Σκηνή από το μουσικό βίντεο Mujer, παραγωγής BAGNER.

Ένα νεαρό ζευγάρι χορεύει υπό τον ήχο αργεντίνικης λαϊκής μουσικής γνωστής ως «σαμαμέ», τα βήματά τους συγχρονίζονται, τα σώματά τους ακουμπιούνται τρυφερά, τα βλέμματά τους συναντιούνται και σπάνε, κρατιούνται, φιλιούνται και συγχωνεύονται σε έναν αρμονικό ρυθμό, σε μια ατμόσφαιρα ονειρικής ερωτομανίας. Μοιάζει σαν το τέλειο ρομαντικό ραντεβού, αλλά με ένα αβέβαιο τέλος, που υποδηλώνει αδεξιότητα, όπως τα σκαμπανεβάσματα των ρομαντικών σχέσεων που μόλις άρχισαν, όταν μόλις γνωρίζουν ο ένας τον άλλον.

Όλες οι πολυπλοκότητες αυτής της ρομαντικής ιστορίας συγκεντρώνονται στο βίντεο για το τραγούδι Mujer, το πρώτο single από την ανατρεπτική καλλιτεχνική ομάδα Bagner. Το ενάμιση λεπτού βίντεο, που συνδυάζει τον ερωτισμό και τον ρομαντισμό με την αργεντίνικη παράκτια λαογραφία, είναι ένα φιλόδοξο έργο για να σώσει από τη λήθη τους ήχους, τα συναισθήματα και τις παραδόσεις με μια ανανεωμένη και ποικιλόμορφη οπτική.

Τι είναι το σαμαμέ; Είναι μια πολιτιστική έκφραση της μουσικής και του χορού τυπική της βορειοανατολικής Αργεντινής, κυρίως στην επαρχία Κοριέντες, αλλά και στην Παραγουάη, την Ουρουγουάη, τη νότια Βολιβία και τη Βραζιλία. Συνδυάζει στοιχεία γκουαρανί, αφροαμερικανικά και ευρωπαϊκά στοιχεία και αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της περιφερειακής ταυτότητας.

Στις 16 Δεκεμβρίου 2020, η UNESCO συμπεριέλαβε το σαμαμέ στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας. Το Mujer κυκλοφόρησε την ίδια μέρα. Για τον παραγωγό Steven Bagner, ήταν μια υπέροχη σύμπτωση, καθώς αισθάνεται ότι το σαμαμέ είναι πολύ κοντά στις ρίζες του. Ο Steven Bagner λέει στο Global Voices:

Κάθε επαρχία της Αργεντινής έχει διαφορετικούς ρυθμούς, με τα δικά της χαρακτηριστικά και τη δική της τοπική γεύση. Και αυτό υπερασπιζόμαστε, και κυρίως, το κάνουμε δικό μας και το αποδομούμε, για να συμπεριλάβουμε και να δείξουμε τη διαφορετικότητα.

Από το Μορόν στην Αγία Πετρούπολη

Ο Steven Bagner είναι το όνομα του παραγωγού και Bagner είναι επίσης το όνομα της πολυπολιτισμικής συλλογικότητας αντιφρονούντων καλλιτεχνών, που ανήκουν κυρίως στην κοινότητα ΛΟΑΤΙ+, που εργάζονται σε διάφορα μουσικά και οπτικοακουστικά έργα.

Οι βασικοί παίκτες του Bagner είναι ο Steven, Αργεντίνος μουσικός και παραγωγός, η Zara Taylor, Καναδή τραγουδίστρια, και η Lilith Mogilat, δημιουργική διευθύντρια αργεντίνικης καταγωγής, η οποία όμως ζει στη Ρωσία από την παιδική της ηλικία. Άλλοι καλλιτέχνες και περιστασιακά ταλέντα που συμμετέχουν σε διαφορετικά έργα είναι επίσης μέρος της ομάδας.

Ντόπιος από το Μορόν, μια πόλη δυτικά του Μπουένος Άιρες, ο Steven ορίζει τη συλλογικότητα ως μια οργάνωση περισσότερο οριζόντια παρά πυραμιδική. Αναζητά την ποικιλομορφία ιδεών και ανθρώπων δίνοντας προτεραιότητα σε ένα όραμα εκτός της κυρίαρχης κοινωνικής άποψης και εκτός της πρωτεύουσας όπου συγκεντρώνονται οι πόροι. Ο Bagner λέει:

Προσλαμβάνοντας και πληρώνοντας άτομα από τρανς συλλογικότητες, από τη θέση μας στη μέση, μπορούμε να δημιουργήσουμε εργασία, μπορούμε να είμαστε χωρίς αποκλεισμούς, μπορούμε να δημιουργήσουμε διαφορετικότητα, υπάρχουν πράγματα να κάνουμε. Είμαστε καλλιτέχνες και επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε δυσφορία μέσω της τέχνης, ώστε ο θεατής να ξανασκεφτεί. Πιστεύουμε ότι η μουσική δεν είναι μόνο για ψυχαγωγία, αλλά μπορεί να βοηθήσει στην επανεξέταση καταστάσεων.

Το Mujer γυρίστηκε μέσα σε ένα διαμέρισμα στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας. Ένα από τα μοντέλα είναι τρανς, αλλά δεν διευκρινίζεται ποιο. Στο τέλος του βίντεο μπορούμε να διαβάσουμε τη γραμμή “So you are FTM” [Ώστε είσαι τρανς άνδρας]. Αναφέρεται στην πηγή της αδεξιότητας, που σχετίζεται με την υπόθεση ότι γνωρίζεις το φύλο ενός ατόμου με βάση την εμφάνισή του και τις δυσκολίες αντιμετώπισης της σεξουαλικότητας σε μια ιδιαίτερη στιγμή.

Το βίντεο λογοκρίνεται στη Ρωσία, επειδή θεωρείται ότι αντίκειται στη νομοθεσία, που απαγορεύει την «ομοφυλοφιλική προπαγάνδα». Ίσως γι’ αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό για τους Ρώσους ηθοποιούς του Mujer να είναι μέρος του έργου και να γνωρίζουν ότι είναι ορατοί εκτός της χώρας τους:

Καθώς ταξιδεύει πέρα ​​δώθε, η Lilith μπορούσε να δει με πολύ ευδιάκριτο τρόπο τις διαφορές. Για παράδειγμα, στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, οι νόμοι προάγουν σταδιακά την ορατότητα της κοινότητας ΛΟΑΤ. Αλλά στη Ρωσία, όλα πάνε προς τα πίσω. Για να μπορούν λοιπόν αυτοί οι νέοι να συμμετέχουν στο βίντεο…. Δεν μπορώ να εξηγήσω με λόγια την αξία που έχει.

Οι ρόλοι των φύλων στην αργεντίνικη λαογραφία

Χάρη στη νέα ιστορική έρευνα, είναι πλέον γνωστό ότι οι γυναίκες έπαιξαν θεμελιώδη ρόλο στην προέλευση του σαμαμέ και ότι, με την πάροδο του χρόνου, έγιναν αόρατες και υποβιβάστηκαν στο παρασκήνιο. Το Mujer ανακτά τη γυναικεία ιδιότητα στη λαογραφία:

Σε όλους τους λαϊκούς και παραδοσιακούς χορούς, τουλάχιστον στην Αργεντινή, ραχοκοκαλιά είναι η πατριαρχία. Αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες είναι πάντα οι πιο αδύναμες, αυτές που μπαίνουν σε καλούπια, ελέγχονται. Οι άνδρες είναι οι αρρενωποί και δυνατοί. Και νομίζω ότι είναι μέρος των ριζών μας. Αλλά καλούμε επίσης να αναρωτηθούμε εάν είναι ακόμα αυτό που θέλουμε.

Το κουήρ τάνγκο ανέκτησε επίσης τους αρχικούς ρόλους του και αμφισβήτησε το όραμα της ετεροφυλοφιλίας ως μόνου έγκυρου μοντέλου σεξουαλικών σχέσεων. Σήμερα, είναι ένα κίνημα δημοφιλές και προσελκύει άτομα ΛΟΑΤΙ+ από όλο τον κόσμο να επισκεφτούν το Μπουένος Άιρες.

Αυτή η επιβεβαίωση του θηλυκού εκτιμάται καλύτερα στο δεύτερο single του Bagner, το La Rosa Cruz, ένα εξαιρετικά συμβολικό ταγκό που πραγματεύεται ένα πιο προσωπικό ζήτημα για τον Steven:

Έχει να κάνει με έναν απογοητευμένο μουσικό, που ενδυναμώνεται μόνο όταν αναγνωρίζει το θηλυκό κομμάτι του εαυτού του. […] Μόλις ασπάστηκα όλα αυτά που είμαι, μπόρεσα να αρχίσω να χτίζω κάτι σημαντικό για τους άλλους και να δημιουργήσω αυτές τις πολιτιστικές συμμαχίες. Μου φάνηκε ότι μπορούσα να πω, με περηφάνια: είμαι Νοτιοαμερικανός, είμαι από την επαρχία. Ήταν ο καλύτερος ρόλος που μπορούσα να παίξω.

Τόσο οι στίχοι όσο και το όνομα εκφράζουν την ομορφιά που γεννήθηκε από τον πόνο, το συμβολικό φορτίο που βαραίνει το σώμα του σαν σταυρός, την αναγέννηση και την ενδυνάμωση. Έχει επίσης θρησκευτική και πνευματική φόρτιση: «Το να διαχωρίζουμε τους θρησκευόμενους από το κράτος, να ζούμε τη θρησκεία και την πνευματικότητα από μια άλλη πλευρά, είναι πολύ παρόν σε αυτό που κάνουμε».

Αντίθετα, δεν υπάρχει γνωστό προηγούμενο σαμαμέ ΛΟΑΤΙ+ ή κουήρ. Το Mujer είναι ένα πρωτοποριακό έργο, που αγγίζει τις παραδόσεις που είναι βαθιά ριζωμένες στην τοπική κουλτούρα, και, παρόλο που υπήρξαν αναπόφευκτες αρνητικές αντιδράσεις από παραδοσιακές φωνές, γενικά, η ισορροπία ήταν θετική, με καλή υποδοχή από το νεανικό κοινό.

Γνωρίζαμε ότι αυτό που επρόκειτο να κάνουμε εντός της Αργεντινής και εντός της αργεντίνικης λαογραφίας ήταν μια μεγάλη πρόκληση. Η ετερότητα είναι πολύ αόρατη. Ξέραμε ότι βάζαμε, όπως λένε εδώ, «όλο το κρέας στη σχάρα». Ξεχύναμε όλη μας την ιδεολογία. Εμείς δείχναμε τους εαυτούς μας ειλικρινά, μας δείχναμε ανοιχτά. […] Χτίζουμε πάνω στην παράδοση, το κάνουμε επίσης με πολύ σεβασμό. […] Η λαογραφία, αν συνεχίσει να παραμένει τόσο κλειστή, τόσο δομημένη… θα εξαφανιστεί τελικά.

Το έργο του Bagner έτυχε θετικής υποδοχής όχι μόνο στην Αργεντινή αλλά και στις γειτονικές χώρες, από όπου συνεχίζει να προσελκύει κόσμο να συνεργαστεί σε νέα έργα, προκειμένου να διασώσει κι άλλες λαογραφικές μορφές έκφρασης στην περιοχή.

Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε και βλέπουμε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε δίκτυα, που θα μας βοηθήσουν πολιτιστικά να συνδεθούμε και να δημιουργήσουμε περισσότερη ποικιλομορφία. Ερευνούμε, πειραματιζόμαστε και καταγράφουμε πολλά είδη και μουσικές παραδόσεις, όχι μόνο από την Αργεντινή αλλά και από άλλες χώρες. Ένα νέο single θα κυκλοφορήσει πολύ σύντομα.