Η Γέφυρα του Λευκού Νείλου διασχίζει τον ποταμό από το Ομντουρμάν ώς το Χαρτούμ του Σουδάν, 7 Απριλίου, 2013. White Nile Bridge από τον David Stanley στο Flickr, άδεια CC BY 2.0.

Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε από το Raseef22 στις 24  Μαΐου 2023 και συντάχθηκε από τον Mohammad Najeddine.  Εδώ αναδημοσιεύεται μια επιμελημένη έκδοση, βάσει συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.

Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα λαχταρούσα το Χαρτούμ κάποια μέρα, παρά το ότι ήμουν εγώ εκείνος που παραπονιόταν αδιάκοπα ότι αισθάνεται παγιδευμένος ανάμεσα στους δύο του Νείλους, ανίκανος να δραπετεύσει. Τα επιβλητικά τείχη της πόλης είναι χτισμένα σφιχταγκαλιασμένα μεταξύ τους σχεδόν υποβάλλοντας την αίσθηση ότι η δημοσιογραφία και η πολιτική είναι “τέχνες γύρω από το ίδιο κέντρο” κομμένες και ραμμένες αποκλειστικά για την πόλη, ενώ οι γύρω περιοχές είναι απλοί δέκτες χωρίς ισχύ ή επιρροή.

Παρά τα περιστασιακά μου ταξίδια στις γύρω περιοχές για κοινωνικούς και επαγγελματικούς λόγους, μόλις πριν λίγες εβδομάδες ξεκίνησα το πρώτο μου ταξίδι ως εκτοπισμένος. Διαφεύγοντας με την οικογένειά μου, μεταφέροντας μικρές σακούλες και προσωπικά αντικείμενα, άφησα πίσω το σπίτι μου και ένα ταλαιπωρημένο παλιό αυτοκίνητο, μαζί με κάποια πενιχρά οικιακά αντικείμενα, που όλα εγκαταλήφθηκαν στο χάος των ανούσιων πολέμων και των χιλιάδων κρατούμενων που δραπέτευσαν

Οι ασταμάτητες προσπάθειές μου δεν έπεισαν την οικογένειά μου να με αφήσει πίσω, να συνεχίσω τη δουλειά μου γυρεύοντας προβλήματα και το καθήκον μου να φυλάω το σπίτι. Κάθε συζήτηση τέλειωνε με μια φράση που θύμιζε στρατιωτικούς ηγέτες σε πολεμικές ταινίες του Χόλιγουντ: «Θα φύγουμε μαζί, κανείς δεν θα μείνει πίσω».

Καθώς η ηχώ των πυροβολισμών και των πολυβόλων πλησίαζε στο σπίτι μας κοντά στην Γέφυρα Halfaya που συνδέει το Χαρτούμ και το Ομντουρμάν, κύριο στόχο των μαχόμενων ομάδων, πάρθηκε η τελική απόφαση: «Θα φύγουμε όλοι». Καταλαβαίναμε πλήρως ότι ο δρόμος ήταν γεμάτος κινδύνους και θα αναγκαζόμασταν να διασχίσουμε το φλεγόμενο Χαρτούμ από το πιο βορεινό προς το νοτιότερο σημείο πριν περάσουμε στην πολιτεία της Γκεζίρα.

Το ταξίδι

Χαρτούμ. Στιγμιότυπο από ‘Η σύγκρουση στο Σουδάν, το Vox εξηγεί, 23 Μαΐου, 2023. Δίκαιη χρήση.

Μοιράσαμε τις κονσέρβες φαγητού και τα υπολείμματα των λαχανικών που είχαμε στο σπίτι σε μερικούς γείτονες που επέλεξαν να μείνουν πίσω, παρά τη σημαντική μείωση σε προμήθειες τροφίμων και την περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Τους ζητήσαμε να ρίχνουν καμιά ματιά στο σπίτι όσο μπορούσαν. Η σύζυγός μου απήγγειλε στίχους από το Κοράνι ζητώντας προστασία και ελπίζοντας ότι θα στεκόταν όρθιο όταν επιστρέφαμε.

Μέσα στο χάος και την απεγνωσμένη φούρια, πλάι σε εκατοντάδες άλλους που αναζητούσαν να διαφύγουν, καταφέραμε να εξασφαλίσουμε τρεις θέσεις σε ένα επιβατηγό λεωφορείο προς το Μαντάνι, την πρωτεύουσα της Πολιτείας Γκεζίρα.

Η μεγαλύτερη δυσκολία για εμάς εκείνη τη στιγμή ήταν να πληρώσουμε το κόστος του ταξιδιού. Η λειτουργία των τραπεζών είχε σταματήσει καθιστώντας αδύνατη την πρόσβαση στις ταπεινές αποταμιεύσεις που παρέμεναν από το μισθό μου του Μαρτίου, που είχε εξανεμιστεί ανάμεσα στο Ραμαζάνι και το Ιντ Αλ Φιτρ.

Μετά από παρατεταμένη συζήτηση, η σύζυγός μου απρόθυμα πούλησε τη βέρα του γάμου μας απορρίπτοντας την ιδέα να πουλήσει το τηλέφωνο ή το φορητό μου υπολογιστή, που ήταν αμφότερα απαραίτητα για τη δουλειά μου και την επικοινωνία με τον έξω κόσμο.

Η τιμή του εισιτηρίου για το Μαντάνι εκτοξεύθηκε στις 30.000 Λίρες Σουδάν (50 δολάρια), μια σημαντική αύξηση από την προηγούμενη τιμή των 3.000-4.000 λιρών (5 -6,6 δολάρια) μέχρι τις 14 Απριλίου. Οι ιδιοκτήτες του οχήματος δικαιολόγησαν την αύξηση της τιμής επικαλούμενοι την σπανιότητα των καυσίμων και την έλλειψη ασφάλειας τους δρόμους. Ωστόσο, όλοι οι επιβάτες γνώριζαν ότι αυτή ήταν η «μπίζνα των κρίσεων».

Η συναλλαγματική ισοτιμία για το 1 δολάριο έφτασε τις 600 λίρες στις επίσημες τραπεζικές συναλλαγές την Πέμπτη, 13 Απριλίου, μόνο 48 ώρες πριν το ξέσπασμα του πολέμου.

Το λεωφορείο, παράλληλα με δεκάδες δημόσια και ιδιωτικά οχήματα, έκανε μανούβρες στους ασφάλτινους παράδρομους μέσα στην πόλη του Μπάχρι. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι καμένα αυτοκίνητα και πρησμένα πτώματα. Έβλεπε κανείς τους στρατιώτες του Χεμεντέτι να περιπλανιούνται πεζή ή πάνω σε πάνοπλα οχήματα.

Καθώς ταξιδεύαμε, παρατηρήσαμε τους έρημους δρόμους της Αλ Χαλφάια και του Σαμπάτ. Ήταν άδειοι από οποιοδήποτε σημάδι ζωής, εκτός από κάποιους περαστικούς. Ο φόβος ήταν φανερός στα πρόσωπά τους, καθώς επικεντρώνονταν στο να εξασφαλίσουν νερό για τις οικογένειές τους, μιας και η καταστροφή είχε επηρεάσει τα δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτρισμού.

Το πιο σοκαριστικό θέαμα του οποίου ήμουν μάρτυρας, ακόμα πιο σκοτεινό κι από τον ίδιο τον πόλεμο, ήταν όταν διασχίζαμε τη βιομηχανική περιοχή, που φιλοξενούσε γνωστά τοπικά εργοστάσια και υποκαταστήματα εμπορικών τραπεζών. Μεγάλες λεηλασίες και εκτεταμένη καταστροφή είχαν αφανίσει την περιοχή αφήνοντας πίσω ένα τοπίο απόλυτου χάους και απελπισίας.

Καθώς οι φωτιές συνέχιζαν να λυσσομανούν, είδαμε αυτοκίνητα, μοτοσυκλέτες, κάρα, και ανθρώπους — άντρες, γυναίκες, και παιδιά — να ορμάνε να κουβαλήσουν ό,τι μπορούσαν. Αντικείμενα, έπιπλα, φιάλες γκαζιού για μαγείρεμα, ακόμα και άδεια βαρέλια συσσωρεύονταν στην απουσία οποιασδήποτε κυβερνητικής παρέμβασης και μέσα σε μια κατάσταση χάους δίχως προηγούμενο.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι στο Σουδάν η τροφής και οι ιατρικές προμήθειες είναι εξαντλημένα. Οι σιταρόμυλοι, που κάποτε έδιναν ζωή στην περιοχή, έχουν καταστραφεί και τα εργοστάσια παραγωγής τροφίμων είναι εκτός λειτουργίας. Είναι πολύ πιθανό οι ιδιοκτήτες τους να μην να τα ξανανοίξουν, φοβούμενοι πρόσθετες απώλειες εξαιτίας της εξαπλωμένης στρατιωτικής δράσης και της φασιστικής εγκληματικής συμπεριφοράς.

Καθώς βγαίναμε στην περιοχή ανατολικά του Νείλου, ήρθαμε αντιμέτωποι με τη βαριά παρουσία των Δυνάμεων Ταχείας Στήριξης (RSF), που περιπολούσαν τους κύριους δρόμους. Προς έκπληξή μας, αρκετοί πολίτες κυκλοφορούσαν, μπαίνοντας σε φούρνους και καταστήματα σαν να ήταν μια μέρα όπως όλες.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, υπήρχε αξιοσημείωτη απουσία της κυβέρνησης και του στρατού. Είδαμε μόνο τις RSF και τα σημεία ελέγχου τους στημένα στους κεντρικούς δρόμους. Στα σημεία ελέγχου, οι στρατιώτες έδειξαν αρκετή επιείκεια και  απλώς ρωτούσαν να μάθουν τον προορισμό των οδηγών πριν τους επιτρέψουν να περάσουν. Τουλάχιστον έτσι συνέβη όταν περάσαμε εμείς. Ωστόσο, κυκλοφόρησαν ιστορίες τρόμου για επεισόδια με κλοπές αυτοκινήτων, κλεμμένα τηλέφωνα, ακόμα και δολοφονίες στα ίδια αυτά σημεία ελέγχου.

Όταν φτάσαμε στη Σόμπα, νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας, συναντήσαμε την τελευταία στρατιωτική παρουσία. Οχήματα των RSF ήταν στρατοπεδευμένα στην είσοδο της κεντρικής γέφυρας της πόλης πάνω από τον Μπλε Νείλο. Μια βαθιά αίσθηση χαράς μας πλημμύρισε, παρόμοια με εκείνη που κανείς μπορεί να φανταστεί  ότι κατέβαλε μέλη της διπλωματικής αποστολής των ΗΠΑ όταν κατάφεραν να φύγουν από τον εναέριο χώρο του Ιράν κατά τη διάρκεια της επιτυχημένης δραπέτευσής τους από την κατειλημμένη πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη τη δεκαετία του '80.

Μια σπίθα ελπίδας

Αφήσαμε το Χαρτούμ για να βρούμε ασφάλεια, αλλά ήμασταν φορτωμένοι με βαθιά ανησυχία για το μέλλον ενός έθνους στα χέρια του στρατού, όπου εγκληματίες και κερδοσκόποι περιφέρονται ελεύθερα.

Η άθλια εικόνα που χαράχθηκε στα μυαλά μας παραμένει χωρίς ανακούφιση, ακόμα και στη θέα των χωρικών που μαζεύτηκαν ανάμεσα στις πολιτείες του Χαρτούμ και της Γκεζίρα. Χωρίς εγωισμό μοίρασαν φαγητό και ροφήματα σε όσους ανθρώπους ξέφευγαν από τον πόλεμο προσφέροντάς τους τα σπίτια τους, ιδιαίτερα σε όσους δεν είχαν χρήματα ή συγγενείς έξω από την πρωτεύουσα.

Πολιτειακές κρίσεις

Οι πολιτείες του Σουδάν, συμπεριλαμβανομένης της Γκεζίρα, είναι μάρτυρες μιας σημαντικής εισροής μεταναστών από το Χαρτούμ, που έχει ως αποτέλεσμα την ουσιαστική αύξηση των τιμών των διαμερισμάτων και των σπιτιών. Αυτή η κατάσταση έχει δημιουργήσει γόνιμο έδαφος για καιροσκόπους μεσίτες, που αναζητούν να κερδοσκοπήσουν από τα δεινά των ανθρώπων που εκτοπίζονται.

Χρηματομεσίτες έχουν επίσης κάνει την εμφάνισή τους στο εμπόριο καυσίμων και εμπορευμάτων μπαίνοντας στην ουρά με τα οχήματά τους σε σταθμούς που βρίσκουν σε λειτουργία για να αγοράσουν βενζίνη, ένα στρατηγικό εμπόρευμα, για λιγότερες από 3.000 λίρες (5 δολ.) το γαλόνι, μόνο και μόνο για να το πουλήσουν στη μαύρη αγορά για 30.000 (50 δολ.). Ως αποτέλεσμα, τα έξοδα για τις μεταφορές έχουν εκτιναχτεί μέσα στην περιοχή και ανάμεσα στις πολιτείες. Επιπλέον, όλα τα είδη διατροφής έχουν υποστεί σημαντική αύξηση της τιμής στις αγορές εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης και της περιορισμένης παροχής.

Τα προβλήματα εκτείνονται πέρα από την οικονομία, στη δριμύα έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας και τις διακοπές στο διαδίκτυο.

Αγάπη παρά την καταστροφή

Στο παρελθόν, λαχταρούσα να φύγω από το Χαρτούμ, γιατί με βάραινε η βαριά παρουσία των στρατών και των ένοπλων ομάδων. Ο πληθυσμός της πόλης ξεχείλιζε από πολιτικούς, πλιατσικολόγους, κλέφτες, και εμπόρους της κρίσης. Ωστόσο, τώρα πιάνω τον εαυτό μου να ποθεί να επιστρέψει, οδηγημένος από τίποτα περισσότερο πέρα από τη συνειδητοποίηση ότι αγαπώ αυτή την πόλη, ακόμα και μέσα σε τούτη εδώ την καταστροφή.