Εκτοπισμένα άτομα στα σύνορα με το Νταρφούρ στο Σουδάν. Στιγμιότυπο οθόνης από το κανάλι France24 στο YouTube.

Για τα θύματα του εμφυλίου πολέμου στο Σουδάν, η ανθρωπιστική κρίση και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς τους.

Στη Δημοκρατία του Σουδάν, μαίνεται ένας συνεχιζόμενος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ δύο αντίπαλων στρατιωτικών παρατάξεων: των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF) υπό τον Στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν και των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (FSR) υπό τον Στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστό και ως Χεμετί. Αυτός ο πόλεμος πηγάζει από το σκοτεινό παρελθόν και τη χαοτική διακυβέρνηση της χώρας υπό τον πρώην πρόεδρο Ομάρ ελ-Μπασίρ από το 1989 έως το 2019. Αυτή η σύγκρουση, η οποία ακολουθεί τρεις αιματηρές συγκρούσεις, ξεκίνησε στις 15 Απριλίου 2023 και είναι ο τέταρτος εμφύλιος πόλεμος στην ιστορία της χώρας. Η πρώτη σύγκρουση διήρκεσε από το 1955 έως το 1972, η δεύτερη από το 1983 έως το 2005 και η τρίτη από το 2003 έως το 2020.

Η διαρκώς εξελισσόμενη κατάσταση επιδεινώνει την αναταραχή που βιώνουν τα εκτοπισμένα άτομα, κύρια θύματα του πολέμου. Στις 31 Ιανουαρίου 2024, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) ανέφερε ότι αυτός ο πόλεμος έχει εκτοπίσει σχεδόν 8 εκατομμύρια ανθρώπους.

Για να κατανοήσει καλύτερα την κατάσταση στο πεδίο, το Global Voices πήρε συνέντευξη από τον Hatim Abdulaziz, ειδικό στη διαχείριση ανθρωπιστικών έργων και επικεφαλής γραφείου της μη κυβερνητικής οργάνωσης Sudan Social Development Organization (SUDO).

Jean Sovon (JS): Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σουδάν;

Hatim Abdulaziz (HA) : Malheureusement, la situation des droits de l'homme au Soudan s'est aggravée en raison de la guerre en cours entre l'armée soudanaise et les Forces de soutien rapide. Cette détérioration se manifeste à la fois par l'extension géographique du conflit et par la gravité des transgressions. Nous avons vu ces transgressions s'étendre à de nouveaux États tels que Khartoum (capitale situé au centre-est du pays), Al-Jazirah (centre-sud-est) et le Nil Blanc (sud du pays). Sous le règne d'Omar el-Bechir, la guerre était principalement limitée à la région du Darfour (ouest), à la région du Kordofan (centre) et au État du Nil Bleu (sud du pays). Les différentes forces militaires commettent toutes sortes de violations des droits de l'homme et de crimes de guerre, notamment des exécutions sommaires, des tortures, des déplacements forcés, la destruction de villages, le pillage, la privation de la population d'eau, de nourriture et d'éducation. Chaque camp accuse l'autre de commettre ces crimes, mais il y a peu de progrès en termes d'enquête ou d'efforts réels pour protéger les civils.

Hatim Abdulaziz (HA): Δυστυχώς, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Σουδάν έχει επιδεινωθεί λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων και των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης. Αυτή η επιδείνωση μπορεί να φανεί στη γεωγραφική έκταση της σύγκρουσης και στη σοβαρότητα των παραβάσεων. Έχουμε δει πώς αυτές οι παραβάσεις επεκτείνονται σε άλλες επαρχίες, όπως το Χαρτούμ (πρωτεύουσα στο κεντροανατολικό τμήμα της χώρας), την Αλ-Τζαζίρα (κεντρονοτιοανατολικά) και τον Λευκό Νείλο (νότια της χώρας). Υπό το καθεστώς του Ομάρ ελ-Μπασίρ, ο πόλεμος περιορίστηκε κυρίως στην περιοχή Νταρφούρ (δυτικά), την περιοχή Κορντοφάν (κέντρο) και τον Λευκό Νείλο (νότια της χώρας). Κάθε στρατιωτική παράταξη διαπράττει κάθε είδους παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλήματα πολέμου. Αυτά περιλαμβάνουν κυρίως εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες, βασανιστήρια, αναγκαστικές εκτοπίσεις, καταστροφή χωριών, λεηλασίες και στέρηση τροφής, νερού και εκπαίδευσης από το κοινό. Κάθε παράταξη κατηγορεί την άλλη για τη διάπραξη αυτών των εγκλημάτων, αλλά έχει σημειωθεί μικρή πρόοδος όσον αφορά τις έρευνες και τις συγκεκριμένες προσπάθειες για την προστασία των αμάχων.

JS: Και οι δύο παρατάξεις εμποδίζουν την παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στους καταυλισμούς των εκτοπισμένων. Το κάνουν αυτό επίτηδες ο Χεμετί και ο Μπουρχάν;

HA  : Les communautés touchées dans près de la moitié du Soudan ont un besoin urgent d’aide humanitaire, en particulier en termes de nourriture, d'eau, d'abris et de protection. Malheureusement, l'aide humanitaire actuelle fournie par la communauté internationale ne couvre que moins de 5 % des besoins réels. Le Soudan connaît la pire crise de déplacement au monde [rapport en anglais], avec de graves défis auxquels sont confrontés les enfants et les femmes. Cependant, les dirigeants des deux camps en conflit ne font aucun effort pour soutenir les victimes ou atténuer leurs souffrances. De plus, chaque camp entrave la distribution de l'aide dans les territoires et les zones contrôlées par le camp adverse. La crise humanitaire s'aggrave chaque jour davantage, et il y a de sérieuses craintes qu'elle ne conduise à une famine généralisée, compte tenu du taux de chômage élevé et des échecs agricoles dans plusieurs régions du Soudan. La responsabilité d'une éventuelle famine incombe principalement aux dirigeants des deux armées en conflit et à la communauté internationale, qui n'a pas encore pris de mesures fortes et efficaces pour intervenir avant que la situation ne se détériore davantage.

HA: Περίπου οι μισές από τις πληγείσες κοινότητες του Σουδάν χρειάζονται επειγόντως ανθρωπιστική βοήθεια, ειδικά όσον αφορά τροφή, νερό, στέγη και προστασία. Δυστυχώς , η ανθρωπιστική βοήθεια που παρέχει επί του παρόντος η διεθνής κοινότητα καλύπτει λιγότερο από το 5% των πραγματικών αναγκών της χώρας. Το Σουδάν βιώνει τη χειρότερη κρίση εκτοπισμού στον κόσμο, με τις γυναίκες και τα παιδιά να αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις. Ωστόσο, οι ηγέτες των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων δεν προσπαθούν να στηρίξουν τα θύματα ή να ανακουφίσουν τα βάσανά τους.

Επιπλέον, κάθε παράταξη εμποδίζει την παροχή βοήθειας στα εδάφη και τις περιοχές που ελέγχει η αντίπαλη παράταξη . Αυτή η ανθρωπιστική κρίση επιδεινώνεται καθημερινά. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι αυτό θα προκαλέσει εκτεταμένο λιμό λόγω των υψηλών επιπέδων ανεργίας και των καταστροφών των καλλιεργειών σε διάφορες περιοχές του Σουδάν. Η ευθύνη για τον πιθανό λιμό βαρύνει κυρίως τους ηγέτες των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων και τη διεθνή κοινότητα, η οποία δεν έχει ακόμη παρέμβει για να επιβάλει ισχυρά και αποτελεσματικά μέτρα πριν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω.

JS: Προς το παρόν, είναι ασφαλές να πούμε ότι οι πιθανότητες επίτευξης ειρήνης και σταθερότητας στο Σουδάν μειώνονται;

HA : La guerre actuelle au Soudan présente différentes dimensions, notamment des facteurs politiques, géographiques, sociaux, ethniques, historiques et des influences régionales. Une erreur majeure commise par l'ancien régime d'Omar el-Bechir a été de permettre la croissance de deux armées distinctes avec des chaînes de commandement et des dirigeants différents au sein d'un même pays, ce qui a finalement conduit à une collision entre elles, comme nous l'avons constaté 11 ans après la création des Forces de soutien rapide (FSR). El-Bechir poursuit ses propres intérêts et ceux de son parti, ignorant l'intérêt national. Il utilise M. Hemeti et ses troupes pour combattre les factions du Darfour en son nom. Les FSR ont réussi cette tâche et ont presque vaincu toutes les factions rebelles du Darfour. Cependant, au fil du temps, les FSR ont commencé à poursuivre leurs propres intérêts en termes de richesse et de partage du pouvoir. La complexité de la situation rend difficile d'atteindre la paix dans les mois à venir, et il est presque impossible pour l'une des parties de vaincre l'autre, car les deu armées et disposent de dizaines de milliers de soldats mobilisés et motivés prêts à combattre. Les exigences minimales de chaque partie sont encore loin d'être satisfaites. L'armée régulière demande le démantèlement des FSR et l'arrestation de leurs dirigeants, tandis que les FSR exigent l'arrestation de dirigeants importants de l'ancien régime, y compris el-Bechir, ainsi qu'une plus grande justice dans le partage des richesses et du pouvoir.

De plus, il y a les effets des partis civils et démocratiques dirigés par Abdallah Hamdok, l'ancien Premier ministre, qui demandent l'arrestation des islamistes du Parti du Congrès National et leur reddition de comptes pour tous les crimes commis au cours des 34 dernières années. De l'autre côté, il y a des islamistes de l'ère el-Bechir qui tentent de reprendre le pouvoir. À moins que la communauté internationale ne prenne des mesures réelles pour inciter les deux parties à venir à la table des négociations, la paix n'est pas envisageable dans les prochains mois, et il y a un risque important de sombrer dans une guerre civile prolongée qui pourrait durer des années.

HA: Υπάρχουν διάφορες πτυχές στον τρέχοντα πόλεμο του Σουδάν. Αυτές περιλαμβάνουν πολιτικούς, γεωγραφικούς, κοινωνικούς, εθνοτικούς και ιστορικούς παράγοντες, καθώς και περιφερειακές επιρροές. Ένα σημαντικό λάθος που έκανε το καθεστώς του Ομάρ ελ-Μπασίρ ήταν να υποστηρίξει την ανάπτυξη δύο ξεχωριστών στρατιωτικών παρατάξεων με διαφορετικούς ηγέτες και αλυσίδες διοίκησης εντός της ίδιας χώρας. Αυτό τελικά οδήγησε στη σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο παρατάξεων που μόλις είδαμε 11 χρόνια μετά την ίδρυση της Δύναμης Ταχείας Υποστήριξης (FSR). Ο ελ-Μπασίρ επιδίωξε τα δικά του συμφέροντα και αυτά του κόμματός του, αγνοώντας έτσι το εθνικό συμφέρον. Χρησιμοποίησε τον Χεμετί και τα στρατεύματά του για να πολεμήσουν τις παρατάξεις του Νταρφούρ για λογαριασμό του. Η FSR πέτυχε σε αυτό το έργο και σχεδόν νίκησε όλες τις αντάρτικες παρατάξεις του Νταρφούρ. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, η FSR έχει αρχίσει να επιδιώκει τα δικά της συμφέροντα στον πλούτο και την κατανομή της εξουσίας. Η πολυπλοκότητα της κατάστασης καθιστά δύσκολη την επίτευξη ειρήνης τους επόμενους μήνες. Επίσης, είναι πρακτικά αδύνατο για τη μία παράταξη να νικήσει την άλλη, καθώς και οι δύο πλευρές είναι καλά οπλισμένες και έχουν δεκάδες χιλιάδες κινητοποιημένους και παρακινημένους στρατιώτες έτοιμους για μάχη. Οι ελάχιστες απαιτήσεις κάθε φατρίας απέχουν ακόμη πολύ από το να ικανοποιηθούν. Ο τακτικός στρατός απαιτεί τη διάλυση της FSR και τη σύλληψη των ηγετών της. Η FSR ζητά τη σύλληψη των βασικών ηγετών του πρώην καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένου του ελ-Μπασίρ, και μεγαλύτερη δικαιοσύνη στην κατανομή του πλούτου και της εξουσίας.

Επιπλέον, υπάρχει και η επιρροή των πολιτικών και δημοκρατικών κομμάτων με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Αμπντάλα Χαμντόκ, τα οποία απαιτούν τη σύλληψη των ισλαμιστών του κόμματος του Εθνικού Κογκρέσου και την απόδοση ευθυνών για όλα τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν τα τελευταία 34 χρόνια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν ισλαμιστές από την εποχή του ελ-Μπασίρ, που προσπαθούν να ανακτήσουν την εξουσία. Εκτός εάν η διεθνής κοινότητα εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για να φέρει και τις δύο παρατάξεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν υπάρχει καμία προοπτική ειρήνης τους επόμενους μήνες. Υπάρχει επίσης σημαντικός κίνδυνος η κατάσταση να εξελιχθεί σε έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο που θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια.

JS: Μετά την απόσχιση του Νότιου Σουδάν το 2011, ανησυχείτε ότι το σημερινό Σουδάν θα αποσχιστεί ξανά;

HA : Le spectre de la sécession existe toujours, mais il est loin de devenir une réalité pour plusieurs raisons: aucune des deux parties en conflit ne plaide actuellement en faveur de la sécession. Les Darfouris (habitant de Darfour) ne sont pas partisans d'une séparation du Darfour du reste du Soudan. Chacune des deux parties espère toujours réussir dans la guerre et contrôler l'ensemble du Soudan. L'extension de la guerre pour atteindre de nouveaux États centraux tels que Khartoum, Al Jazeera et le Nil Blanc a détourné l'attention du Darfour, et un nombre important de Darfouris vivent depuis des décennies dans le centre, le nord et l'est du Soudan. On note aussi qu'il y a une forte présence de dirigeants darfouris qui participent au gouvernement et soutiennent l'armée. Pour finir, il existe une tension et des conflits importants entre différents groupes ethniques du Darfour. Bien que les Soudanais craignent une autre partition, ce n'est actuellement pas une issue probable de cette guerre.

HA: Το φάντασμα ενός ακόμη διαχωρισμού εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά απέχει πολύ από το να γίνει πραγματικότητα για διάφορους λόγους: καμία από τις εμπόλεμες παρατάξεις δεν ζητά διαχωρισμό.

Οι Νταρφούρ δεν ευνοούν τον διαχωρισμό του Νταρφούρ από το υπόλοιπο Σουδάν. Και οι δύο παρατάξεις εξακολουθούν να ελπίζουν να κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο και να ελέγξουν ολόκληρο το Σουδάν. Η επέκταση του πολέμου για να φτάσει σε νέες βασικές πολιτείες (π.χ. Χαρτούμ, Αλ Τζαζίρα και Λευκό Νείλο), έχει αποσπάσει την προσοχή από το Νταρφούρ. Ένας σημαντικός αριθμός Νταρφούρων ζει στο κεντρικό, βόρειο και ανατολικό Σουδάν εδώ και δεκαετίες. Υπάρχει επίσης σημαντική παρουσία ηγετών του Νταρφούρ, που συμμετέχουν στην κυβέρνηση και υποστηρίζουν τον στρατό. Τέλος, υπάρχει σημαντική ένταση και σύγκρουση μεταξύ των διαφορετικών εθνοτικών ομάδων του Νταρφούρ. Αν και οι Σουδανοί πολίτες φοβούνται έναν ακόμη διαχωρισμό, αυτό δεν είναι πιθανό αποτέλεσμα αυτού του πολέμου προς το παρόν.

Επισκιασμένη από τους πολέμους στη Γάζα και την Ουκρανία, αυτή η σύγκρουση τυγχάνει ελάχιστης κάλυψης από τα διεθνή ΜΜΕ. Ωστόσο, οι τελευταίοι χιλιάδες εμφύλιοι πόλεμοι στο Σουδάν έχουν ήδη αφήσει πίσω τους νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 15.000 στο Νταρφούρ.