Μια αφίσα κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στις 13 Ιουνίου 2024, γράφει: «Η αναγκαστική εγκυμοσύνη είναι βασανιστήριο! Ούτε συλληφθείσες ούτε νεκρές». Φωτογραφία από τον Fernando Frazão/Agência Brasil, χρησιμοποιείται κατόπιν άδειας

Χιλιάδες Βραζιλιάνες βγήκαν στους δρόμους σε διάφορες πόλεις στα μέσα Ιουνίου για να διαμαρτυρηθούν για το προτεινόμενο νομοσχέδιο, που θα μπορούσε να κάνει την πρόσβαση σε ασφαλή και νόμιμη άμβλωση ακόμη πιο δύσκολη, ποινικοποιώντας τα θύματα βιασμού και ανακαλώντας δικαιώματα ήδη εγγυημένα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Το νομοσχέδιο 1904/24 προτάθηκε από έναν ευαγγελικό βουλευτή, τον Σόστενες Καβαλκάντε, του ίδιου Φιλελεύθερου Κόμματος (PL) με τον πρώην πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρου, και υπογράφηκε από 56 άλλους βουλευτές από την Κάτω Βουλή του Εθνικού Κογκρέσου.

Στις 12 Ιουνίου, το Επιμελητήριο ενέκρινε αίτημα να ψηφιστεί επειγόντως το νομοσχέδιο, το οποίο επιτρέπει την ψηφοφορία χωρίς το νομοσχέδιο να περάσει από συζητήσεις στις επιτροπές. Μια δημοσκόπηση στον ιστότοπο του Επιμελητηρίου, που διήρκεσε έως τις 17 Μαΐου, δείχνει ότι το 12% των ψηφοφόρων συμφωνούσε με την πρόταση και το 88% διαφωνούσε.

Εάν το νομοσχέδιο εγκριθεί, άμβλωση μετά από 22 εβδομάδες θα έχει την ίδια ποινή με ανθρωποκτονία στη Βραζιλία, ακόμη και για γυναίκες που έπεσαν θύματα σεξουαλικής βίας. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη ποινή από τους βιαστές τους.

Άλλη μια αφίσα στη διαμαρτυρία του Ρίο κατά του προτεινόμενου νομοσχεδίου: «Ένα παιδί δεν είναι μητέρα! Όχι στο νομοσχέδιο 1904». Φωτογραφία από τον Fernando Frazão/Agência Brasil , χρησιμοποιείται κατόπιν άδειας

Επί του παρόντος, η Βραζιλία επιτρέπει την άμβλωση μόνο σε τρεις περιπτώσεις: σε περιπτώσεις ανεγκεφαλίας, εάν η εγκυμοσύνη αποτελεί κίνδυνο για τη ζωή της γυναίκας ή εάν είναι αποτέλεσμα βιασμού.

Όπως αναφέρει η Agência Brasil, το 2023, η Βραζιλία κατέγραψε 74.930 περιπτώσεις βιασμού. Μεταξύ αυτών, 56.820 ήταν εναντίον ευάλωτων ατόμων: βάσει νόμου, όταν το θύμα είναι κάτω των 14 ετών ή έχει πρόβλημα ψυχικής υγείας. Συνολικά, η χώρα κατέγραψε 2.687 περιπτώσεις νόμιμων αμβλώσεων πέρυσι, 140 με κορίτσια κάτω των 14 ετών και 291 με ηλικία 15-19 ετών.

Για να κατανοήσει τι διακυβεύεται τώρα, το Global Voices μίλησε με την Debora Diniz, ανθρωπολόγο, ερευνήτρια και εμπειρογνώμονα στη συζήτηση για τις νομικές αμβλώσεις, η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βραζιλία πριν από έξι χρόνια λόγω απειλών σχετικά με τη στάση της στο θέμα. Η Diniz συνδέεται με το Πανεπιστήμιο της Μπραζίλια (UnB) και τη ΜΚΟ Instituto Anis, η οποία υπέγραψε επίσης αγωγή, που παρουσιάστηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο το 2017 για την αποποινικοποίηση όλων των αμβλώσεων μέχρι τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.

Για την Diniz, η πρόταση του νέου νομοσχεδίου είναι μια κίνηση από τη βραζιλιάνικη ακροδεξιά για να πιέσει το ίδιο το Ανώτατο Δικαστήριο ασκώντας πίεση στην απόφασή τους σχετικά με τις αμβλώσεις, και τον Πρόεδρο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα και τις δεσμεύσεις του στους ευαγγελικούς. Το 2022, κατά τη διάρκεια των εκλογών, όταν ο Λούλα αντιμετώπισε τον τότε πρόεδρο Μπολσονάρου, διαδόθηκαν αποσπάσματα, που υποδηλώνουν μια στάση του υπέρ της άμβλωσης, ως μέσο για να ενσταλάξει φόβο και να μειώσει τον αριθμό των ψήφων, ειδικά μεταξύ των θρησκευόμενων ψηφοφόρων.

Τότε, ο Λούλα ενίσχυσε μια θέση, που κρατούσε εδώ και χρόνια δηλώνοντας, ως άτομο, κατά των αμβλώσεων, αλλά υπερασπιζόμενος τον εαυτό του ως ζήτημα δημόσιας υγείας. Αυτή τη φορά, ο πρόεδρος χαρακτήρισε την τελευταία πρόταση «παράνοια».

Λίγες μέρες αργότερα, σε συνέντευξή του, σχολίασε την κοινωνική ανισότητα, που εγκυμονεί υψηλότερους κινδύνους για τις φτωχές γυναίκες, που πρέπει να διακόψουν την εγκυμοσύνη, και ρώτησε το μέλος του Κογκρέσου Καβαλκάντε: «Θέλω να μάθω, αν η κόρη του είχε βιασθεί, πώς θα συμπεριφερόταν. Αυτό δεν είναι απλό θέμα».

Γυναίκες που παρελαύνουν στην Avenida Paulista, Σάο Πάολο: «Η αναπαραγωγική δικαιοσύνη σώζει ζωές» Φωτογραφία: Paulo Pinto/Agencia Brasil , χρησιμοποιείται κατόπιν άδειας.

Global Voices: Πώς αξιολογείτε αυτό που προτείνεται στο νομοσχέδιο 1904/24;

Debora Diniz: O que está proposto é um retrocesso de quase 100 anos. É uma tentativa de criar ainda mais barreiras ao acesso ao serviço de aborto legal, em particular, para as meninas vítimas de estupro, mulheres em risco de vida. Acho que os proponentes não esperavam tamanha reação da sociedade brasileira. Na verdade, quando digo que a questão do aborto é que está sendo proposta, ela é o que está na superfície. Na profundidade, está uma queda de braço com a Suprema Corte, está um cheque de lealdade do presidente Lula a suas promessas com a bancada evangélica e o poder médico se movimentando. Mas, em termos de consequências concretas, é a criação de barreiras para as mulheres e as meninas, em particular as mais vulneráveis.

Debora Diniz: Αυτό που προτείνεται είναι μια οπισθοδρόμηση 100 ετών. Είναι μια προσπάθεια να δημιουργηθούν περισσότερα εμπόδια στην πρόσβαση στις νόμιμες υπηρεσίες άμβλωσης, ιδίως σε κορίτσια θύματα βιασμού και γυναίκες με κίνδυνο ζωής. Νομίζω ότι οι υποστηρικτές δεν περίμεναν τέτοια αντίδραση από τη βραζιλιάνικη κοινωνία. Όταν λέω ότι προτείνεται ένα θέμα άμβλωσης, είναι στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε στην επιφάνεια. Κατά βάθος, υπάρχει μια μάχη με το Ανώτατο Δικαστήριο, υπάρχει μια επιταγή πίστης στον Πρόεδρο Λούλα και οι υποσχέσεις του στο ευαγγελικό πάγκο στο Κογκρέσο και η ιατρική δύναμη. Όμως, όσον αφορά τις συγκεκριμένες συνέπειες, είναι η δημιουργία φραγμών για τις γυναίκες και τα κορίτσια, ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα.

GV: Ποιες θα ήταν οι άμεσες επιπτώσεις μιας τέτοιας νομοθεσίας; 

DD: Seriam o que estamos vendo. Neste caso, teria um aumento da gravidez infantil, por estupro presumido, para quem tem menos de 14 anos. Mulheres em risco de vida sendo obrigadas a morrer, porque a proibição é por tempo gestacional, e o risco de vida é em estágios avançados da gravidez.

DD: Θα ήταν αυτό που ήδη βλέπουμε. Σε αυτή την περίπτωση, θα είχαμε αύξηση των παιδικών εγκυμοσύνων για υποτιθέμενο βιασμό, για κοπέλες κάτω των 14 ετών. Γυναίκες σε κίνδυνο ζωής αναγκάζονται να πεθάνουν, επειδή υπάρχει απαγόρευση ανάλογα με τη χρονική περίοδο της εγκυμοσύνης και ο κίνδυνος για τη ζωή τους αυξάνεται σε πιο προχωρημένα στάδια της εγκυμοσύνης.

GV: Μια μελέτη από το Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Santa Catarina (UFSC) επισημαίνει ότι, στην πράξη, το 3,6% των πόλεων έχουν νόμιμες υπηρεσίες αμβλώσεων και περίπου το 10% των γυναικών θυμάτων βιασμού στη χώρα καταφεύγουν στη διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε νομοθεσία, που διασφαλίζει ότι είναι δικαίωμα, αλλά στην πράξη, βλέπουμε ένα διαφορετικό σενάριο. Ποια είναι η πραγματικότητα των γυναικών, που χρειάζονται αυτή την υπηρεσία στη χώρα;

DD: Ou seja, você tem uma legislação que garante, mas tem o outro cenário que é o acesso. Havia uma concentração de acesso no estado de São Paulo, o estado de São Paulo desmantelou esses serviços. E a realidade das mulheres que têm que recorrer aos serviços no país é uma realidade de desterro. Elas têm que atravessar fronteiras, buscar recursos financeiros, enfrentar, além de sobreviver a uma brutal violência, porque para as mulheres em risco de vida, atravessar fronteira é algo praticamente impossível. Mas hoje, além de estar sobrevivendo a uma violência, ela vai ter que buscar recursos financeiros, se ausentar do trabalho, buscar soluções para o cuidado dos filhos. São barreiras que tornam intransponíveis o acesso ao aborto legal.

DD: Λοιπόν, έχεις μια νομοθεσία που το εγγυάται, αλλά υπάρχει ένα άλλο στάδιο: η πρόσβαση σε αυτήν. Υπήρχε συγκέντρωση πρόσβασης σε αυτή τη διαδικασία στην πολιτεία του Σάο Πάολο και στη συνέχεια η πολιτεία του Σάο Πάολο διέλυσε αυτές τις υπηρεσίες. Και η πραγματικότητα των γυναικών που πρέπει να καταφύγουν σε αυτές τις υπηρεσίες στη Βραζιλία είναι μια πραγματικότητα εξορισμού. Πρέπει να περάσουν τα σύνορα, να αναζητήσουν οικονομικούς πόρους, να το αντιμετωπίσουν, πέρα ​​από το να επιβιώσουν από μια βάναυση βία. Για τις γυναίκες με κίνδυνο ζωής, η διέλευση των συνόρων είναι σχεδόν αδύνατη. Αλλά, πέρα ​​από την επιβίωση σε μια βίαιη κατάσταση, θα πρέπει επίσης να αναζητήσουν οικονομικούς πόρους, πώς να λείπουν από τη δουλειά τους, λύσεις για τη φροντίδα των παιδιών τους. Αυτά είναι εμπόδια, που μετατρέπουν την πρόσβαση στη νόμιμη άμβλωση σε κάτι ανυπέρβλητο.

GV: Ιστορικά, πώς γινόταν η συζήτηση γύρω από τα ζητήματα των αμβλώσεων στη Βραζιλία; Διακόπτονταν πάντα ή υπήρχε πρόοδος;

DD: Esse PL é uma resposta a um momento único na sociedade brasileira que é ação no Supremo Tribunal Federal que pede a descriminalização do aborto nas primeiras 12 semanas. É uma resposta ao que é a onda verde na América Latina, com a descriminalização na Argentina, na Colômbia, no México, no Uruguai. Ou seja, essa fúria da resposta é também uma fúria de uma intimidação de um momento único de transformação da sociedade brasileira. Mas, ao mesmo tempo, a política representativa, da qual não corresponde, não representa, o vivido pelas mulheres, pelas meninas que podem gestar, é uma política feita pelo patriarcado mais tradicional de homens, que vão fazer do aborto um nicho da política extremista, um nicho da extrema-direita, que achou que teria um termômetro de força com o fanatismo. E não teve.

DD: Αυτό το προτεινόμενο νομοσχέδιο είναι μια απάντηση σε μια μοναδική στιγμή στη βραζιλιάνικη κοινωνία, που είναι η δράση στο Ανώτατο Δικαστήριο, που ζητά την αποποινικοποίηση της άμβλωσης στις πρώτες 12 εβδομάδες της εγκυμοσύνης. Είναι μια απάντηση στο πράσινο κύμα στη Λατινική Αμερική, με την αποποινικοποίηση σε Αργεντινή, Κολομβία, Μεξικό, Ουρουγουάη. Έτσι, αυτή η εξαγριωμένη απάντηση είναι επίσης μια οργή εκφοβισμού για μια μοναδική στιγμή μεταμόρφωσης στη βραζιλιάνικη κοινωνία. Αλλά, ταυτόχρονα, η αντιπροσωπευτική πολιτική, που δεν ανταποκρίνεται ούτε αντιπροσωπεύει αυτό που βιώνουν οι γυναίκες και τα κορίτσια, που μπορούν να κυοφορήσουν, είναι μια πολιτική από την πιο παραδοσιακή πατριαρχία των ανδρών, που θα μετατρέψει την άμβλωση σε θέση για εξτρεμιστική πολιτική, θέση για τους ακροδεξιούς, που πίστευαν ότι θα μπορούσαν να έχουν ένα βαρόμετρο της δύναμής τους μαζί με τον φανατισμό. Και δεν το έκαναν.

GV: Τι εξηγεί τη διαφορά σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής; Παίζει ρόλο η θρησκεία σε αυτό;

DD: Eu diria, primeiro, que Colômbia e México estavam com uma Suprema Corte forte para tomar decisões relacionadas a direitos individuais e fundamentais. Na Argentina, quando se decide a nova lei do aborto, foi em um momento de uma mudança de configuração do Parlamento, com novas representações, especialmente com juventude diversa. Essa é uma diferença, porque no Brasil, como nos Estados Unidos e na Hungria, a questão do aborto se configura como um nicho da extrema-direita e como um nicho extremista. E, particularmente pela política representativa brasileira que tem uma sobreposição com as religiões, de uma maneira instrumental das religiões, o que é muito singular da sociedade brasileira.

DD:Θα έλεγα, πρώτον, ότι η Κολομβία και το Μεξικό είχαν ένα ισχυρό Ανώτατο Δικαστήριο για να αποφανθεί σχετικά με τα ατομικά και θεμελιώδη δικαιώματα. Στην Αργεντινή, όταν αποφάσισαν τη νέα νομοθεσία για τις αμβλώσεις, ήταν μια εποχή αλλαγής για τη σύνθεση του κοινοβουλίου τους, ειδικά με μια διαφορετική νεολαία. Αυτό είναι διαφορετικό, γιατί στη Βραζιλία, όπως συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ουγγαρία, το ζήτημα των αμβλώσεων είναι μια θέση για την ακροδεξιά και για τους εξτρεμιστές. Και, ιδιαίτερα λόγω της αντιπροσωπευτικής πολιτικής της Βραζιλίας, η οποία έχει μια επικάλυψη με τις θρησκείες, εργαλείου για τις θρησκείες, που είναι πολύ μοναδικό στη βραζιλιάνικη κοινωνία.

GV: Η δήλωση του Προέδρου Λούλα για την άμβλωση, που τον πρόβαλε ότι τάσσεται υπέρ της αποποινικοποίησής της, αξιοποιήθηκε από τους αντιπάλους στις εκλογές του 2022. Επιβεβαίωσε μάλιστα ότι ήταν προσωπικά εναντίον του και έριξε τη συζήτηση στη νομοθετική εξουσία. Πώς διαβάζετε αυτή τη συζήτηση στο πολιτικό περιβάλλον;

DD: Este PL não é sobre aborto. Ele é um teste de lealdade para o presidente Lula, um desafio, uma queda de braço com ele, como é uma queda de braço com a Suprema Corte, com a liminar concedida pelo ministro Alexandre de Moraes, na ação que nós apresentamos, em que derrubou a ação do Conselho Federal de Medicina (CFM), que impunha restrições [para interromper gravidezes resultantes de estupro e com mais de 22 semanas de gestação]. É importante explicar que esse PL vem de um extravasamento de poderes, de um abuso de poder do CFM sobre o aborto.

DD: Αυτή η πρόταση νομοσχεδίου δεν αφορά την άμβλωση. Είναι μια δοκιμασία πίστης στον πρόεδρο Λούλα, μια πρόκληση, ένα μπρα-ντε-φερ μεταξύ αυτού και του Ανώτατου Δικαστηρίου, μετά την απόφαση που έδωσε ο δικαστής Alexandre de Moraes, στην υπόθεση που παρουσιάσαμε, που οδήγησε στην κατάρριψη ψηφίσματος του Ομοσπονδιακού Ιατρικού Συμβουλίου ( CFM), η οποία επέβαλε περιορισμούς [για διακοπή κυήσεων που προέκυψαν από βιασμό για 22 εβδομάδες]. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε ότι αυτή η πρόταση προέρχεται από υπερχείλιση εξουσίας, κατάχρηση εξουσίας από το Συμβούλιο για τις αμβλώσεις.

GV: Μπορείτε να πείτε λίγα περισσότερα για την προσωπική σας εμπειρία ως άτομο, που ήταν μέρος αυτής της συζήτησης στη Βραζιλία για λίγο, με προσωπικό κόστος;

DD: Eu trabalho na questão do aborto como pesquisadora, coordeno a Clínica Jurídica, na Universidade de Brasília (UnB), que apresentou com o PSOL (Partido Socialismo e Liberdade) a ação que pede a descriminalização do aborto, quanto a atual ação, que ganhou a liminar e derrubou a ação do CFM. A minha atuação é de pesquisa, de incidência política, em particular com litígio estratégico. Desde a propositura da ação, que pede a descriminalização, eu saí do país por questões de ameaça, por questões de fundamentalismo e extremismo.

DD: Ασχολούμαι με τη συζήτηση για τις αμβλώσεις ως ερευνήτρια, συντονίζω τη Νομική Κλινική στο Πανεπιστήμιο της Μπραζίλια, η οποία παρουσίασε, μαζί με το PSOL (Κόμμα Σοσιαλισμού και Ελευθερίας) την υπόθεση, που ζητά την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων και την τρέχουσα δράση, η οποία οδήγησε στην προσωρινή απόφαση για την κατάργηση της δράσης της CFM. Ο ρόλος μου είναι ένας ρόλος έρευνας, πολιτικού γεγονότος, ιδιαίτερα με τις στρατηγικές δικαστικές διαφορές. Από τότε που προτάθηκε η δράση για την αποποινικοποίηση, έφυγα από τη χώρα λόγω απειλών, λόγω φονταμενταλισμού και εξτρεμισμού.

GV: Ποιοι είναι οι πιθανοί τρόποι στη Βραζιλία σήμερα για να συζητηθούν ορθολογικά θέματα όπως αυτό; 

DD: A Suprema Corte decidir a ação. Seja para ganharmos ou perdemos, a gente recomeça esse debate público.

DD: Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε επί της αγωγής. Είτε κερδίσουμε είτε χάσουμε, μπορούμε να ξεκινήσουμε ξανά αυτόν τον δημόσιο διάλογο.