Η νεοεκλεγείσα πρόεδρος Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα-Ντάβκοβα κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας είπε «Μακεδονία» αντί «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» κατά την ορκωμοσία. Φωτογραφία: Βουλή της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από το Meta.mk στις 13 Μαΐου 2024. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας.

Διεθνείς δημόσιοι παράγοντες και ορισμένοι εγχώριοι πολιτικοί παράγοντες εξέδωσαν δημόσιες αντιδράσεις μετά την αποτυχία της νέας προέδρου της Βόρειας Μακεδονίας Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα Ντάβκοβα να αρθρώσει το συνταγματικό όνομα του κράτους «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» κατά την ορκωμοσία της στις 12 Μαΐου 2024. Θεωρούν αυτή την πράξη ως παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία συνήφθη με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών το 2018 δίνοντας τέλος στη διαμάχη περί ονομασίας με την Ελλάδα, που κράτησε 28 χρόνια.

Από το 1991 έως το 2018 η Ελλάδα αμφισβητούσε τη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» για την τότε πρόσφατα ανεξάρτητη Δημοκρατία της Μακεδονίας απαγορεύοντας την είσοδό της σε διεθνείς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Η διαμάχη ήταν μια σημαντική πηγή αστάθειας στα Δυτικά Βαλκάνια. Τελείωσε με αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας του κράτους με την προσθήκη του γεωγραφικού προσδιορισμού «Βόρεια», ώστε να κατευναστεί το ελληνικό αίτημα να διαφοροποιηθεί η γειτονική χώρα από το ελληνικό γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας.

Η πρέσβειρα της Ελλάδας στη Βόρεια Μακεδονία, Σοφία Φιλιππίδου, αποχώρησε από τη συνεδρίαση του κοινοβουλίου για την ορκωμοσία της προέδρου σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αφού η Σιλιάνοφσκα Ντάβκοβα είπε «Μακεδονία» αντί για «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».

Και ενώ τα ελληνικά ΜΜΕ γέμισαν τα πρωτοσέλιδα τους με άρθρα σχετικά με την κίνηση της Σιλιάνοφσκα Ντάβκοβα, μια σημαντική αντίδραση ήρθε από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία χρησιμοποίησε το X (πρώην Twitter) για να στείλει ένα μήνυμα ότι η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να συνεχίσει την ένταξή της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την τήρηση συναφθεισών συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας των Πρεσπών.

For North Macedonia to continue its successful path on EU accession it is paramount that the country continues on the path of reforms and full respect for its binding agreements, including the Prespa Agreement.

— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) May 12, 2024

Προκειμένου η Βόρεια Μακεδονία να συνεχίσει την επιτυχημένη πορεία της προς την ένταξη στην ΕΕ, είναι υψίστης σημασίας η χώρα να συνεχίσει την πορεία των μεταρρυθμίσεων και τον πλήρη σεβασμό των δεσμευτικών συμφωνιών της, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Αυτή η αντίδραση ήρθε μόνο λίγες ώρες αφότου η Φον ντερ Λάιεν έγραψε στο Twitter συγχαρητήρια για τη Σιλιάνοφσκα Ντάβκοβα ως την πρώτη γυναίκα πρόεδρο της Βόρειας Μακεδονίας.

The EU regrets the fact that the new President of North Macedonia did not use the constitutional name of the country at the swearing-in ceremony.

Read the full statement 👇 https://t.co/AwzqGVLgqW

— Nabila Massrali (@NabilaEUspox) May 12, 2024

Η ΕΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η νέα Πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας δεν χρησιμοποίησε το συνταγματικό όνομα της χώρας στην τελετή ορκωμοσίας. Διαβάστε την πλήρη δήλωση εδώ.

Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας εξέδωσε επίσημη αντίδραση με τη μορφή επίσημης ανακοίνωσης.

Η πράξη αυτή αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών και του Συντάγματος της γειτονικής μας χώρας, το οποίο έχει ευθυγραμμιστεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Βόρειας Μακεδονίας. Παρά τις αντιρρήσεις που εξέφρασε ως κόμμα της αντιπολίτευσης κατά την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών, η σημερινή ελληνική κυβέρνηση σεβάστηκε ως επικυρωμένη τη διεθνή συμφωνία, η οποία υπερισχύει κάθε άλλης διάταξης νόμου.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα δήλωσε κατηγορηματικά ότι η περαιτέρω πρόοδος στις διμερείς σχέσεις της με τη Βόρεια Μακεδονία, καθώς και η πρόοδος στην πορεία της τελευταίας προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξαρτάται από την πλήρη εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών και κυρίως τη χρήση του συνταγματικού ονόματος της χώρας.

Σε μια πολυσυζητημένη αντίδραση που δημοσιεύτηκε στο Facebook στα σλαβομακεδονικά και στα αλβανικά, ο απερχόμενος υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας Krenar Lloga ισχυρίστηκε ότι η Σιλιάνοφσκα Ντάβκοβα ακυρώνει τον όρκο της.

▪︎ Непочитувањето на уставното име на државата ја прави ништовна заклетвата на Силјановска.
▪︎ Mos respektimi i emrit kushtetues të shtetit e bën betimin e Siljanovskës NUL (të pa vlefshëm)
▪︎ Или повторување на постапката или функцијата претседател на државата треба да ја преземе Јован Митревски (претседател на собрание), како В.Д.
▪︎ Ose përsëritje e procedurës ose Jovan Mitrevski (Kryetar i Kuvendit) duhet të marrë funksionin e Kryetarit të Shtetit si ushtrues detyre.

▪︎ Η παραβίαση της συνταγματικής ονομασίας του κράτους καθιστά άκυρο τον όρκο της Σιλιάνοφσκα.
▪︎ Σεβόμαστε το σύνταγμα του κράτους και ακυρώνουμε την ορκωμοσία της Σιλιάνοφσκα (που ισχύει ακόμα)
▪︎ Είτε επανάληψη της διαδικασίας είτε τη θέση προέδρου του κράτους θα πρέπει να αναλάβει ο Γιόβαν Μιτρέφσκι (πρόεδρος της συνέλευσης), ως αντιπρόεδρος.
▪︎ Με την επανάληψη των διαδικασιών, ο Γιόβαν Μιτρέφσκι θα πρέπει να αναλάβει Προέδρος του Κράτους και τα καθήκοντά του.

Θα ενεργοποιήσουν οι ΗΠΑ το Εκτελεστικό Διάταγμα για την επιβολή κυρώσεων σε πρόσωπα που παρεμποδίζουν τη Συμφωνία των Πρεσπών; 

Πριν από ένα μήνα, ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε για το Voice of America στα σλαβομακεδονικά ότι οι ΗΠΑ αναμένουν από τη Βόρεια Μακεδονία να διατηρήσει το πνεύμα της Συμφωνίας των Πρεσπών και ο δημόσιος λόγος να παραμείνει βασισμένος σε γεγονότα.

«Καθώς οι ΗΠΑ παραμένουν προσηλωμένες στη Συμφωνία των Πρεσπών, αναμένουμε από τη Βόρεια Μακεδονία να διατηρήσει αυτό το πνεύμα και ο δημόσιος διάλογος να παραμείνει βασισμένος στα γεγονότα και να βασίζεται στην αφοσίωση στο μέλλον της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ», απάντησε εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. όταν ρωτήθηκε για τις ανησυχίες των ΗΠΑ σχετικά με πιθανή υπονόμευση της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Το 2021, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για τον αποκλεισμό περιουσιακών στοιχείων και την αναστολή εισόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες για άτομα που παραβιάζουν ή παρεμποδίζουν τη Συμφωνία των Πρεσπών και τη Συμφωνία Πλαίσιο της Οχρίδας, δηλαδή άτομα που παρεμποδίζουν την ειρήνη και την ασφάλεια στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Αυτό το έγγραφο ονομάζεται «Εκτελεστικό Διάταγμα για τον αποκλεισμό περιουσίας και την αναστολή εισόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες ορισμένων προσώπων που συμβάλλουν στην αποσταθεροποιητική κατάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια».

Το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ διευκρίνισε περαιτέρω ότι το εκτελεστικό διάταγμα δεν ισχύει μόνο για άτομα εντός των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, που αποτελούν απειλή για τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και για άτομα σε άλλες χώρες. Σημείωσαν ότι «το εκτελεστικό διάταγμα 14033 επιτρέπει κυρώσεις κατά προσώπων, που υπονομεύουν τη σταθερότητα των Δυτικών Βαλκανίων, όπου κι αν βρίσκονται, υπό τον όρο ότι πληρούν τα σχετικά κριτήρια στόχευσης». 

Το εκτελεστικό διάταγμα προβλέπει κυρώσεις στις ακόλουθες περιπτώσεις:

Να είναι υπεύθυνος ή συνένοχος ή να έχει εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα σε παραβίαση ή πράξη που παρεμπόδισε ή απείλησε την εφαρμογή οποιασδήποτε συμφωνίας ή πλαισίου ή μηχανισμού λογοδοσίας περιφερειακής ασφάλειας, ειρήνης, συνεργασίας ή αμοιβαίας αναγνώρισης που σχετίζονται με τα Δυτικά Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας των Πρεσπών του 2018· Συμφωνία-πλαίσιο της Οχρίδας του 2001…

Ο αρχηγός του τότε αντιπολιτευόμενου κόμματος VMRO-DPMNE και πιο πιθανός μελλοντικός εντολοδόχος της νέας κυβέρνησης Χρίστιαν Μίτσκοσκι, κατά τη διάρκεια προεκλογικής συζήτησης με τον αρχηγό του τότε κυβερνώντος κόμματος SDSM, Ντίμιταρ Κοβατσέφσκι, δήλωνε ότι θα αναφερθεί στη χώρα μόνο ως «Μακεδονία», ανεξάρτητα από τη Συμφωνία των Πρεσπών του 2018.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τον Απρίλιο, ο τότε νυν πρόεδρος Στέβο Πενταρόφσκι επανέλαβε ότι η ανάκληση της Συμφωνίας των Πρεσπών θα σήμαινε ότι η χώρα θα αποκλειστεί από την ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προειδοποίησε στις 13 Μαΐου ότι περαιτέρω παραβιάσεις της συμφωνίας για το όνομα που υπογράφηκε μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις φιλοδοξίες των Σκοπίων για ένταξη στην ΕΕ. Ο Βούλγαρος Πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ επανέλαβε αυτά τα συναισθήματα υπογραμμίζοντας ότι οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Βόρειας Μακεδονίας εξαρτώνται από τη σχολαστική τήρηση των διεθνών συνθηκών και του διαπραγματευτικού πλαισίου, που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούλιο του 2022, το οποίο δεν υπόκειται σε αναθεώρηση.