Μια ματιά στην «κατάσταση εξαίρεσης» του Ελ Σαλβαδόρ
Η εικονογράφηση έγινε από τo Global Voices.
Η διακυβέρνηση του προέδρου του Ελ Σαλβαδόρ Ναγίμπ Μπουκέλε έχει χαρακτηριστεί από την υιοθέτηση μέτρων, που περιορίζουν τις θεμελιώδεις ελευθερίες των πολιτών, λογοκρίνουν την ανοιχτή και περιεκτική συζήτηση για δημόσια θέματα και περιορίζουν την ελευθερία της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι. Επιπλέον, υπήρξε υπερβολική παρέμβαση στην κανονική λειτουργία των κρατικών φορέων. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε τον Μάρτιο του 2022 με την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης αρχικά για ένα μήνα, αλλά περιοδικά με παράταση έως τις 25 Μαΐου 2024.
Πώς βιώνεται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Ελ Σαλβαδόρ; Ποιος ήταν ο αντίκτυπός της στον πληθυσμό και στον θεσμικό χειρισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Τα θύματα συνεχίζουν να περιμένουν αποζημιώσεις
Το 2019, η προεδρική εκστρατεία του εκλεγμένου πλέον προέδρου σημαδεύτηκε από έναν διάλογο γεμάτο με υποσχέσεις για αποτελεσματικές λύσεις σε ορισμένα από τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα της χώρας. Αυτό περιλάμβανε μια ολοκληρωμένη ατζέντα επικεντρωμένη στη συνέχεια της διαδικασίας μεταβατικής δικαιοσύνης που βρίσκεται σε εξέλιξη στη χώρα, με την πρόθεση να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι για τις κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την παροχή αποζημιώσεων στα θύματα και την αποσαφήνιση της αλήθειας του τι συνέβη μεταξύ 1980 και 1992, περίοδο κατά την οποία το κράτος βυθίστηκε σε μια σύνθετη εσωτερική ένοπλη σύγκρουση, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο πάνω από 75.000 αμάχων στα χέρια του στρατού και των παραστρατιωτικών δυνάμεων.
Παρά αυτές τις υποσχέσεις, κανένα από αυτά τα μέτρα δεν υλοποιήθηκε από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο πρόεδρος . Οι επιζώντες και οι οικογένειές τους συνεχίζουν να αγωνίζονται για αναγνώριση, δικαιοσύνη και αποζημιώσεις.
Επιπλέον, η εφαρμογή μόνιμων και οπισθοδρομικών νομικών μεταρρυθμίσεων σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει εξαπολύσει μια ανησυχητική κρίση, που χαρακτηρίζεται από καταχρήσεις και υπερβολική χρήση βίας από τις Αρχές. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν πολλές αναφορές για περιπτώσεις σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης κρατουμένων, θανάτων υπό κρατική κράτηση, δικαστικής παρενόχλησης δημοσιογράφων και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έλλειψη έρευνας για τον εντοπισμό των δραστών αυτών των φρικαλεοτήτων και τον εντοπισμό των θυμάτων τέτοιων καταχρήσεων.
Διαβάστε περισσότερα: Γιατί οι περισσότεροι πολίτες του Ελ Σαλβαδόρ θέλουν την επανεκλογή του Μπουκέλε παρά τον αυξανόμενο αυταρχισμό του
Ως απάντηση σε αυτή την περίπλοκη κατάσταση, διάφορες τοπικές οργανώσεις έχουν εκφράσει ανησυχία δηλώνοντας ότι, παρά το γεγονός ότι η κατάσταση εξαίρεσης δεν πληροί τις απαιτήσεις που απαιτούνται από τα διεθνή πρότυπα, παρατείνεται συνεχώς για δύο χρόνια για την επίτευξη ενός μόνο στόχου: την εξάλειψη των συμμοριών και του οργανωμένου εγκλήματος.
Η διακυβέρνηση Μπουκέλε είχε επίσης δυσανάλογο αντίκτυπο σε άτομα, που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ιδιαίτερα σε άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και επισφαλή απασχόληση και που κατοικούν σε περιοχές στιγματισμένες από τον κοινωνικό αποκλεισμό ή τον έλεγχο των ένοπλων ομάδων.
Τα νομικά πλαίσια, που φαινομενικά νομιμοποιούν τον περιορισμό ορισμένων δικαιωμάτων και τις δικαστικές εγγυήσεις, έχουν επίσης επηρεάσει δημοσιογράφους, ανεξάρτητα ΜΜΕ, ακτιβιστές, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ηγέτες συνδικάτων.
Διαβάστε περισσότερα: Ο Ναγίμπ Μπουκέλε κερδίζει τις εκλογές στο Ελ Σαλβαδόρ και ο αυταρχισμός προχωρά σε όλη την ήπειρο
Κρίσεις στις φυλακές
Το Ελ Σαλβαδόρ αντιμετωπίζει μια μεγάλη πρόκληση με τη σοβαρή κρίση δημόσιας ασφάλειας, η οποία προκύπτει από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Αρχών και τοπικών συμμοριών, που ανταγωνίζονται για τον έλεγχο της διακίνησης και διανομής ναρκωτικών.
Στις 26 Μαρτίου 2022, η χώρα έφτασε σε ρεκόρ 62 δολοφονιών σε μια μέρα, μετά από μήνες σχετικά μειούμενων επιπέδων βίας από τις «μάρας», όνομα που δόθηκε στις εγκληματικές οργανώσεις που δρουν στην επικράτεια του Σαλβαδόρ. Σε απάντηση, ο Πρόεδρος Μπουκέλε πήρε τη δραστική απόφαση να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης παρέχοντας πρόσχημα για τον περιορισμό ορισμένων συνταγματικών ελευθεριών.
Αυτή η απόφαση οδήγησε στην υιοθέτηση μιας κατά κύριο λόγο τιμωρητικής προσέγγισης για την αντιμετώπιση της ανασφάλειας και της εγκληματικότητας, ιδιαίτερα όσων σχετίζονται με εγκληματικές ομάδες. Έχουν πραγματοποιηθεί μαζικές συλλήψεις και φυλάκιση, πέρα από τις επισφαλείς συνθήκες στις φυλακές, με αποτέλεσμα ανησυχητικά επίπεδα υπερπληθυσμού.
Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι άθλιες συνθήκες, που αντιμετωπίζουν οι έγκλειστοι στη χώρα: υπερβολικό συνωστισμό, αμέλεια ιατρική φροντίδα, ανεπαρκές φαγητό, περιορισμούς στην πρόσβαση σε πόσιμο νερό, έλλειψη επαφής με τον έξω κόσμο λόγω αναστολής επισκέψεων και κλήσεων, κακή υγιεινή, κακομεταχείριση, όπως ξυλοδαρμούς και χρήση σπρέι πιπεριού και την υπερβολική χρήση απομόνωσης ως τιμωρία.
Περιορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες
Ένας σημαντικός αριθμός κυβερνητικών πολιτικών αντιπροσωπεύει οπισθοδρόμηση όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι τομείς της κοινωνίας των πολιτών έχουν τεκμηριώσει μια διαρκή αύξηση των δράσεων, που υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι. Τα κύρια θύματα αυτών των ενεργειών υπήρξαν δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, συνδικαλιστές και ηγέτες κοινότητας, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα εχθρότητας για την άσκηση αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Υπήρξε επίσης μια έκρηξη στη στιγματιστική ρητορική που απευθύνεται σε υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανταποκριτές και ανεξάρτητα ΜΜΕ. Αυτές οι συζητήσεις προέρχονταν από τα υψηλότερα επίπεδα διακυβέρνησης, με τους αξιωματούχους να χρησιμοποιούν ακατάλληλα κρατικούς πόρους και μεθόδους για να επεκτείνουν τον εκφοβισμό και τους περιορισμούς τους στην εικονική σφαίρα.
Διάφορες κοινωνικές ομάδες, κινήματα θυμάτων, συνδικάτα και ηγέτες της κοινότητας έχουν οργανώσει κοινωνικές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες για να καταγγείλουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να απαιτήσουν σεβασμό των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, καθώς και την υπεράσπιση της γης. Οι Αρχές αντέδρασαν παρεμβαίνοντας στην άσκηση αυτού του δικαιώματος, περιορίζοντας την ελευθερία μετακίνησης μέσω αποκλεισμών ή ελέγχων για την παρεμπόδιση της συμμετοχής των πολιτών.
Διαβάστε περισσότερα: Ο Πρόεδρος Μπουκέλε του Ελ Σαλβαδόρ παρενοχλεί δημοσιογράφους στο Twitter
Υπήρξε επίσης μια αλλαγή στην προσέγγιση της Εθνικής Πολιτικής Αστυνομίας στις ειρηνικές διαδηλώσεις. Στο παρελθόν, ο θεσμός αυτός επικεντρωνόταν στην προστασία και διευκόλυνση της άσκησης αυτών των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ωστόσο, επί του παρόντος, υπάρχει μια τάση, που προσανατολίζει τον ρόλο της αστυνομίας προς τον εκφοβισμό, την επιτήρηση και, εν τέλει, την απογοήτευση της συμμετοχής των ανθρώπων σε αυτού του είδους τις συλλογικές ενέργειες. Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η αύξηση των ποινικών ή διοικητικών ενεργειών κατά ατόμων, που συμμετέχουν σε διαδηλώσεις, ιδιαίτερα όσων καλούνται και καθοδηγούνται από συνδικαλιστικές οργανώσεις για την υπεράσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων των μελών τους.
Εν ολίγοις, η περίπλοκη κατάσταση που αντιμετωπίζει αυτή η χώρα της Κεντρικής Αμερικής υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη υιοθέτησης μιας σειράς δημόσιων πολιτικών με επίκεντρο τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όπως έχουν επιβεβαιώσει διάφορες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Cristosal, στις εκθέσεις τους για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ελ Σαλβαδόρ, οι Αρχές πρέπει να προβούν σε εκτεταμένες νομικές μεταρρυθμίσεις σε συνεννόηση με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που να δίνουν προτεραιότητα στην κοινωνική αποκατάσταση και επανένταξη αντί της τρέχουσας τιμωρητικής προσέγγισης. Είναι ζωτικής σημασίας να ενισχυθεί η δικαστική ανεξαρτησία και να διασφαλιστεί δίκαιη δίκη για όλους τους πολίτες. Επιπλέον, το Ελ Σαλβαδόρ πρέπει να προωθήσει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία των δυνάμεων ασφαλείας για την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης του κοινού.
