Κολάζ της Arzu Geybullayeva. Οι φωτογραφίες είναι ευγενική προσφορά της OC Media. Ο Γενικός Γραμματέας του κόμματος Lelo για τη Γεωργία Ηρακλί Κουπράτζε απεικονίζεται στη φωτογραφία (αριστερά). Χρησιμοποιείται με άδεια.

Χιλιάδες Γεωργιανοί βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για το αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο για ξένους φορείς, που κατατέθηκε πέρυσι, αλλά εισήχθη εκ νέου από το κυβερνών Κόμμα Γεωργιανό Όνειρο στις 3 Απριλίου 2024. Οι γνώστες λένε ότι το Κόμμα του Γεωργιανού Ονείρου εκτροχιάζει σταθερά την πορεία της χώρας τους προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά από τρεις ημέρες μεγάλης κλίμακας διαμαρτυριών και εσωτερικής και διεθνούς κριτικής, το νομοσχέδιο πέρασε σε πρώτη ανάγνωση στο κοινοβούλιο. Εν τω μεταξύ, στελέχη του κόμματος επιτέθηκαν στις τοπικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών κατηγορώντας τις ότι προσπάθησαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση.

Πώς ξεκίνησε

Στις 3 Απριλίου, ο κοινοβουλευτικός ηγέτης του Γεωργιανού Ονείρου Μάμουκα Μντιναράτζε ανακοίνωσε την απόφασή του να επανεξετάσει ένα νομοσχέδιο για ξένους φορείς. Σε μια δήλωση που κοινοποιήθηκε στο Facebook, το κυβερνών κόμμα ισχυρίστηκε ότι ο νόμος «θα προστατεύσει τη Γεωργία από τεχνητές προσπάθειες πρόκλησης αναταραχής στη χώρα».

Πέρυσι, όταν το κυβερνών κόμμα ανακοίνωσε την απόφασή του να εγκρίνει το νομοσχέδιο, αντιμετωπίστηκε με έντονη δημόσια κατακραυγή καθώς και διεθνή κριτική, καθώς παρόμοια νομοσχέδια σε άλλες χώρες έχουν θέσει σε κίνδυνο το έργο μη κυβερνητικών οργανώσεων και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών.

Εάν εγκριθεί, το νομοσχέδιο επρόκειτο να «αναγκάσει τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό να εγγραφούν ως φορείς ξένης επιρροής», ανέφερε η Eurasianet.

Μέλη του κυβερνώντος κόμματος ισχυρίζονται ότι ο νόμος βασίζεται στη νομοθεσία των ΗΠΑ που είναι γνωστή ως FARA — ο νόμος περί αλλοδαπών φορέων των ΗΠΑ. Ωστόσο, η ανάλυση του σχεδίου κειμένου δείχνει ότι αυτό δεν ισχύει. Σε μια αξιολόγηση που δημοσιεύθηκε πέρυσι, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη για τους Δημοκρατικούς Θεσμούς και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OSCE/ODIHR) είπε ότι το νομοσχέδιο ήταν «θεμελιωδώς διαφορετικό» με «πολύ ξεχωριστό σκοπό και πεδίο εφαρμογής».

Αν μη τι άλλο, το προτεινόμενο νομοσχέδιο είναι εντυπωσιακά παρόμοιο με τον νόμο του 2012 για τους «ξένους φορείς» της Ρωσίας, ο οποίος χρησιμοποιείται περιβόητα για να συντρίψει τη διαφωνία και την αντιπολίτευση στη Ρωσία από τότε που τέθηκε σε ισχύ. Το προσχέδιο νόμου απαιτεί από όλα τα ΜΜΕ στη Γεωργία, που λαμβάνουν περισσότερο από το 20% ξένη χρηματοδότηση, να εγγραφούν ως «ξένοι φορείς» και να αναφέρουν το ετήσιο εισόδημά τους και τις πηγές δωρητών.

Σύμφωνα με το τοπικό πρακτορείο OC Media, «ο νόμος πιθανότατα θα ισχύει και για την πλειοψηφία των μη κυβερνητικών οργανώσεων, που δραστηριοποιούνται στη Γεωργία». Το ρωσικό νομοσχέδιο, το οποίο έχει επαναληφθεί πολλές φορές από το 2012, υποχρεώνει επίσης τις πλατφόρμες ειδήσεων, που λαμβάνουν ξένη χρηματοδότηση, να αποκαλύπτουν τους ετήσιους προϋπολογισμούς τους. Στην πιο πρόσφατη μορφή του, «ο νόμος επεκτείνει τον ορισμό του ξένου φορέα σε ένα σημείο, στο οποίο σχεδόν οποιοδήποτε πρόσωπο ή οντότητα, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή τοποθεσίας, που εμπλέκεται σε πολιτικό ακτιβισμό ή ακόμη και εκφράζει απόψεις για ρωσικές πολιτικές ή συμπεριφορά αξιωματούχων, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ξένος φορέας, εφόσον οι Αρχές ισχυρίζονται ότι βρίσκονται υπό «ξένη επιρροή». Επίσης, αποκλείει τους «ξένους φορείς» από βασικές πτυχές της πολιτικής ζωής»,  έγραψε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μετά τις πιο πρόσφατες αλλαγές στον νόμο, που τέθηκαν σε ισχύ στη Ρωσία τον Δεκέμβριο του 2022.

Ως εκ τούτου, διεθνείς ειδικοί διαφωνούν με την κυβέρνηση στη Γεωργία ότι το νομοσχέδιο μοιάζει με τη νομοθεσία της ΕΕ και των ΗΠΑ. Στη συγκριτική του ανάλυση μεταξύ του σχεδίου γεωργιανού νομοσχεδίου και του FARA για το Civil.ge, ο διεθνής δικηγόρος Ted Jonas τόνισε βασικές διαφορές μεταξύ του νομοσχεδίου των ΗΠΑ και του προτεινόμενου γεωργιανού νομοσχεδίου, δηλαδή το ιστορικό πλαίσιο και τον ορισμό του ποιος είναι και δεν είναι ξένος φορέας.

«Μία από τις πιο θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ του Νόμου περί Εγγραφής Αλλοδαπών Φορέων των ΗΠΑ (FARA) και του προτεινόμενου νόμου περί αλλοδαπών φορέων της Γεωργίας είναι το ιστορικό πλαίσιο, στο οποίο προήλθαν οι δύο νόμοι και εναντίον του οποίου στράφηκαν. Το Κογκρέσο των ΗΠΑ υιοθέτησε το FARA το 1938 ειδικά για να στοχεύσει εταιρείες λόμπι και συμβουλευτικές εταιρείες, που ενεργούσαν για λογαριασμό της ναζιστικής γερμανικής κυβέρνησης. Η ανησυχία για Σοβιετικούς κομουνιστές πράκτορες υποκίνησε επίσης τον νόμο», εξήγησε ο Jonas. Σε αντίθεση με το FARA, το προσχέδιο νόμου που εισήγαγε το κυβερνών κόμμα αναφέρει μόνο «τη χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για γεωργιανές ΜΚΟ ως πηγή ξένων φορέων στη Γεωργία».

Σύμφωνα με το κείμενο του νομοσχεδίου, ένας ξένος φορέας μπορεί να είναι μια εταιρεία, ίδρυμα ή άτομο, που λαμβάνει περισσότερο από το 20% εκατό της χρηματοδότησης από μια ξένη δύναμη. Το FARA περιγράφει έναν ξένο φορέα «ως κάθε άτομο (νομικό ή φυσικό), που βρίσκεται υπό τον έλεγχο ή ενεργεί υπό την καθοδήγηση μιας ξένης δύναμης και ενεργεί προς το συμφέρον αυτής της ξένης δύναμης», εξήγησε ο Jonas στην ανάλυσή του.

Υπάρχει μια εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ του ποιον δεν θεωρεί το FARA ξένο φορέα: «οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας, άτομα και οργανώσεις που ασχολούνται με θρησκευτικές, σχολαστικές, ακαδημαϊκές, επιστημονικές ή καλές τέχνες, οργανώσεις μέσων ενημέρωσης με ξένη ιδιοκτησία των οποίων οι πολιτικές δεν κατευθύνονται από ξένη δύναμη, συμμάχους των ΗΠΑ». Το γεωργιανό νομοσχέδιο θα ταξινομήσει όλες τις προαναφερθείσες ομάδες ως ξένους φορείς. 

Πώς πάει

Στις 15 Απριλίου, η Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων του κοινοβουλίου της Γεωργίας ψήφισε υπέρ του νομοσχεδίου. Την ίδια μέρα, διαδηλωτές άρχισαν να καταφτάνουν από τις πρωινές ώρες, φτάνοντας σε χιλιάδες μέχρι τα μέσα το πρωί και αυξάνονταν σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Μέχρι το βράδυ, χιλιάδες συγκεντρώθηκαν γύρω από το κτίριο του κοινοβουλίου παρά τις προσπάθειες της αστυνομίας να αποκλείσει την περιοχή.

Εντός του κοινοβουλίου, ακολούθησε συμπλοκή με γροθιές μεταξύ των ηγετών του αντιπολιτευόμενου Κόμματος Πολιτών και του κυβερνώντος κόμματος, με τον αρχηγό του πρώτου, Αλέκο Ελισασβίλι, να γρονθοκοπεί τον αρχηγό του δεύτερου, Μάμουκα Μντιναράτζε, στο πρόσωπο. Η συμπλοκή οδήγησε στο απότομο τέλος της ζωντανής μετάδοσης της συνεδρίασης της επιτροπής.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ορισμένα μέλη των κομμάτων της αντιπολίτευσης αποχώρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας ή απομακρύνθηκαν με τη βία, αφού αντιτάχθηκαν στο νομοσχέδιο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του OC Media.

Η δημόσια κατακραυγή έξω από το κτίριο του κοινοβουλίου συνεχίστηκε τις επόμενες δύο ημέρες και έφτασε ακόμη και σε άλλες πόλεις της Γεωργίας πέρα ​​από την πρωτεύουσα, Τιφλίδα, όπου βρίσκεται η κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση απαγόρευσε επίσης σε διαδικτυακά ΜΜΕ την είσοδο στο κτίριο της Βουλής για να καλύψουν τη συνεδρίαση της επιτροπής.

Στις 17 Απριλίου, το νομοσχέδιο πέρασε τον πρώτο γύρο αναγνώσεων. Τώρα, το νομοσχέδιο πρέπει να περάσει από δύο ακόμη κοινοβουλευτικές αναγνώσεις. Η ημερομηνία για τη δεύτερη ανάγνωση δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί και πιθανότατα θα είναι μια μακρά διαδικασία, σύμφωνα με τον διευθυντή δημοκρατίας και δικαιοσύνης του Κέντρου Κοινωνικής Δικαιοσύνης, Γκουράμ Ιμνάντζε. Μιλώντας στο OC Media, ο Ιμνάτζε είπε ότι το κοινοβούλιο περιορίζεται σε αναγνώσεις μία φορά κάθε δεύτερη εβδομάδα, γεγονός που θα παρατείνει τις συζητήσεις και την πιθανή ημερομηνία ψήφισης μέχρι τον Ιούνιο.

Η πρόεδρος της Γεωργίας, Σαλομέ Ζουραμπισβίλι, η οποία ασκεί έντονη κριτική του νομοσχεδίου από την έναρξή του πέρυσι, έχει το δικαίωμα να ασκήσει βέτο στον νόμο. Ωστόσο, το εθνικό κοινοβούλιο μπορεί ακόμα να παρακάμψει το προεδρικό βέτο. Η πρόεδρος επιβεβαίωσε ότι θα ασκούσε βέτο στον νόμο σε συνέντευξή της στο BBC στις 17 Απριλίου, στην οποία είπε: «Πράγματι πρόκειται να ασκήσω βέτο σε αυτόν τον νόμο, όπως έκανα βέτο σε όλους τους άλλους νόμους, γιατί δεν είναι ο μόνος, [αλλά] μια ολόκληρη στρατηγική που αντίκειται στις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Ξεχωριστά, η Πρόεδρος της Γεωργίας Σαλομέ Ζουραμπισβίλι χαρακτήρισε το κόμμα ως «Ρωσικό Όνειρο», καθώς το κόμμα του Γεωργιανού Ονείρου έχει υιοθετήσει μια ισχυρή φιλορωσική στάση τα τελευταία δύο χρόνια, ειδικά από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.

Η κριτική του Προέδρου για το νομοσχέδιο την έφερε στο στόχαστρο του κυβερνώντος κόμματος. Στις 17 Απριλίου, ο πρωθυπουργός Ηρακλί Κομπαχίτζε αποκάλεσε την πρόεδρο «πράκτορα ξένης επιρροής».

Τοπική και διεθνής κριτική

Εν τω μεταξύ, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στις 10 Απριλίου ότι οι βουλευτές που ψηφίζουν υπέρ του νομοσχεδίου ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πιθανές κυρώσεις.

Συνολικά, 83 βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος ψήφισαν υπέρ του νομοσχεδίου σε πρώτη ανάγνωση. Σε δήλωση που εκδόθηκε στις 17 Απριλίου, ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βεντάντ Πατέλ, δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «ανησυχούν βαθύτατα» για το νομοσχέδιο, καθώς θα «στιγματίζει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που εργάζονται για τη βελτίωση της ζωής Γεωργιανών πολιτών, και οργανώσεις ΜΜΕ, που δραστηριοποιούνται στη Γεωργία για να παρέχουν πληροφορίες σε Γεωργιανούς πολίτες».

Το Γεωργιανό Όνειρο χαρακτήρισε τις απειλές για κυρώσεις εκβιασμό.

Ομάδα πρώην Γεωργιανών διπλωματών εξέδωσε κοινή δήλωση καταδικάζοντας το νομοσχέδιο και κατηγορώντας το κυβερνών Γεωργιανό Όνειρο ότι σαμποτάρει την πορεία της χώρας προς την ένταξη στην ΕΕ. Παρόμοια συναισθήματα αντικατοπτρίστηκαν σε κοινή δήλωση που εξέδωσε ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Τζόζεφ Μπορέλ και ο Επίτροπος για τη Γειτονία και τη Διεύρυνση Όλιβερ Βάρχελι.