Δυτική Σαχάρα: Ποίηση και ισπανική γλώσσα, οι μόνιμες διασυνδέσεις
Για ορισμένους πολιτισμούς είναι το φαγητό, για άλλους η μουσική και πολλοί πολιτισμοί δείχνουν τον χαρακτήρα τους στην αρχιτεκτονική τους. Για τη Δυτική Σαχάρα, ένα από τα πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά είναι η προφορική παράδοση. Η ποίηση έχει νόημα για τους Σαχάριους. Αυτή η λογοτεχνία αποτελεί μεγάλο μέρος της ζωής τους. Σύμφωνα με το Atrapadordesueños:
Si de repente se le preguntase a un saharaui de poesía lo más seguro es que a su mente no acudirá ni el título de un libro de versos ni el título de un poema. Sin embargo es muy probable que pueda citar los nombres de los poetas más conocidos e incluso podría recitar varios versos de memoria. Y es que la poesía tradicional saharaui en hassania, lengua de los saharauis, sigue siendo oral, a pesar de que en los últimos años se haya intentado escribir y archivar y así evitar que algún día desaparezca con sus propios autores. Durante el colonialismo España se mantuvo al margen, sin importarle la poesía, y de forma general sin preocuparse por la cultura saharaui. La poesía, ajena a cualquier influencia externa, continuó su viaje en su tradicional vehículo, es decir, de boca en boca y anidando en la prodigiosa memoria de vates, cantores y de los amantes de la poesía.
Αν ξαφνικά ρωτήσετε έναν Σαχάριο για ποίηση, μπορεί να μην είναι σε θέση να σου πει τον τίτλο ενός βιβλίου ή τον τίτλο ενός ποιήματος. Είναι όμως πολύ πιθανό να μπορεί να σου πει τα ονόματα πολλών γνωστών ποιητών και να απαγγείλει ακόμη και στίχους που έχει αποστηθίσει. Και αυτό συμβαίνει επειδή η παραδοσιακή ποίηση στη χασάνια, τη γλώσσα της Δυτικής Σαχάρας, εξακολουθεί να παραμένει προφορική, ακόμη και με τις πρόσφατες προσπάθειες να καταγραφεί και να τεκμηριωθεί, προκειμένου να αποφευχθεί η εξαφάνισή της κάποτε, όταν οι συγγραφείς της φύγουν από τη ζωή. Κατά τη διάρκεια της ισπανικής αποικιοκρατίας, παρέμεινε στο περιθώριο. Οι άνθρωποι δεν ασχολήθηκαν με την ποίηση ή τον πολιτισμό των Σαχάριων. Η ποίηση, απομονωμένη από κάθε εξωτερική επιρροή, διατήρησε τον παραδοσιακό της τρόπο να μεταδίδεται από στόμα σε στόμα μέσω της μνήμης του ποιητή, των τραγουδιστών και των εραστών της ποίησης.
Μερικές φορές η ποίηση συνδυάζεται με τη μουσική ως οικογενειακή παράδοση, εξηγεί η Σαχάρια blogger Aziza Brahim, η οποία είναι διάσημη τραγουδίστρια. Γράφει για τη σύνδεσή της με τη διάσημη γιαγιά της, μια Σαχάρια ποιήτρια, που ζούσε στους προσφυγικούς καταυλισμούς, την Ljadra Mint Mabruk:
Para mí, lo que nunca cambiará, es tomar el té en casa de mi abuela, Ljadra. Siempre compartimos mucho tiempo juntas, desde que era pequeña. Hablamos, le peino, compartimos intimidades, puesto que es mi confidente y mi inspiración. Mi música bebe de la poesía de mi abuela, es natural. Muchas veces empiezo a cantarle, y ella empieza a recitar, y también viceversa.
Για μένα, η στιγμή που δεν θα αλλάξει ποτέ είναι να πίνω τσάι στο σπίτι της γιαγιάς μου, της Ljadra. Από τότε που ήμουν μικρό κορίτσι, περνούσαμε πάντα πολύ χρόνο μαζί. Μιλούσαμε, χτένιζα τα μαλλιά της, μοιραζόμασταν μυστικά, γιατί είναι η έμπιστή μου και η έμπνευσή μου. Η μουσική μου είναι γεμάτη με την ποίηση της γιαγιάς μου. Είναι φυσική. Πολλές φορές αρχίζω να τραγουδάω και εκείνη αρχίζει να απαγγέλλει την ποίησή της και το αντίστροφο.
Η Ariadna παρέχει συνδέσμους με επτά Σαχάριοι ποιητές, που συνδυάζουν δύο γλώσσες, καθώς τα ισπανικά είναι η δεύτερη σημαντικότερη γλώσσα της περιοχής. Ωστόσο, το Ινστιτούτο Θερβάντες, το οποίο είναι αφιερωμένο στη μελέτη και τη διδασκαλία της ισπανικής γλώσσας, αρνείται συνεχώς την υποστήριξή τους, όπως επισημαίνει ο bloggers Haz Lo Que Debas:
¿No es más urgente el apoyo a un niño sarahaui, que aprende el español en la escuela, con muchas dificultades, que la instalación de sedes del Cervantes en Pekín, San Petersburgo… o la Quinta Avenida de Nueva York?
Ο blogger συνεχίζει ότι αυτό είναι σημαντικό, επειδή υπάρχει επίσης λογοτεχνία της Σαχάρας στα ισπανικά:
La literatura saharaui en español, incipiente aún, camina sin embargo con paso firme. Una literatura poco atendida por los medios y desconocida por el gran público. También olvidada por las instituciones españolas, caso del Instituto Cervantes o Casa Arabe, que no se interesan por la cultura de este pueblo árabe africano que también se expresa en español, y que un día formó parte de España. Al menos la ayuda de escritores, universidades y asociaciones solidarias con el pueblo saharaui está consiguiendo romper este otro bloqueo contra un pueblo que lucha pacíficamente por su libertad, que “pide la paz y la palabra” para recuperar la tierra que injustamente le arrebataron. Es un libro modesto y sencillo. “No es un bello producto.”
Η λογοτεχνία των Σαχάριων στα ισπανικά, αν και βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα, αναπτύσσεται με σταθερό ρυθμό, παρόλο που έχει αγνοηθεί από τα ΜΜΕ και είναι άγνωστη στις μεγάλες αγορές. Έχει επίσης ξεχαστεί από τα ισπανικά ιδρύματα, όπως το Ινστιτούτο Θερβάντες ή το Casa Arabe, τα οποία δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό αυτών των Αφροαράβων, οι οποίοι εκφράζονται επίσης στα ισπανικά και οι οποίοι κάποτε ήταν μέρος της Ισπανίας. Με τη βοήθεια των συγγραφέων, των πανεπιστημίων και των συλλόγων αλληλεγγύης, οι Σαχάριοι κατάφεραν να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο εναντίον ενός λαού, που αγωνίζεται ειρηνικά για την ελευθερία του, που «ζητάει την ειρήνη και τον λόγο», για να ανακτήσει τη γη που τους αφαιρέθηκε άδικα.
Πριν από τρία χρόνια, μια ομάδα Σαχάριων ποιητών και συγγραφέων συγκεντρώθηκε για να ιδρύσει τη Γενιά των Φίλων των Σαχάριων (Generación de la Amistad Saharaui):
Ocurrió un 9 de julio, muy caluroso, en el centro de Madrid. Un grupo de poetas saharauis venidos de diferentes puntos de la geografía española, apoyados por varios escritores e intelectuales españoles, iniciaban una andadura que empezaba entonces a dar sus primeros frutos y que hoy se apoya en más de una decena de libros publicados. Otros compañeros se unían desde los campamentos de refugiados saharauis al nacimiento de este “humilde sueño” que, tres años después, no ha dejado de ser humilde pero es ya una realidad.
Ήταν η καυτή μέρα της 9ης Ιουλίου, στο κέντρο της Μαδρίτης. Μια ομάδα Σαχάριων ποιητών, οι οποίοι προέρχονταν από διάφορες περιοχές, με την υποστήριξη πολλών Ισπανών διανοουμένων και συγγραφέων, ξεκίνησαν ένα ταξίδι, που έδειξε τα πρώτα του αποτελέσματα και που σήμερα έχει δεκάδες εκδομένα βιβλία. Άλλοι υποστηρικτές συγκεντρώθηκαν στους προσφυγικούς καταυλισμούς των Σαχάριων την ίδια στιγμή που γεννήθηκε αυτό το «ταπεινό όνειρο» και, τρία χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να είναι ένα μέτριο έργο, αλλά είναι πλέον πραγματικότητα.
Η ποίηση είναι επίσης μια γλώσσα, και οι Σαχάριοι εκφράζονται διατηρώντας την ιστορία και τον πολιτισμό τους, χτίζοντας γέφυρες στα ισπανικά.
