, αυτό το άτομο δεν πήρε τα χρήματα. Ορισμένα ειδησεογραφικά πρακτορεία απλώς ανέφεραν την είδηση ​​επιβεβαιώνοντας την προπαγάνδα ηγεσίας εκτός Ιράν.

Ενώ ο Katouzian, όπως και ο Moini, τόνισε ότι δεν μπορούμε να βάλουμε όλα αυτά τα ΜΜΕ στο ίδιο καλάθι, ανέφερε τις δραστηριότητες που μοιάζουν με προπαγάνδα ορισμένων από αυτά τα ΜΜΕ.

Εξηγεί  ότι «ένα από αυτά τα ΜΜΕ έφτασε στο σημείο να χρησιμοποιεί επανειλημμένα μια σκιώδη σελίδα στο Telegram με την ονομασία «Javanan-e Mahallat-e Tehran» («Νεολαία των Γειτονιών της Τεχεράνης») ως αξιόπιστη πηγή ειδήσεων, διαδίδοντας τις εκκλήσεις του για δράση και διαδήλωση».

Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, δηλώσεις υποτίθεται από ομάδες Javanan-e-Mahallat σε διάφορες πόλεις ενισχύθηκαν από ορισμένα ΜΜΕ χωρίς έλεγχο των στοιχείων. Αυτές οι «ομάδες» σε «διαφορετικές πόλεις» εξαφανίστηκαν σύντομα και δεν δόθηκε καμία εξήγηση από αυτά τα ΜΜΕ. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν αυτή την ομάδα μια φανταστική δημιουργία αυτών των ΜΜΕ.

Αυτά τα ΜΜΕ παραλείπουν, εκτός από μερικές σπάνιες εξαιρέσεις, οποιεσδήποτε συζητήσεις για αποτυχίες ή έλλειψη διαφάνειας της αντιπολίτευσης. 

Η Golestan προσθέτει: «Είναι εξίσου σημαντικό να επισημανθεί ότι, κατά την επέτειο της επανάστασης «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία», ο κόσμος είδε ότι οι άνθρωποι στο εσωτερικό της χώρας έδωσαν ελάχιστη προσοχή στην παραπάνω προπαγάνδα και παραπληροφόρηση, καθώς και στην παραπληροφόρηση του Ιράν. Η νέα γενιά κοιτάζει μπροστά με ευφυΐα και σθένος χτίζοντας τη δική της ηγεσία από τη βάση».

Αναφορά της αλήθειας ως αντίδοτο στην προπαγάνδα των κυβερνώντων

Η Chafiq εξηγεί τον σημαντικό πιθανό ρόλο που μπορούν να παίξουν αυτά τα ΜΜΕ για το ιρανικό δημοκρατικό κίνημα. Λέει: «Οι δραστηριότητες σε αυτούς τους τομείς [αναφορά της αλήθειας, παρουσίαση διαφορετικών απόψεων για τρέχοντα ζητήματα, επέκταση της κριτικής σκέψης για εμβάθυνση της σκέψης] δεν είναι ξεχωριστές η μία από την άλλη, αλλά μάλλον αλληλοσυμπληρώνονται. Νομίζω ότι τα ΜΜΕ είναι λίγο πολύ ενεργά στους δύο πρώτους τομείς, αλλά ο τρίτος τομέας δεν έχει θέση στη δραστηριότητά τους. Ένα σημείο, που λαμβάνει λιγότερη προσοχή, είναι ότι η παραμέληση της κριτικής σκέψης έχει αρνητικό αντίκτυπο στις δραστηριότητες στους άλλους δύο τομείς (δηλαδή ενημέρωση και διαφώτιση για τρέχοντα θέματα).

Ο Katouzian, με τη σειρά του, πιστεύει:

Η επαγγελματική, ισορροπημένη και δίκαιη κάλυψη ειδήσεων των γεγονότων σε έθνη που κυβερνώνται από καταπιεστικά καθεστώτα δεν είναι εύκολη υπόθεση και τέτοιες προσπάθειες είναι ακόμη πιο δύσκολες εν μέσω αναταραχών, διαμαρτυριών και καταστολής… Μα υπάρχει πάντα χώρος για ελπίδα. Εάν και ειδικά οι πιο δίκαιες, περιεκτικές και σωστές δημοσιογραφικά από αυτές τις πηγές, που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό, ξεπερνούν τον λαϊκισμό και το «ομαδικό μυαλό» ή τη «νοοτροπία της αγέλης», μπορούν να αυξήσουν το επίπεδο της πρόκλησης και της συζήτησης εντός των τάξεων του ιρανικού δημοκρατικού κινήματος. Προς αυτόν τον σκοπό, τα περσόφωνα ΜΜΕ, που χρηματοδοτούνται από εξωτερικές κυβερνήσεις και πηγές, θα τα κατάφερναν αν, στην κάλυψη ειδήσεων και ανάλυσής τους, αμφισβητούσαν τις απόψεις και τις αφηγήσεις του κυβερνώντος καθεστώτος και της αντιπολίτευσης.

Ενώ μερικές φορές οι ενέργειες της αντιπολίτευσης εκτός της χώρας μας θυμίζουν τον οργουελιανό κόσμο της «Φάρμας των Ζώων», όταν τα όρια μεταξύ «επαναστατών» και «κατόχων εξουσίας» είναι ασαφή, στο εσωτερικό της χώρας γυναίκες, άνδρες και παιδιά του Ιράν αψηφούν την Ισλαμική Δημοκρατία και συνεχίζουν να κάνουν θυσίες για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.