Εικόνα από Connectas. Χρήση με άδεια.

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από την Grisha Vera για το CONNECTAS και αναδημοσιεύτηκε στο Global Voices βάσει συμφωνίας ΜΜΕ.

Πριν από μια δεκαετία, η Λατινική Αμερική ήταν μία από τις περιοχές με την καλύτερη κάλυψη (93%) παιδικών εμβολιασμών στον κόσμο ξεπερνώντας τον παγκόσμιο μέσο όρο κατά εννέα μονάδες. Μέχρι το 2022, όμως, η κάλυψη της περιοχής ήταν μία από τις χειρότερες, κατατάσσοντας την περιοχή πέντε μονάδες κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF).

Οι οργανισμοί αυτοί εκτιμούν ότι 1,2 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν λάβει την πρώτη δόση του DTP3 (εμβόλιο κατά της διφθερίτιδας, του τετάνου και του κοκκύτη, παγκόσμιος δείκτης εμβολιαστικής κάλυψης) και ότι σχεδόν δύο εκατομμύρια παιδιά στην περιοχή κινδυνεύουν να προσβληθούν από ασθένεια, που μπορεί να προληφθεί με εμβόλιο.

Μείωση στην εμβολιαστική κάλυψη με DTP3. Πηγή: ΠΟΥ και UNICEF

Είκοσι τρεις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής έχουν μειώσει την εμβολιαστική κάλυψη DTP3 και της ιλαράς. Η μείωση σε επτά χώρες είναι ανησυχητική: στη Βολιβία, το Ελ Σαλβαδόρ, τον Ισημερινό, την Ονδούρα, την Παραγουάη, το Περού και τη Βενεζουέλα, η κάλυψη έχει μειωθεί κατά 20 μονάδες ή περισσότερο σε ένα από τα δύο αναφερόμενα εμβόλια από το 2012.

Από περιφερειακή άποψη, οι λόγοι της μείωσης της κάλυψης ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς λόγους: τη μείωση των δημόσιων εκστρατειών για την προώθηση της σημασίας και της ποιότητας των εμβολίων, την επιδείνωση των συστημάτων υγείας, τα αντιεμβολιαστικά κινήματα, την κρίση υγείας που απορρέει από την πανδημία και τα λιγότερα διαθέσιμα χρήματα για την αγορά εμβολίων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία για τις εισαγωγές εμβολίων για ανθρώπινη χρήση από την Comtrade των Ηνωμένων Εθνών, από τις επτά χώρες που κατέγραψαν τις χειρότερες μειώσεις στην κάλυψή τους, σε δύο, τη Βενεζουέλα και τον Ισημερινό, οι δαπάνες μειώθηκαν την τελευταία δεκαετία. Οι επιτόπιες εκθέσεις στη Βολιβία, τον Ισημερινό και τη Βενεζουέλα έδειξαν επίσης ότι οι κυβερνήσεις δεν είναι διαφανείς όσον αφορά την κατάσταση του εμβολιασμού και ότι υπάρχουν αποτυχίες όσον αφορά τη συστηματοποίηση των δεδομένων, καταστάσεις που περιπλέκουν περαιτέρω την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Τον Φεβρουάριο του 2023, ο Παναμερικανικός Οργανισμός Υγείας (PAHO) εξέδωσε προειδοποίηση και κάλεσε τις χώρες της αμερικανικής ηπείρου να επικαιροποιήσουν τα σχέδια αντιμετώπισής τους για να αποτρέψουν την ενδημική μετάδοση της ιλαράς και πάλι στην ήπειρο. Το 2016, η περιοχή κυρήχθηκε απαλλαγμένη από τον ιό, αλλά η κυκλοφορία του σε μέρη εκτός της υποηπείρου συνεπάγεται αύξηση των εισαγόμενων κρουσμάτων μεταξύ 2017 και 2019.

Εύθραυστα συστήματα

Την τελευταία δεκαετία, το Περού αύξησε τις δαπάνες για την αγορά εμβολίων. Παρόλο που το ποσό κυμαίνεται από το 2019, η τάση είναι ανοδική: το 2023, η περουβιανή κυβέρνηση δαπάνησε 108% σε σύγκριση με το 2012. Ωστόσο, η αύξηση των δαπανών δεν αντικατοπτρίζει την καλύτερη κάλυψη του παιδικού εμβολιασμού. Τα τελευταία 10 χρόνια, η τάση είναι πτωτική: η κάλυψη της ιλαράς μειώθηκε κατά 20 μονάδες κατά την περίοδο αυτή και η κάλυψη της DTP3 μειώθηκε κατά 13 μονάδες.

Η τάση για μεγαλύτερες δαπάνες στον τομέα αυτό, παρά τη μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης, παρατηρείται επίσης στο Ελ Σαλβαδόρ, την Ονδούρα, τη Βολιβία και την Παραγουάη. Ο Midy, σύμβουλος της Unicef, προειδοποιεί ότι, για να διασφαλιστεί η επιτυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού, οι χώρες πρέπει να διαθέτουν αρκετό υγειονομικό προσωπικό, να έχουν ένα σύστημα ικανό να ανταποκριθεί στην αύξηση της ζήτησης για εμβολιασμό, να ευαισθητοποιήσουν τον πληθυσμό και να έχουν επαρκή υποδομή για τη διατήρηση των εμβολίων.

Διαβάστε περισσότερα: Μέρκελ, Μακρόν ή Μπάιντεν; Όχι, η Λατινική Αμερική βασίζεται στην Κίνα για εμβόλια

Η περίπτωση της Βενεζουέλας δείχνει πολύ καλά ότι η πρόσβαση σε εμβόλια δεν αρκεί για να εγγυηθεί καλή κάλυψη. Ο Huniades Urbina, παιδίατρος εντατικής θεραπείας και αντιπρόεδρος της Εθνικής Ιατρικής Ακαδημίας της Βενεζουέλας, σχολιάζει ότι τα τελευταία χρόνια το κράτος της Βενεζουέλας δεν αγόρασε εμβόλια λόγω χρέους ύψους 10 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ, που διατηρεί η χώρα στον PAHO. Οι υπάρχουσες δόσεις έχουν φτάσει μόνο μέσω δωρεών από διεθνείς οργανισμούς.

Εκπρόσωποι του Υπουργείου Λαϊκής Εξουσίας για την Υγεία, Gavi, του PAHO και της Unicef συναντήθηκαν στο Καράκας στις 14 Νοεμβρίου. Φωτογραφία από τη διαδικτυακή πύλη του Υπουργείου Υγείας της Βενεζουέλας.

Άγνοια και αποκλεισμός

Η έλλειψη γνώσης σχετικά με τη σημασία των εμβολίων έχει προκαλέσει μείωση των εμβολιασμών. Ο Enrique Terán, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Σαν Φρανσίσκο του Κίτο και διδάκτωρ φαρμακολογίας, λέει ότι, πριν από μια δεκαετία, οι κυβερνήσεις του Ισημερινού ενθάρρυναν συνεχώς τις οικογένειες να εμβολιάζουν τα παιδιά τους, αλλά εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια, το σύστημα υγείας περιμένει από τους ασθενείς να φτάσουν μόνοι τους στα κέντρα υγείας.

Στον Ισημερινό, ο μεταναστευτικός πληθυσμός συνήθως αποκλείεται από τα προγράμματα εμβολιασμού. «Δεν αποκλείονται επειδή απορρίπτουν τον εμβολιασμό, αλλά μάλλον δεν έχουν τρόπο να συμπεριληφθούν. Η γραφειοκρατία τους οδηγεί σε ένα αδιέξοδο στις υπηρεσίες υγείας και οι πολιτικές υγείας σπάνια περιλαμβάνουν τον μεταναστευτικό πληθυσμό». 

Χωρίς δεδομένα

Στον Ισημερινό, η κάλυψη DTP3 μειώθηκε κατά 17 μονάδες και η κάλυψη του εμβολίου ιλαράς κατά 22 μονάδες μεταξύ 2012 και 2022. Η Jácome, η κυβερνητική αρχή του Ισημερινού, εξήγησε ότι, τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους, λόγω μιας ειδικής εκστρατείας εμβολιασμού, που αποσκοπούσε ακριβώς στην αύξηση αυτής της κάλυψης, συνειδητοποίησαν ότι οι εκτιμήσεις που είχαν αναφέρει στον PAHO δεν ήταν σωστές.

Η Βενεζουέλα, από την πλευρά της, δεν έχει αναφέρει στοιχεία για την αγορά εμβολίων στα Ηνωμένα Έθνη από το 2013 και από το 2017 ο προϋπολογισμός για την εκτέλεση του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού είναι άγνωστος. Ωστόσο, τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα στο νόμο για τον εθνικό προϋπολογισμό και στις εκθέσεις λογοδοσίας (2012-2017) δείχνουν μείωση του αριθμού των χορηγούμενων εμβολίων. Για παράδειγμα, το 2014 υπήρξε μείωση κατά 58% των δόσεων που χορηγήθηκαν. Το επόμενο έτος ο αριθμός αυτός ανέκτησε τις τιμές του 2013. Αλλά το 2016, υπήρξε νέα μείωση των εφαρμοζόμενων δόσεων, αυτή τη φορά κατά 12 τοις εκατό. Η μείωση αυτή συνεχίστηκε το 2017, το τελευταίο έτος για το οποίο είναι γνωστά τα επίσημα στοιχεία.

Δόσεις εμβολίου που εφαρμόζονται στη Βενεζουέλα. Από το 2017, η χώρα δεν έχει αναφέρει τον προϋπολογισμό και το πεδίο εφαρμογής του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού. Πηγή: Μνήμες και Λογαριασμοί του Υπουργείου Λαϊκής Εξουσίας για την Υγεία

Το 2020, η κάλυψη της DTP3 μειώθηκε σε 22 από τις 33 χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής και η κάλυψη της ιλαράς μειώθηκε σε 26 χώρες. Μέχρι το 2022, έξι από αυτές τις χώρες εξακολουθούσαν να μην παρουσιάζουν σημάδια ανάκαμψης στην κάλυψη DTP3 και 15 στην κάλυψη της ιλαράς.

Η έλλειψη διαφάνειας στις χώρες που αναλύθηκαν αφήνει πολλά ερωτήματα αναπάντητα, όπως ο λόγος που η εμβολιαστική κάλυψη έχει μειωθεί, παρόλο που η αγορά εμβολίων σε ορισμένες χώρες της περιοχής έχει διπλασιαστεί.