Μνημείο για τα Θύματα των Καταστολών του Μπαλκαρικού Λαού στη Νάλτσικ, Καμπαρντίνο-Μπαλκαρία. Φωτογραφία ανώνυμου δημιουργού. Χρησιμοποιείται με άδεια.  .

Σύμφωνα με δημοσίως διαθέσιμα δεδομένα, μέχρι τον Μάρτιο του 2024 περίπου 300 Τσετσένοι, 70 Ινγκουσέτιοι, 900 Νταγκεστάνοι, 120 ντόπιοι της Καρατσάι-Τσερκεσίας και 130 ντόπιοι της Καμπαρντίνο-Μπαλκαρίας έχουν σκοτωθεί στον τρέχοντα ρωσοουκρανικό πόλεμο. Όλοι προέρχονται από την περιοχή του Βόρειου Καυκάσου της Ρωσίας. Δεν είναι γνωστό πόσο διαφέρουν αυτοί οι αριθμοί από τους πραγματικούς.

Οι κάτοικοι του Βόρειου Καυκάσου έχουν κινητοποιηθεί δυσανάλογα για τον πόλεμο. Για παράδειγμα, το ποσοστό θνησιμότητας (αριθμός θανάτων ανά 10.000 άνδρες ηλικίας 16 έως 61 ετών) στην Καμπαρντίνο-Μπαλκαρία είναι 4,4 και 5,5 στην Καρατσάι-Τσερκεσία. Το ίδιο ποσοστό είναι 1 και 2,5 στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη αντίστοιχα, αν και στη Μόσχα ζουν έξι φορές περισσότεροι άνθρωποι σε σύγκριση με αυτές τις δύο δημοκρατίες μαζί. Η συμμετοχή τους σε αυτόν τον πόλεμο φαίνεται παράδοξη, δεδομένου ότι οι καυκάσιοι λαοί υπέστησαν αιματηρό αποικισμό από τη Ρωσική Αυτοκρατορία, εξαναγκασμένες απελάσεις από τις σοβιετικές Αρχές και τις τρέχουσες καταπιεστικές πολιτικές του Κρεμλίνου.

Ο Βόρειος Καύκασος κατακτήθηκε το 1864 μετά από τον εκατονταετή Καυκασιανό Πόλεμο, τον μακρύτερο στην ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ο οποίος ολοκληρώθηκε με τη σφαγή και την εκδίωξη περίπου ενός εκατομμυρίου Τσερκέζων. Η επόμενη τραγωδία στον Καύκασο συνέβη τον 20ό αιώνα. Στις 2 Νοεμβρίου 1943, η μυστική αστυνομία της Σοβιετικής Ένωσης εξόρισε με τη βία 69.000 Καρατσαΐτες στο μακρινό και άγνωστο Καζακστάν και Κιργιζιστάν, που τότε αποτελούσαν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Ακολούθησε η απέλαση 500.000 Τσετσένων και Ινγκουσέτιων στην Κεντρική Ασία στις 23 Φεβρουαρίου 1944. Η τελευταία πράξη της τριμερής τραγωδίας ήταν η απέλαση των 45.000 Μπαλκάρων σε μόλις 24 ώρες. Οι απόγονοί τους ζουν ακόμα στο Καζακστάν και στο Κιργιζιστάν, αν και οι περισσότεροι επέστρεψαν στον Βόρειο Καύκασο μετά την αθώωσή τους.

Ο Βόρειος Καύκασος παραμένει η «καρδιά του σκότους» της Ρωσίας, καθώς η σύγχρονη ιστορία του ξεκινά με την Τσετσενία. Τον Δεκέμβριο του 1994 ξεκίνησε ο Α’ Ρωσοτσετσενικός Πόλεμος, κατά τον οποίο ο ρωσικός στρατός προσπάθησε να εισβάλει στην Ιτσκερία, ένα αυτοανακηρυγμένο ανεξάρτητο τσετσενικό κράτος, που προέκυψε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Έχοντας διατηρήσει την ανεξαρτησία της το 1996, η κυριαρχία της Ιτσκερίας καταργήθηκε από τον ρωσικό στρατό το 1999. Ο Β’ Ρωσοτσετσενικός Πόλεμος δικαιολογήθηκε ρητορικά από το Κρεμλίνο ως μέρος του παγκόσμιου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» μετατρέποντας την περιοχή σε ζώνη «αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων» για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η τελική «ειρήνευση» της περιοχής πραγματοποιήθηκε μόλις πριν λίγα χρόνια. Η περιοχή μπορεί να φαίνεται πιστή στις κεντρικές Αρχές, αλλά το Κρεμλίνο χρειάστηκε περίπου εκατό χρόνια καταστολής και τη δολοφονία δεκάδων χιλιάδων ντόπιων για να το πετύχει.

Φωτογραφία του Murat Temirov. Χρησιμοποιείται με άδεια.  .

Στην επέτειο των 80 ετών από την απέλαση των Μπαλκάρων, το Global Voices μίλησε με τον γνωστό δημοσιογράφο και ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον Βόρειο Καύκασο, Murat Temirov, για να διερευνήσουν πώς το Κρεμλίνο υποτάσσει την περιοχή. Μέσα από τα παραδείγματα της Καμπαρντίνο-Μπαλκαρίας και της Καρατσάι-Τσερκεσίας, ο Temirov εξήγησε τις μεθόδους, που χρησιμοποίησαν οι κεντρικές Αρχές για να εξασφαλίσουν την πίστη της περιοχής στη νέα αυτοκρατορική πολιτική τους και να εξαναγκάσουν τη συμμετοχή της στη διάπραξη εγκλημάτων, από τα οποία η περιοχή έχει υποφέρει επανειλημμένα στο παρελθόν.

Ramil Niyazov-Adyljan (RNA): Τι πιστεύετε για την πολιτική κατάσταση στην Καμπαρντινο-Μπαλκαρική Δημοκρατία (ΚΜΔ) και την Καρατσάι-Τσερκεσική Δημοκρατία (ΚΤΔ) τα τελευταία 25 χρόνια;  

Мурат Темиров (МТ):Политическая обстановка в КБР и в КЧР последних 25 лет, характеризуется постепенным нивелированием всех признаков суверенитета, которые уже практически исчезли, а также любого национального элемента в этих республиках. 25 лет назад это были довольно весомые субъекты федерации, влиявшие, в том числе, и на центральную политику, но с приходом к власти этих чекистов (нынешних кремлёвских властей – GV) идёт наступление на все права регионов, особенно национальных регионов, под предлогом того, что сепаратизм является главной угрозой существованию России. Так что под предлогом наступления на сепаратизм были, по сути, ликвидированы любые признаки суверенитета и национальной самобытности: ни в документообороте, ни в деловой практике, ни, тем более, в государственных учреждениях национальные языки не используются, хотя они закреплены как государственные. 

Вторая причина ухудшения положения населения – все эти 25 лет под предлогом антитеррористической борьбы велось наступление и на религиозные свободы, и на национальные, и это наступление велось не просто в политической плоскости, но и в буквально вооружённым путём. В КБР, если мы вспомним восстание 2005 года, под предлогом которого впоследствии был, раскручен маховик репрессий против молодёжи, на данный момент было убито несколько тысяч – по моим сведениям – представителей т.н. подполья. Причём, в Кабардино-Балкарии была широко распространена практика КТО (контртеррористическая операция – GV), в ходе которых уничтожались разного рода «террористические ячейки». Под этим предлогом уничтожалась молодёжь, активная пассионарная молодёжь. 

В Карачаево-Черкесии была более принята практика отстрела отдельных представителей такой молодёжи без КТО – я не знаю почему, но местное руководство ФСБ решило, что такая практика более эффективна. Или у них хуже связи с Москвой, чем у КБР – «кбровцы» имели большую поддержку в центре, в МВД, в центре «Э» (Главное управление по противодействию экстремизму МВД России – GV) и прочих структурах, и они отстреливали – многие-многие сотни ребят были убиты в ходе таких одиночных отстрелов. В Карачаево-Черкесии некоторые горные районы Карачая были объявлены «ваххабитским гнездом» – была целая медийная компания, и под этим предлогом начался накат, наезд на религию, аресты имамов и прочее. 

Murat Temirov (MT): Η πολιτική κατάσταση σε αυτές τις δημοκρατίες τα τελευταία 25 χρόνια χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή κατάργηση όλων των σημείων κυριαρχίας, τα οποία έχουν σχεδόν εξαφανιστεί, καθώς και οποιουδήποτε εθνικού στοιχείου. Πριν 25 χρόνια, αυτές οι δημοκρατίες ήταν αρκετά σημαντικά υποκείμενα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, επηρεάζοντας μεταξύ άλλων και την κεντρική πολιτική. Ωστόσο, με την άνοδο στην εξουσία των σημερινών αξιωματικών ασφαλείας [του Κρεμλίνου], έχει υπάρξει μια συνεχής επίθεση σε όλα τα δικαιώματα των περιφερειών, ειδικά των εθνικών περιοχών, με το πρόσχημα ότι η απόσχιση είναι η κύρια απειλή για την ύπαρξη της Ρωσίας. Με αυτό το πρόσχημα, εξαλείφθηκαν οποιαδήποτε σημάδια κυριαρχίας και εθνικής ταυτότητας. Για παράδειγμα, οι εθνικές γλώσσες δεν χρησιμοποιούνται στη διοικητική διαδικασία, στις επιχειρήσεις ή στα κυβερνητικά ιδρύματα, παρόλο που καθιερώνονται ως επίσημες γλώσσες.

Ο δεύτερος λόγος για την επιδείνωση της κατάστασης του πληθυσμού είναι ότι κατά τη διάρκεια όλων αυτών των 25 ετών, με το πρόσχημα του αντιτρομοκρατικού αγώνα, έχουν υποστεί επίθεση τόσο οι θρησκευτικές όσο και οι εθνικές ελευθερίες. Αυτή η επίθεση πραγματοποιήθηκε όχι μόνο στο πολιτικό επίπεδο αλλά κυριολεκτικά με τη βία των όπλων. Στην ΚΜΔ, στην περίπτωση της εξέγερσης του 2005, υπό το πρόσχημα της οποίας στη συνέχεια ξεκίνησε η καταστολή κατά της νεολαίας, σκοτώθηκαν τότε αρκετές χιλιάδες εκπροσώπων του λεγόμενου υπόγειου κινήματος.

Στην ΚΤΔ, ήταν πιο συνηθισμένη η πρακτική της εκτέλεσης μεμονωμένων νέων χωρίς αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Δεν γνωρίζω γιατί συνέβη αυτό, αλλά η τοπική ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας αποφάσισε ότι αυτή η πρακτική ήταν πιο αποτελεσματική. Μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι έχουν χειρότερες σχέσεις με το Κρεμλίνο σε σύγκριση με την ΚΜΔ, της οποίας τα μέλη είχαν μεγάλη στήριξη στο κέντρο, στο Υπουργείο Εσωτερικών και σε άλλες δομές. Εκατοντάδες νέοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια τέτοιων ενεργειών. Στην ΚΤΔ, ορισμένες ορεινές περιοχές της Καρατσάι χαρακτηρίστηκαν ως «φωλιά Ουαχαβιστών». Υπήρξε μια ολόκληρη εκστρατεία στα ΜΜΕ γι’ αυτό και με αυτό το πρόσχημα ξεκίνησε μια καταστολή με επίθεση στη θρησκεία, συλλήψεις ιμάμηδων κ.λπ.

RNA: Τι μπορείτε να πείτε για την τρέχουσα κοινωνική και οικονομική κατάσταση σε αυτές τις δημοκρατίες; 

МТ: Если говорить о социальном положении, то это одни из самых бедных регионов России, причём, стараниями, конечно, центра. Даже тех скудных ресурсов (природные, туристические), которые имеются в регионе, было бы достаточно, чтобы население жило в достатке – можно сравнить с положением, которое было там в 90-е, когда несколько миллионов голов скота было только в одной КЧР. Но усилиями центральных властей там бедность, которая преодолевается невероятным трудолюбием местного населения, которые выживают как могут. Поэтому социальное положение тяжёлое: там зарплаты одни из самых низких в стране, пенсии одни из самых низких. Тем не менее, хотя бы, уровень жизни, там, в сравнении с какими-нибудь центральными регионами России, значительно выше только потому, что местные не пропивают те немногие крохи, которые им достаются.

MT: Αν μιλάμε για την κοινωνική κατάσταση, πρόκειται για μερικές από τις φτωχότερες περιοχές της Ρωσίας, και φυσικά, λόγω των προσπαθειών του κέντρου. Ακόμα και οι λιγοστές πηγές εσόδων, όπως ο τουρισμός και οι φυσικοί πόροι, που διαθέτουν αυτές οι περιοχές, θα μπορούσαν να είναι αρκετές για να ζει ο πληθυσμός σε αφθονία. Για παράδειγμα, η σημερινή κατάσταση διαφέρει δραματικά από τη δεκαετία του '90, όταν μόνο στην ΚΤΔ υπήρχαν πολλά εκατομμύρια κεφάλια ζώων. Λόγω των προσπαθειών των κεντρικών Αρχών, επικρατεί φτώχεια, την οποία οι ντόπιοι ξεπερνούν με απίστευτα σκληρή δουλειά, επιβιώνοντας όπως μπορούν. Επομένως, η κοινωνική κατάσταση είναι δύσκολη: οι μισθοί και οι συντάξεις είναι από τους χαμηλότερες στη χώρα. Παρόλα αυτά, τουλάχιστον το βιοτικό επίπεδο εκεί, σε σύγκριση με μερικές κεντρικές περιοχές της Ρωσίας, είναι σημαντικά υψηλότερο, μόνο επειδή οι ντόπιοι δεν ξοδεύουν τα ελάχιστα που παίρνουν σε αλκοόλ.

RNA: Σε τι οδήγησε τελικά η πολιτική των κεντρικών Αρχών σε αυτές τις περιοχές; 

МТ: Такая ситуация привела к тому, что сперва это радикализировало молодёжь, потом часть молодёжи уехали в Сирию (когда началась гражданская война в Сирии, то вдруг всем начали спокойно выдавать паспорта заграничные и дали свободно выезжать), кто-то в Турцию, а тем более с началом мобилизации очень много молодёжи бежало из этих республик. Кто остался – это или совсем лояльные, или полностью отбитая «вата» (негативно окрашенное прозвище для лиц, поддерживающих современный политический режим в России, пейоратив и дисфемизм — GV): те, которые готовы охотно за эти 200.000 руб в месяц или даже бесплатно идти воевать. Сейчас эти республики – это сугубо фасады. КБР и КЧР превратились в обыкновенные российские регионы с какими-то компрадорскими представителями власти, которые выполняют любой каприз из Москвы. 

MT: Αυτή η κατάσταση οδήγησε στη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας. Ένα μέρος της νεολαίας έφυγε για τη Συρία, όταν ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος εκεί. Τότε ξαφνικά άρχισαν να εκδίδουν διαβατήρια χωρίς εμπόδια και οι νέοι μπορούσαν να ταξιδεύουν ελεύθερα. Μερικοί έφυγαν για την Τουρκία. Ειδικά μετά την έναρξη της στρατιωτικής κινητοποίησης τον Σεπτέμβριο του 2022, πολλοί νέοι έφυγαν από αυτές τις δημοκρατίες. Όσοι έμειναν είναι είτε πλήρως πιστοί είτε ως «βατά» (περιφρονητική ονομασία για υποστηρικτές του καθεστώτος), που είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν για 200.000 ρούβλια το μήνα ή ακόμα και δωρεάν. Πλέον, αυτές οι δημοκρατίες είναι καθαρά προσχήματα. Έχουν μετατραπεί σε συνηθισμένες ρωσικές περιοχές με κυβερνητικούς αξιωματούχους-συμφερόντων, που εκτελούν κάθε ιδιοτροπία του Κρεμλίνου.