Εικόνα από την Arzu Geybullayeva

Στις 6 Φεβρουαρίου συμπληρώνεται ένας χρόνος από τον φονικό σεισμό, που χαρακτηρίστηκε ως η «καταστροφή του αιώνα» και έπληξε τη νότια περιοχή της Τουρκίας. Στις 04:17 τοπική ώρα, σεισμός 7,8 Ρίχτερ έπληξε την επαρχία Γκαζιαντέπ της Τουρκίας. Ώρες αργότερα, η επαρχία Καχραμάνμαρας της Τουρκίας επλήγη από σεισμό 7,5 Ρίχτερ. Περίπου έντεκα επαρχίες επλήγησαν συνολικά. Οι Αρχές εξέδωσαν προειδοποίηση επιπέδου 4, το υψηλότερο επίπεδο προειδοποίησης που χρησιμοποιείται για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και πολύ σοβαρούς κινδύνους, και ζήτησαν διεθνή βοήθεια.

Επισήμως, ο σεισμός έβαλε τέλος στις ζωές περίπου 50.000 κατοίκων, τραυμάτισε περισσότερους από 100.000 και ανέτρεψε τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων άλλων, που συνεχίζουν να ζουν σε πόλεις με κοντέινερ και σκηνές κάθε χρόνο. Συνολικά 37.000 κτίρια καταστράφηκαν επίσημα σε όλες τις επαρχίες. Μια έκθεση αξιολόγησης, που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2023, ανέφερε ότι, ενώ 18.000 ακόμη κτίρια εντοπίστηκαν ότι χρήζουν άμεσης και ολικής ανακατασκευής, 650.000 κτίρια εντοπίστηκαν ως κατεστραμμένα. Ο σεισμός κόστισε επίσης στην οικονομία της χώρας περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια αφήνοντας πάνω από 650.000 ανθρώπους άνεργους. Εκείνη την εποχή, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποσχέθηκε ότι οι άνθρωποι θα επιστρέψουν στην κανονικότητα σε ένα χρόνο, με στέγαση από τις Αρχές μετά την ολοκλήρωσή τους. Ο πρόεδρος υποσχέθηκε 319.000 νέες κατοικίες μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024 και συνολικά 680.000 έως το 2025. Όμως, σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας, μόνο 46.000 σπίτια έχουν τελειοποιηθεί μέχρι στιγμής αφήνοντας πολλούς επιζώντες του σεισμού σε προσωρινά καταφύγια, κοντέινερ και σκηνές.

Ανεκπλήρωτες υποσχέσεις

Όταν χτύπησε ο σεισμός, οι Αρχές υποσχέθηκαν να ανταποκριθούν γρήγορα και να ανοικοδομήσουν την καταστροφή που προκλήθηκε ως αποτέλεσμα. Ήταν μόλις μήνες πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές και έτσι αυτές οι υποσχέσεις συγκέντρωσαν την υποστήριξη όσων επλήγησαν περισσότερο, προκειμένου να ψηφίσουν το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), καθώς και τον νυν πρόεδρο.

Πολλές αναφορές περί αποτυχίας της κυβέρνησης να αποτρέψει την έκταση της ζημιάς ξεχάστηκαν, παρόλο που, η ίδια κυβέρνηση ψήφισε 19 νόμους περί αμνηστίας ζωνών από το 1948 δίνοντας χάρη (με αμοιβή) σε εργολάβους κτιρίων, που δεν πληρούσαν τα πρότυπα ασφαλείας. Πολλές από τις καταγεγραμμένες μετασεισμικές ζώνες συγκέντρωσης για σκηνές και ανθρωπιστικές αντιδράσεις εξαφανίστηκαν με την έκρηξη των κατασκευών. Με τα χρόνια, το AKP απέρριψε 58 προτάσεις πολιτικών της αντιπολίτευσης, που ζητούσαν μια ανεξάρτητη επιτροπή εποπτείας για την επίβλεψη της ασφάλειας των κτιρίων. Οι προειδοποιήσεις των ειδικών από το Επιμελητήριο Γεωλόγων Μηχανικών ήταν κούφιες.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αν και «δοκιμές κατασκευαστών ακινήτων, ελεγκτών κτιρίων και τεχνικού προσωπικού έχουν ξεκινήσει τους τελευταίους μήνες, […] ούτε ένας δημόσιος υπάλληλος, εκλεγμένος δήμαρχος ή μέλος του δημοτικού συμβουλίου δεν έχει ακόμη δικαστεί για το ρόλο του στην έγκριση πολλών κατασκευαστικών έργων, που υπολείπονταν κατά πολύ των ασφαλών οικοδομικών προτύπων ή για την αποτυχία λήψης μέτρων για την προστασία των ανθρώπων, που ζούσαν σε κτίρια με γνωστά δομικά προβλήματα, σε μια περιοχή με υψηλό κίνδυνο σεισμικής δραστηριότητας».

Τίποτα από αυτά, ωστόσο, δεν άλλαξε τα αποτελέσματα των εκλογών. Σύμφωνα με την επισκόπηση της TurkeyRecap την περίοδο των εκλογών πέρυσι, «η καταστροφή δεν προκάλεσε δραματικές αλλαγές στις εκλογικές προτιμήσεις».

Τώρα, ένα χρόνο αργότερα και ένα μήνα πριν από τις τοπικές, δημοτικές εκλογές, το κυβερνών κόμμα με τον πρόεδρο στο τιμόνι του δίνει περισσότερες υποσχέσεις με την ελπίδα να εξασφαλίσει ψήφους στις επερχόμενες εκλογές. Μιλώντας στο Χατάι για την επέτειο του σεισμού, ο Πρόεδρος Ερντογάν δεσμεύτηκε να παραδώσει 75.000 κατοικίες κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο μηνών σε όλες τις επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό και επιπλέον 200.000 μονάδες μέχρι το τέλος του 2024.

Αλλά ο πρόεδρος έδωσε επίσης ένα άλλο φανερό προεκλογικό μήνυμα: εάν ο λαός της Χατάι δεν ψηφίσει υποψηφίους του AKP, οι υπηρεσίες θα παραμείνουν καθυστερημένες. Η Χατάι ήταν μια από τις επαρχίες που επλήγησαν περισσότερο κατά τον σεισμό του Φεβρουαρίου, όπου η απουσία επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης επικρίθηκε έντονα τόσο από το κοινό όσο και από τους ειδικούς για την έλλειψη επαρκούς απόκρισης έκτακτης ανάγκης, αλλά και για την απόρριψη συστάσεων και εκθέσεων από μηχανικούς και ειδικούς σεισμολόγους.

Η στέγαση, ωστόσο, είναι μόνο ένα από τα πολλά άλλα προβλήματα, που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι της περιοχής. Ο αγροτικός τομέας υπέστη βαρύ τίμημα στον απόηχο του σεισμού: «η τοξική σκόνη, τα επηρεασμένα αποθέματα νερού, οι χαμηλής ποιότητας συγκομιδές, οι μειωμένες πωλήσεις λόγω μαζικής μετακίνησης πληθυσμού» είναι μόνο μερικά από αυτά, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Turkey Recap. Και, παρά τη σημαντική στήριξη βοήθειας προς τους γεωργούς κατά το παρελθόν έτος, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σεισμού παραμένουν.

Τον Ιανουάριο του 2024, μια έκθεση εμπειρογνωμόνων, που εκπονήθηκε από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ικονίου για δύο συγκροτήματα κατοικιών στο Καχραμάνμαρας— Palmiye και Hamidiye — κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δημόσιοι υπάλληλοι έφταιγαν κυρίως για τη ζημιά των δύο οικιστικών συγκροτημάτων. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Hamidiye «εγκρίθηκε από τις αρμόδιες Αρχές» και «εφαρμόστηκε χωρίς αμφισβήτηση», παρά το γεγονός ότι κατασκευάστηκε «κατά παράβαση των αρχών μηχανικής», αποτυγχάνοντας να συμμορφωθεί «με τους κανονισμούς και τα πρότυπα για τους σεισμούς του 1975 και του 1998». Ομοίως, η έκθεση εμπειρογνωμόνων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε «σκόπιμη αμέλεια δημοσίων υπαλλήλων», που ενεπλάκησαν στην έγκριση και την κατασκευή των οικιστικών οικοδομικών συγκροτημάτων Palmiye.

Μένει να δούμε αν θα αποδοθεί δικαιοσύνη και οι αξιωματούχοι θα λογοδοτήσουν. Ο Mesut Hancer, ο οποίος έχασε τη 15χρονη κόρη του στον σεισμό στην πόλη Καχραμάνμαρας, δεν πιστεύει ότι η δικαιοσύνη θα χτυπήσει ποτέ τις πόρτες τους. Σύμφωνα με εκθέσεις ειδικών, το κτίριο στο οποίο πέθανε η κόρη του «χτίστηκε σε ασταθές έδαφος με κακής ποιότητας υλικό και σκυρόδεμα, που μπορούσε να θρυμματιστεί σε μικρά κομμάτια με το χέρι». Μα η οικογένεια Hancer δεν πήγε ποτέ την υπόθεση στα δικαστήρια, σίγουρη ότι οι προσπάθειές τους θα αποδεικνύονταν μάταιες.

Δεν υπάρχει κεντρικό αποθετήριο δεδομένων για τον σεισμό. Ως εκ τούτου, πολλά από τα δεδομένα συλλέγονται με βάση ειδήσεις, επίσημες δηλώσεις και στατιστικά δεδομένα. Αυτό κάνει ακόμα πιο συγκεχυμένες δηλώσεις, όπως αυτή του Murat Kurum, υποψηφίου του AKP στην Κωνσταντινούπολη για τις δημαρχιακές εκλογές. Μιλώντας στην τηλεόραση , o Kurum, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Περιβάλλοντος της χώρας μεταξύ 2018 και 2023, είπε ότι, συνολικά, 130.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μετά τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου. Το απόσπασμα ελήφθη από τα τοπικά ΜΜΕ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που επέκριναν το κράτος ότι συγκαλύπτει τον πραγματικό αριθμό των νεκρών. Ο Kurum είπε αργότερα ότι ο αριθμός δεν αφορούσε τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, αλλά τον συνολικό αριθμό των θανάτων, που έχει βιώσει η χώρα σε όλους τους σεισμούς μέχρι στιγμής. Το τελευταίο, ωστόσο, δεν ισχύει, αν ληφθούν υπόψη τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Murat Agirel. Σε ένα στιγμιότυπο οθόνης όλων των καταγεγραμμένων θανάτων στους προηγούμενους σεισμούς, ο Agirel έγραψε στο Twitter: «Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα, εξαιρουμένου του σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου, ο αριθμός των ζωών που χάθηκαν στους σεισμούς είναι 77.852 άνθρωποι».

Επίσημος αριθμός των νεκρών, εκθέσεις εμπειρογνωμόνων, υποσχέσεις και δηλώσεις…Ένα χρόνο μετά, κανένα από αυτά δεν πρόκειται να επαναφέρει χαμένες ζωές, διαλυμένες μελλοντικές ζωές ή οποιεσδήποτε προσδοκίες επιστροφής στην κανονικότητα.

Όπως είπε ένας κάτοικος της Αντιόχειας, πρωτεύουσας της επαρχίας Χατάι, σε συνέντευξή του στον The Guardian: «Δεν περιμένουμε ότι η Αντιόχεια θα σταθεί ξανά στα πόδια της για τουλάχιστον άλλα πέντε χρόνια». Και ακόμη και τότε, μένει να φανεί η αβεβαιότητα για το πόσο καιρό θα χρειαστεί, αν όχι καθόλου, για να συνέλθει η Τουρκία από το τραύμα του σεισμού του αιώνα. Ειδικά όχι όταν οι σεισμολόγοι προβλέπουν ότι ισχυρότεροι σεισμοί θα πλήξουν πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, μια πόλη που θεωρείται σανίδα σωτηρίας για μεγάλο μέρος της χώρας.