Εικόνα του Tom Grundy / HKFP. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η διεθνής οργάνωση για την ελευθερία του Τύπου Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) εξέδωσε δέκα στοιχεία για το κατασταλτικό περιβάλλον των ΜΜΕ του Χονγκ Κονγκ τον περασμένο μήνα ως απάντηση στον ισχυρισμό ενός εκπροσώπου της κινεζικής κυβέρνησης ότι η ελευθερία του Τύπου της πόλης προστατεύεται πλήρως. Η δήλωση της Κίνας ήρθε μετά την άρνηση εισόδου σε εκπρόσωπο των ΔΧΣ στο Χονγκ Κονγκ.

Για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ελευθερίας του Τύπου στις 3 Μαΐου, αναλύουμε τα δέκα στοιχεία με πρόσθετες τοπικές συνθήκες.

Δημοσιογράφοι φυλακισμένοι στο Χονγκ Κονγκ

Δέκα δημοσιογράφοι και υπερασπιστές της ελευθερίας του Τύπου βρίσκονται επί του παρόντος στη φυλακή στο Χονγκ Κονγκ. Επτά εξ αυτών συνδέονταν με την αποτυχημένη φιλοδημοκρατική Apple Daily, συμπεριλαμβανομένου του ιδρυτή του ειδησεογραφικού πρακτορείου, Jimmy Lai Chi-ying, ο οποίος τώρα δικάζεται με την κατηγορία της «συνεργασίας με ξένες δυνάμεις για να θέσει σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια» υπό την επιβολή από το Πεκίνο του Εθνικού Νόμου για την Ασφάλεια, που τέθηκε σε ισχύ στις 30 Ιουνίου 2020. Ο 76χρονος μεγιστάνας αντιμετωπίζει μέγιστη ποινή ισόβιας κάθειρξης, εάν καταδικαστεί.

Φυλακισμένες είναι και οι πρώην δημοσιογράφοι Claudia Mo Man-Ching και Gwyneth Ho Kwai-Lam, που κατηγορούνται για κρατική ανατροπή για τη συμμετοχή τους στις προκριματικές εκλογές υπέρ της δημοκρατίας το 2020.

Κλείσιμο δημοκρατικών ΜΜΕ

Μία εβδομάδα μετά την ψήφιση του εγχώριου νόμου για την εθνική ασφάλεια της πόλης, που ονομάζεται Άρθρο 23, ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός Radio Free Asia, που χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ανακοίνωσε το κλείσιμο του γραφείου του στο Χονγκ Κονγκ στις 29 Μαρτίου 2024.

Το 2021, η Apple Daily και το Stand News, τα δύο πιο σημαίνοντα φιλοδημοκρατικά ειδησεογραφικά πρακτορεία της πόλης, αναγκάστηκαν να κλείσουν, αφού τα ανώτερα στελέχη τους συνελήφθησαν, αντίστοιχα, για ξένη συμπαιγνία στο πλαίσιο του Νόμου Εθνικής Ασφάλειας και εξέγερση βάσει των κανονισμών περί αποικιακού εγκλήματος της πόλης. Η καταστολή των ανεξάρτητων ΜΜΕ οδήγησε στη διάλυση περισσότερων από δώδεκα διαδικτυακών ΜΜΕ.

Καταπιεστικοί νόμοι

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, τουλάχιστον 28 δημοσιογράφοι έχουν διωχθεί μετά την ψήφιση του Νόμου Εθνικής Ασφάλειας (NSL). Εκτός από τις κατηγορίες βάσει του NSL, ορισμένοι κατηγορήθηκαν για άλλα αδικήματα, όπως εξέγερση, ταραχές, παράνομη είσοδο στο Νομοθετικό Συμβούλιο, ψευδή δήλωση για πρόσβαση σε δεδομένα και άλλα. 

Το πρόσφατα θεσπισμένο άρθρο 23 εισήγαγε νέα αδικήματα, συμπεριλαμβανομένου του «κλέφτη κρατικών μυστικών» και της «κατασκοπείας», που υπονομεύουν το δημοσιογραφικό έργο, καθώς ο νόμος ορίζει τα «κρατικά μυστικά» σε μεγάλο βαθμό σε ευθυγράμμιση με το πλαίσιο της ηπειρωτικής Κίνας, το οποίο καλύπτει τομείς συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αποφάσεων πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, επιστήμης και τεχνολογίας, εθνικής άμυνας και διπλωματίας κ.λπ. 

Με παρόμοιο τρόπο, ο ορισμός των «πράξεων που σχετίζονται με την κατασκοπεία» καλύπτει τη συμμετοχή και την υποστήριξη, που ποικίλλει: από το να είσαι μέλος έως την παροχή οικονομικής υποστήριξης ή πληροφοριών, τη στρατολόγηση μελών για την οργάνωση και τη λήψη ουσιαστικών πλεονεκτημάτων που προσφέρει η οργάνωση. Ένας τέτοιος ορισμός μπορεί να αποτρέψει ανεξάρτητους δημοσιογράφους, που εργάζονται για ξένα ΜΜΕ.

Το εύρος της εξέγερσης επεκτείνεται επίσης για να καλύψει την υποκίνηση μίσους ή εχθρότητας μεταξύ κατοίκων του Χονγκ Κονγκ ή κατοίκων διαφορετικών περιοχών της Κίνας και η μέγιστη ποινή αυξάνεται από δύο χρόνια, σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο, σε δέκα χρόνια, σύμφωνα με το νέο άρθρο 23. 

Απειλές προς τα ΜΜΕ

Οι Αρχές του Χονγκ Κονγκ έχουν στείλει τουλάχιστον επτά επιστολές καταδικάζοντας ξένα ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των BBC, The Times, The Guardian, The Washington Post, The New York Times και Bloomberg, για δημοσίευση «παραπλανητικών», «εκφοβιστικών» και «ψευδών» ρεπορτάζ και σχολίων σχετικά με το άρθρο 23. Σύμφωνα με το Bloomberg, η κυβέρνηση της πόλης έχει στείλει πάνω από 500 επιστολές σε 174 ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία από 30 χώρες καταρρίπτοντας την αρνητική κάλυψη του Χονγκ Κονγκ για να διαφυλάξει τη φήμη του από το 2020.

Τα τοπικά ΜΜΕ έχουν πιεστεί να λογοκρίνουν επικριτικές φωνές. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι η απομάκρυνση της στήλης του Zunzi στο Mingpao τον περασμένο Μάιο, αφού αξιωματούχοι της κυβέρνησης του Χονγκ Κονγκ τον κατηγόρησαν επανειλημμένα ότι «υποκινεί δημόσια δυσαρέσκεια εναντίον της κυβέρνησης».

Ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός RTHK έχασε την ανεξαρτησία του

Αφού η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ ανασχηματίζει την ηγεσία της δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης & Ραδιοφωνίας του Χονγκ Κονγκ (RTHK) τον Μάιο του 2021 διορίζοντας τον Patrick Lee, έναν δημόσιο υπάλληλο χωρίς δημοσιογραφική εμπειρία, ως επικεφαλής του ραδιοτηλεοπτικού φορέα, ο ραδιοτηλεοπτικός σταθμός ακύρωσε τα προγράμματα, καθάρισε τα διαδικτυακά του αρχεία, εκκαθάρισε τον λογαριασμό του στο Twitter, εξέδωσε οδηγίες για χρήση διατύπωσης εγκεκριμένη από το Πεκίνο και συνεργάστηκε με την China Media Group για να μεταδώσει περισσότερα προγράμματα παραγόμενα από κρατικά ΜΜΕ της Κίνας για να «τροφοδοτήσουν μια ισχυρότερη αίσθηση πατριωτισμού» στους θεατές.

Καταστολή ανεξάρτητων δημοσιογραφικών ομάδων

Η Λέσχη Ξένων Ανταποκριτών (FCC) και η Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ (HKJA) έχουν δεχθεί τεράστια πολιτική πίεση, καθώς τα κρατικά χρηματοδοτούμενα ΜΜΕ της Κίνας επέκριναν επανειλημμένα τις ανεξάρτητες δημοσιογραφικές ομάδες για ξένη συμπαιγνία και υποκίνηση της ανεξαρτησίας του Χονγκ Κονγκ.

Τελικά, η FCC αναγκάστηκε να ακυρώσει το ετήσιο Βραβείο Τύπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για να αποτρέψει νομικούς κινδύνους τον Απρίλιο του 2022. Όσον αφορά την HKJA, το Τμήμα Εσωτερικών Εσόδων του Χονγκ Κονγκ ζήτησε από την Επαγγελματική Ένωση να πληρώσει φόρο κέρδους 400.000 δολαρίων Χονγκ Κονγκ (περίπου 51.000 δολαρίων ΗΠΑ), που χρονολογείται από το 2017–2018.

Πιο πρόσφατα, η εκδήλωση συγκέντρωσης κεφαλαίων της HKJA αναγκάστηκε να μεταφερθεί στο διαδίκτυο, καθώς ο χώρος απέσυρε τη συμφωνία φιλοξενίας λόγω «ακαταμάχητης δύναμης», νέου όρου, που αναφέρεται στην πολιτική πίεση.

Παρενόχληση δημοσιογράφων

Πολλοί δημοσιογράφοι με έδρα το Χονγκ Κονγκ έχουν (παρ)ακολουθηθεί από άγνωστα άτομα. Από τη θέσπιση του NSL το 2020, εκατοντάδες επαγγελματίες και πολίτες δημοσιογράφοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη και μόνο το ένα τρίτο περίπου των επαγγελματιών δημοσιογράφων μπορούν να συνεχίσουν τη σταδιοδρομία τους στο εξωτερικό. Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα εκτιμούν ότι τουλάχιστον 900 δημοσιογράφοι έχασαν τη δουλειά τους λόγω του κλεισίματος ανεξάρτητων ΜΜΕ.

Προφορικά εγκλήματα και λογοτεχνική «Ιερά Εξέταση»

Τα εγκλήματα εθνικής ασφάλειας σύμφωνα με το NSL και το Άρθρο 23, όπως η κρατική υπονόμευση, η συμπαιγνία και η εξέγερση, είναι εγκλήματα που σχετίζονται με τον λόγο. Ως εκ τούτου, τα άρθρα ειδήσεων και τα σχόλια χρησιμοποιούνται συχνά ως αποδεικτικά στοιχεία στο δικαστήριο. Για παράδειγμα, στη δίκη Stand News, οι αστυνομικές Αρχές απαριθμούσαν 587 άρθρα στη δικογραφία τους. Τελικά, 17 άρθρα παρουσιάστηκαν από τον εισαγγελέα στο δικαστήριο ως αποδεικτικά στοιχεία για την κατηγορία της εξέγερσης σε βάρος των δύο πρώην αρχισυντακτών του Stand News.

Από τον Ιούλιο του 2023, υπήρχαν 155 κατηγορίες, που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Οι περισσότερες κατηγορίες βασίστηκαν σε προφορικά αποδεικτικά στοιχεία, όπως σχόλια, συνθήματα, δημόσιες ομιλίες, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.

Δημοσιογράφοι δεν μπόρεσαν να μπουν στην πόλη

Σε ορισμένους ξένους δημοσιογράφους, που εργάζονται για τους New York Times, τον Economist και το Free Press του Χονγκ Κονγκ, δεν δόθηκε βίζα εργασίας στο Χονγκ Κονγκ μετά την ψήφιση του NSL το 2020. Πέρυσι, τουλάχιστον τρεις ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, συμπεριλαμβανομένων των Michiko Kiseki και Yoshiaki Ogawa, καθώς και ο Αμερικανός δημοσιογράφος Matthew Connors, δεν έλαβαν άδεια εισόδου στο Χονγκ Κονγκ.

Κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου

Το Χονγκ Κονγκ κατατάσσεται στην 140ή θέση σε 180 κράτη στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των ΔΧΣ για το 2023 υποχωρώντας από τη 18η θέση το 2002.