Φωτογραφία από την Lorena Duarte Bedoya, χρησιμοποιείται με άδειά της

Αυτή είναι η τρίτη συνέντευξη της σειράς #VoicesOfChange.

Η Κολομβία είναι η τρίτη χώρα με τις περισσότερες δολοφονίες τρανς γυναικών στη Λατινική Αμερική. Αυτός ο αριθμός είναι ακόμη πιο ανησυχητικός υπό το φως του γεγονότος ότι η Λατινική Αμερική καταγράφει το 68% αυτού του είδους ανθρωποκτονιών στον κόσμο.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν τρανς ακτιβίστριες, που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο για όλες τις γυναίκες, όπως η Lorena Duarte Bedoya από την Μπογκοτά. Από την Επαρχιακή Γραμματεία για τις Γυναίκες, η Lorena Duarte εργάζεται κατά των διακρίσεων που απευθύνονται σε τρανς γυναίκες. Για παράδειγμα, είναι η «μαμά» του Transidencias, μια εκδήλωση που αναδεικνύει τις πολιτικές θέσεις των τρανς ατόμων συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων τους. Στις 20 Νοεμβρίου, θα γιορτάσει την τέταρτη επανάληψη του. «[Η Επαρχιακή Γραμματεία της Μπογκοτά] ανταποκρίθηκε στην εστίασή μου στις τρανς γυναίκες ζητώντας να ακουστούμε και αυτό είχε αντίκτυπο στον οργανισμό», εξηγεί.

Αυτή είναι η τρίτη συνέντευξη στη σειρά του Global Voices #VoicesOfChange (#VocesdelCambio), στην οποία παίρνουμε συνεντεύξεις από ακτιβιστές/ακτιβίστριες και φορείς κοινωνικής αλλαγής στη Λατινική Αμερική. Έχει υποβληθεί σε επεξεργασία για λόγους σαφήνειας.

Lucía Jiménez Peñuela: Πείτε μας, ποια είναι η Lorena;

Lorena Duarte: Soy una mujer transexual. Inicié mi proceso a los 17 años, consumiendo hormonas de forma artesanal. Con el tiempo, decidí hacer completamente mi tránsito, logrando las cirugías a través de acciones de tutelas* contra las entidades del sistema de salud colombiano. Hace seis años que me hicieron la cirugía de cambio de sexo. Me ha tomado muchísimos años sentirme plena y completamente tranquila con quién soy. Además, estudié administración de empresas y soy artista escénica. Terminé una maestría en teatro y artes vivas.

Lorena Duarte: Είμαι μια τρανς γυναίκα. Ξεκίνησα τη διαδικασία στα 17 μου, παίρνοντας τεχνητές ορμόνες. Τελικά, αποφάσισα να κάνω πλήρη φυλομετάβαση πραγματοποιώντας χειρουργικές επεμβάσεις μέσω νομικών προσφυγών (tutela*) κατά των φορέων του συστήματος υγείας της Κολομβίας. Έχουν περάσει έξι χρόνια από τότε που έκανα εγχείρηση αλλαγής φύλου. Μου πήρε πολλά χρόνια για να νιώσω απόλυτα άνετα με αυτό που είμαι. Σπούδασα επίσης διοίκηση επιχειρήσεων και είμαι καλλιτέχνις του θεάματος. Έχω μεταπτυχιακό στο θέατρο και τις παραστατικές τέχνες.

 LJP: Πόσα χρόνια είστε ακτιβίστρια;

LD: Son más de 15 años trabajando con la pública LGBTI en Bogotá, desde el 2008, siendo la primera mujer trans contratada por el Distrito de la capital para esta labor.

En ese entonces, recién iniciaba mi tránsito. Asistí con un grupo de chicos gays a una reconocida discoteca de Bogotá. A todos ellos los dejaron ingresar, pero a mí, me pidieron una tarjeta especial de afiliación. Entonces, empecé a darme cuenta que, así pertenezcamos a esta población, no a todas las personas de estos sectores LGBTI nos tratan de la misma forma. Ese “estallido” me hizo pensar que había mucho que hacer por los derechos de nosotras las mujeres trans y de las personas trans en general.

Si miro 15 años hacia atrás, efectivamente se han logrado muchísimas ganancias en un desarrollo como sociedad frente a la garantía de los derechos. Pero sabemos que todavía falta un montón.

LD: Εργάζομαι για τα δικαιώματα ΛΟΑΤΙ από τον δημόσιο τομέα στην Μπογκοτά για περισσότερα από 15 χρόνια, από το 2008. Είμαι η πρώτη τρανς γυναίκα που προσλήφθηκε από την Capital District για αυτή τη δουλειά.

Εκείνη την εποχή, μόλις ξεκινούσα τη φυλομετάβασή μου. Μια φορά, πήγα με μια παρέα γκέι ατόμων σε ένα γνωστό κλαμπ στη Μπογκοτά. Επιτρεπόταν η είσοδος σε όλους, αλλά σε εμένα ζήτησαν ειδική κάρτα μέλους. Τότε άρχισα να συνειδητοποιώ ότι, ακόμα κι αν ανήκουμε όλοι σε αυτόν τον πληθυσμό, δεν αντιμετωπίζονται όλα τα άτομα από αυτές τις ομάδες ΛΟΑΤΙ με τον ίδιο τρόπο. Αυτό το «ξέσπασμα» με έκανε να σκεφτώ ότι υπήρχαν πολλά να γίνουν για τα δικαιώματα των τρανς γυναικών και των τρανς γενικότερα.

Αν κοιτάξω πώς ήταν πριν από 15 χρόνια, είναι σαφές ότι έχουμε κερδίσει πολλά  στην κοινωνική ανάπτυξη όσον αφορά τη διασφάλιση των δικαιωμάτων. Ξέρουμε όμως ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος.

Η Lorena Duarte, χρησιμοποιείται με άδειά της

LJP: Τι έχετε μάθει από τα εγχειρήματα, στα οποία έχετε συμμετάσχει;

LD: Sobre todo los procesos legales para acceder al derecho a la salud, como lo relacionado con las tutelas para acceder a las cirugías. Luego, al formar parte del equipo artístico de la Secretaría de Integración Social, fue como una segunda etapa en la que me di cuenta que el arte moviliza muchísimas cosas.

No es lo mismo pararme frente a un público, explicarles que esto es sexo, que esto otro es género, y lo que significa ser una persona trans. Con el arte como herramienta de formación, la información entraba de forma diferente, la gente era más participativa, preguntaba más. Fue muy valioso.

LD: Πάνω απ’ όλα, τις νομικές διαδικασίες πρόσβασης στο δικαίωμα στην υγειονομική περίθαλψη, όπως αυτές που σχετίζονται με τις νομικές ενέργειες πρόσβασης σε χειρουργεία. Μετά, όταν έγινα μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας της Γραμματείας Κοινωνικής Ένταξης, ήταν σαν μια δεύτερη φάση, στην οποία συνειδητοποίησα ότι η τέχνη κινητοποιεί πολλά πράγματα. Δεν είναι το ίδιο να στέκεσαι μπροστά σε ένα κοινό, να του εξηγείς ότι αυτό είναι βιολογικό φύλο, αυτό είναι κοινωνικό φύλο και τι σημαίνει να είσαι τρανς άτομο. Με την τέχνη ως εκπαιδευτικό εργαλείο, οι πληροφορίες παρουσιάστηκαν διαφορετικά. Ο κόσμος συμμετείχε περισσότερο και έκανε περισσότερες ερωτήσεις. Ήταν πολύ πολύτιμο.

LJP: Όσον αφορά τον αγώνα που έχετε κάνει για τις τρανς γυναίκες, ώστε να υπάρχει πρόσβαση σε άλλους χώρους εργασίας, πώς επιτυγχάνετε προσβάσιμους χώρους εργασίας για τις τρανς γυναίκες;

LD: Para muchas mujeres trans, las actividades sexuales pagadas (ASP), son el único recurso que le ofrece la sociedad para sobrevivir y subsistir. No se trata de decir que está bien o que está mal, ya que como secretaría de la mujer, también trabajamos sobre la política pública de ASP.

Existen imaginarios dentro de la cultura trans alrededor de las ASP. Lo primero es deshacernos de los prejuicios. Como lo veo, no se trata de un trabajo, puesto que no cuenta con las condiciones que debería tener cualquier trabajo. Por el contrario, profundiza las vulnerabilidades de las mujeres trans.

Hoy por hoy, cada vez más mujeres trans terminan sus estudios, son profesionales y en general, están en otros lugares. Se abren oportunidades laborales en los diferentes ámbitos. Es algo que no sucede de la noche a la mañana, y como colectivo, tomamos conciencia de que efectivamente, si eso lo que queremos hacer, pero con garantías, es trabajar por otras oportunidades y posibilidades desarrollo económico y personal.

LD: Για πολλές τρανς γυναίκες, η σεξεργασία είναι το μόνο μέσο που τους δίνει η κοινωνία για να επιβιώσουν και να συντηρηθούν. Δεν έχει να κάνει με το να πούμε αν είναι καλό ή κακό, αφού στη Γραμματεία Γυναικών εργαζόμαστε και για τη δημόσια πολιτική της σεξουαλικής εργασίας.

Υπάρχουν προκατειλημμένες πεποιθήσεις στην τρανς κουλτούρα σχετικά με τη σεξεργασία. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να απαλλαγείτε από τις προκαταλήψεις. Όπως το βλέπω, δεν είναι δουλειά, αφού δεν έχει τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να έχει οποιαδήποτε δουλειά. Αντίθετα, βαθαίνει τα τρωτά σημεία των τρανς γυναικών.

Σήμερα όλο και περισσότερες τρανς γυναίκες τελειώνουν τις σπουδές τους και γίνονται επαγγελματίες και γενικά βρίσκονται σε άλλες θέσεις. Ευκαιρίες εργασίας ανοίγονται σε διάφορους τομείς. Είναι κάτι που δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, και ως συλλογικότητα, γνωρίζουμε ότι, αν αυτό θέλουμε να κάνουμε, αλλά με εγγυήσεις, πρέπει να εργαστούμε προς άλλες ευκαιρίες και δυνατότητες οικονομικής και προσωπικής ανάπτυξης.

LJP: Είναι σύνηθες να ακούμε κριτική για «καταφατική πράξη», ότι μας περιποιούνται… 

LD: Nuestra situación es tan precaria que, pensamos que tener algo como un derecho es que nos están “consintiendo”. Es importante que, como grupos con unas condiciones específicas, toda la vida nos han colocado en lugares diferentes, y, no es una “ganancia” o “un favor” que nos están haciendo. Esto nos ha costado muchas vidas como población, muchas enfermedades de carácter mental, violencias físicas, psicológica, que nos expulsen, discriminación, traumas.

No es que una venga con eso, sino que la sociedad genera las discriminaciones y es por eso que nosotras necesitamos esa restitución. No son favores, sino un mínimo de lo que el Estado ha de ofrecer como garantía para nosotras como ciudadanas, para que dejemos de ser de segunda categoría, sino que seamos como cualquiera.

LD: Η κατάστασή μας είναι τόσο επισφαλής που πιστεύουμε ότι το να έχουμε κάτι σωστό σημαίνει ότι μας «χαϊδεύουν». Σημασία έχει ότι, ως ομάδες με συγκεκριμένες συνθήκες, μας έχουν βάλει σε διάφορες θέσεις σε όλη μας τη ζωή και δεν είναι «κέρδος» ή «εύνοια» που μας δίνεται. Αυτό μας κόστισε πολλές ζωές ως πληθυσμό, πολλές ψυχικές ασθένειες, σωματική και ψυχολογική βία, απέλαση, διακρίσεις και τραύματα.

Δεν το βγάλαμε από το μυαλό μας, αλλά η κοινωνία είναι αυτή που προκαλεί διακρίσεις και γι’ αυτό χρειαζόμαστε αυτήν την αποκατάσταση. Δεν είναι χάρες, αλλά ένα ελάχιστο από αυτά που έχει να προσφέρει η Πολιτεία ως εγγύηση για εμάς τους πολίτες, ώστε να μην είμαστε πια δεύτερης κατηγορίας, αλλά να είμαστε όπως όλοι οι άλλοι.

LJP: Ποιες δραστηριότητες θεωρείτε θεμελιώδεις για την πολιτική διαμόρφωση των τρανς γυναικών;

LD: Ayer en un taller con adolescentes, me percaté de que, por el hecho de ser una persona trans, no todas podemos estar realizando talleres sobre derechos. Con todo respeto, hay personas que terminan reforzando estereotipos negativos hacia las personas trans. Como población hemos de seguir capacitando sobre la forma adecuada de hacer el activismo, lo que requerimos posicionar como grupo social, hacia donde dirigir nuestras acciones. No se trata de seguir intereses particulares, sino que nos pensemos cómo colectivo hacia dónde debemos dirigir esa lucha colectiva.

LD:Χθες σε ένα εργαστήριο με εφήβους, συνειδητοποίησα ότι, μόνο και μόνο επειδή κάποιος είναι τρανς άτομο, δεν μπορούμε όλοι να κάνουμε εργαστήρια για τα τρανς δικαιώματα. Με όλο τον σεβασμό, υπάρχουν μερικοί άνθρωποι, που καταλήγουν να ενισχύουν αρνητικά στερεότυπα απέναντι στα τρανς άτομα. Ως πληθυσμός πρέπει να συνεχίσουμε να μαθαίνουμε τον σωστό τρόπο να κάνουμε ακτιβισμό, τι πρέπει να τοποθετούμε ως κοινωνική ομάδα, πού να κατευθύνουμε τις ενέργειές μας. Δεν πρόκειται για την παρακολούθηση συγκεκριμένων συμφερόντων, αλλά για τη σκέψη ως συλλογικότητα για το πού πρέπει να κατευθύνουμε αυτόν τον συλλογικό αγώνα.

Η Lorena Duarte Bedoya, χρησιμοποιείται με άδειά της

LJP: Αντιλαμβάνομαι μια ορισμένη απόρριψη προς τις τρανς γυναίκες με αναπηρίες μέσα στις ίδιες τις τρανς συλλογικότητες. Πώς σας φαίνεται αυτό;

LD: Antes pensábamos que solo se tenía un solo factor de vulnerabilidad y no estar atravesada por más, lo que a su vez potencia que exista más vulnerabilidad.

Ya se habla de “interseccionalidad”. El hecho de que exista esta palabra, significa que no solo estés en la política pública LGBTI, sino también en la política pública de discapacidad, estar atravesada por un grupo etario, por una clase social, o una etnia. Recién se habla del tema, y vemos que no somos muchas las activistas que son visibles, que digan, “además de trans, soy discapacitada y necesito que se hagan los ajustes razonables, teniendo en cuenta todas mis vulnerabilidades”.

Es importante posicionar el enfoque interseccional, con pedagogía, hablar y pensar en políticas públicas que creen acciones conjuntas. Entendamos que la vulnerabilidad no es sólo una.

LD: Στο παρελθόν, πιστεύαμε ότι υπήρχε μόνο ένας παράγοντας ευπάθειας και ότι δεν επηρεαζόμασταν από άλλους, αλλά αυτό με τη σειρά του καθιστά δυνατή την ύπαρξη μεγαλύτερης ευπάθειας.

Τώρα μιλάμε για «διαθεματικότητα». Το γεγονός ότι υπάρχει αυτή η λέξη σημαίνει ότι δεν βρισκόμαστε μόνο στη δημόσια τάξη των ΛΟΑΤΙ, αλλά και στη δημόσια πολιτική της αναπηρίας, διασταυρούμενοι από μια ηλικιακή ομάδα, μια κοινωνική τάξη ή μια εθνική ομάδα. Μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να μιλάμε γι’ αυτό και βλέπουμε ότι δεν υπάρχουν πολλοί ακτιβιστές που είναι ορατοί, που λένε, «εκτός από τρανς, είμαι άτομο με αναπηρία και χρειάζομαι λογικές προσαρμογές, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ευάλωτα σημεία μου».

Είναι σημαντικό να τοποθετηθεί η διαθεματική εστίαση με την παιδαγωγική, να μιλήσουμε και να σκεφτούμε δημόσιες πολιτικές που δημιουργούν κοινές δράσεις. Ας καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τύπος ευπάθειας.

LJP: Σε ποια εγχειρήματα εργάζεστε;  

LD: Continuar por la línea del arte. Me presentaré en la Cinemateca Distrital con el performance “Cómo construir una mujer y no morir en el intento” y trabajo en otro sobre las mujeres víctimas del conflicto armado.

Sobre la apuesta como colectivo, es interesante como organizaciones y colectivos de personas trans tienen incidencia como lo que se está haciendo para la Ley Integral Trans. Igual, se necesita que se sigan fortaleciendo para que surjan nuevos liderazgos que no solo buscan su bienestar personal, sino la restitución de derechos y mejores condiciones para toda la población.

LD:  Συνεχίζω με την τέχνη μου. Στο Cinemateca Distrital, θα παρουσιάσω την παράσταση «Πώς να χτίσεις μια γυναίκα και να μην πεθάνεις προσπαθώντας» και εργάζομαι σε μια άλλη για τις γυναίκες θύματα της ένοπλης σύγκρουσης [της Κολομβίας].

Όσον αφορά τις συλλογικές δεσμεύσεις, είναι ενδιαφέρον πώς οι οργανώσεις και οι συλλογικότητες των τρανς ατόμων έχουν αντίκτυπο στο τι γίνεται για τον Integral Trans Law (Νόμος Ενσωμάτωσης των Τρανς). Ομοίως, αυτές οι ομάδες πρέπει να συνεχίσουν να ενισχύονται ώστε να αναδυθεί νέα ηγεσία που όχι μόνο επιδιώκει την προσωπική τους ευημερία, αλλά και την αποκατάσταση των δικαιωμάτων και καλύτερες συνθήκες για ολόκληρο τον πληθυσμό.

LJP: Έχετε ένα τελευταίο μήνυμα να αφήσετε στους αναγνώστες μας;

LD: La invitación a todas las personas es que investiguen, sigan indagando sobre temas relacionados con personas trans. Que, si tienen curiosidad, sigan investigando, tengan referentes, y sobre todo, entiendan que es algo que no solo nos compete a nosotras como mujeres diversas sino a toda la sociedad. Si nos damos cuenta, en algún momento de la vida todas y todos hemos recibido discriminación en algún momento de la vida, por pobre por rico, por bonita, por fea, por alto por flaco, por la clase social o por la raza.

Entendamos que la discriminación y los derechos es algo que no compete solo a los grupos tradicionalmente discriminados, sino que es un ejercicio que tenemos que seguir construyendo como sociedad para garantizar de forma efectiva esa equidad e igualdad que a todos nos beneficiaría.

LD: Θα προσκαλούσα όλους να ερευνήσουν και να συνεχίσουν να κάνουν ερωτήσεις για θέματα που σχετίζονται με τα τρανς άτομα. Αν έχουν περιέργεια, θα πρέπει να συνεχίσουν να μαθαίνουν, να βρίσκουν σημεία αναφοράς και κυρίως να καταλάβουν ότι αυτό είναι κάτι που δεν αφορά μόνο εμάς ως διαφορετικές γυναίκες, αλλά όλη την κοινωνία. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι έχουμε πέσει θύματα διακρίσεων κάποια στιγμή στη ζωή μας, επειδή είμαστε φτωχοί, πλούσιοι, όμορφοι, άσχημοι, ψηλοί, πολύ αδύνατοι, λόγω της κοινωνικής μας τάξης ή φυλής.

Ας καταλάβουμε ότι οι διακρίσεις και τα δικαιώματα είναι κάτι που δεν είναι μόνο ευθύνη των ομάδων, που υφίστανται παραδοσιακές διακρίσεις, αλλά είναι μια άσκηση που πρέπει να συνεχίσουμε να χτίζουμε ως κοινωνία για να εγγυηθούμε αποτελεσματικά την ισότητα και την ισότητα που θα μας ωφελήσουν όλους.