Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά της Laís Martins.

Για χρόνια, τα κινεζικά ηλιακά πάνελ ήταν το κυρίαρχο στοιχείο στη Βραζιλία. Το 2022, περίπου το 99% όλων των φωτοβολταϊκών πάνελ που αγοράστηκαν στη Βραζιλία εισήχθησαν από την Κίνα, η οποία είναι ο κορυφαίος παγκόσμιος κατασκευαστής εξοπλισμού ηλιακής ενέργειας. Μόνο το 1% παρήχθη τοπικά. Τώρα, χάρη σε μια κυβερνητική απόφαση να καταργήσει μια φορολογική απαλλαγή που μείωνε το κόστος εισαγωγής εξοπλισμού ηλιακής ενέργειας, η οποία ίσχυε από το 2020, αυτό το τοπίο θα μπορούσε να αρχίσει να αλλάζει. 

Η εξήγηση για αυτή την ευρεία υιοθέτηση κινεζικών προϊόντων είναι πολύπλευρη. Εν μέρει οφείλεται σε  φορολογικούς λόγους: Τα ηλιακά πάνελ που εισάγονται από την Κίνα, μέχρι πρόσφατα, εξαιρούνταν από τους φόρους εισαγωγής, γεγονός που τα καθιστά 50% φθηνότερα από τα πάνελ, που παράγονται εγχώρια στη Βραζιλία. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τα κινεζικά πάνελ έχουν κυριαρχήσει στην αγορά της Βραζιλίας είναι η ανωριμότητα του τοπικού τομέα, ο οποίος δεν έχει αναπτύξει τον εαυτό του λόγω της απουσίας κυβερνητικών προγραμμάτων και πολιτικών κινήτρων. 

Τα κινεζικά ηλιακά πάνελ δεν είναι μόνο φθηνότερα στη Βραζιλία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το συνολικό κόστος κατασκευής φωτοβολταϊκών στην Κίνα είναι 35% χαμηλότερο από ό,τι στην Ευρώπη, 20% χαμηλότερο από ό,τι στις Ηνωμένες Πολιτείες και 10% χαμηλότερο από ό,τι στην Ινδία. Και ακόμη και τα τελευταία χρόνια, η τιμή κατασκευής στην Κίνα συνέχισε να μειώνεται. Σύμφωνα με το Info Link, πρακτορείο πληροφοριών για την ηλιακή ενέργεια, το 2023, η μέση τιμή των πάνελ από την Κίνα ήταν περίπου 0,25 ευρώ ανά βατ. Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο αργότερα, στις αρχές Μαρτίου, η τιμή αυτή ήταν κάτω από 0,1 ευρώ ανά βατ.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Κίνα έχει ισχυρό πλεονέκτημα σε σύγκριση με τους τοπικούς κατασκευαστές χάρη στην ώριμη βιομηχανική της αλυσίδα, αποτέλεσμα περισσότερων από 15 ετών επενδύσεων στην ανάπτυξη τεχνολογίας. Η ανάπτυξη του τομέα της ηλιακής φωτοβολταϊκής ενέργειας στην Κίνα ακολούθησε αρχικά ένα μοτίβο από κάτω προς τα πάνω και έχει περάσει από τρία διακριτά στάδια. Πρώτον, μέχρι το 2009, η βιομηχανία ηλιακής φωτοβολταϊκής ενέργειας αναπτύχθηκε κυρίως ως μια πολιτική παραγωγής προσανατολισμένη στις εξαγωγές με την υποστήριξη των υποεθνικών κυβερνήσεων. Δεύτερον, η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας παρενέβη δημιουργώντας εγχώριες αγορές ηλιακής ενέργειας για να σώσει τη βιομηχανία ηλιακής φωτοβολταϊκής ενέργειας. Τρίτον, ξεκινώντας από το 2015, και κάπως ανεπιτυχώς, η κεντρική κυβέρνηση της Κίνας άρχισε να καταργεί τις εγχώριες επιδοτήσεις και επικεντρώθηκε και πάλι στην τεχνολογική αποδοτικότητα, το κόστος παραγωγής και την ενσωμάτωση στο δίκτυο στην εγχώρια βιομηχανία ηλιακής φωτοβολταϊκής ενέργειας.

Το χαμηλό κόστος απόκτησης κινεζικών πάνελ επέτρεψε σε χώρες όπως η Βραζιλία να ξεκινήσουν τη μετάβασή τους στην πράσινη ενέργεια. Επί του παρόντος, το 18,2% της ενέργειας της Βραζιλίας προέρχεται από φωτοβολταϊκά πάνελ. Αλλά τώρα αυτό θα μπορούσε να απειληθεί λόγω της απόφασης της βραζιλιάνικης κυβέρνησης να επιβάλει νέους φόρους στις κινεζικές εισαγωγές. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αναδιάρθρωση του τομέα, και όχι απαραίτητα θετική.

Όντας μία από τις καθαρότερες και με τις χαμηλότερες επιπτώσεις πηγές ενέργειας, η ηλιακή ενέργεια βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης. Η διασφάλιση ότι το κόστος εξοπλισμού παραμένει χαμηλό σημαίνει ότι ο πληθυσμός μπορεί να αντέξει οικονομικά την αγορά και την εγκατάσταση εξοπλισμού εκδημοκρατίζοντας έτσι τη χρήση της ηλιακής ενέργειας. Μειώνει επίσης την εξάρτηση από άλλες μορφές μη ανανεώσιμης ενέργειας. 

Από τον Ιανουάριο του 2024, η βραζιλιάνικη κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι επαναφέρει έναν φόρο εισαγωγής 10,8% στα κινεζικά ηλιακά πάνελ. «Η παραγωγή εξοπλισμού για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα», δήλωσε ο Geraldo Alckmin, αντιπρόεδρος της Βραζιλίας και υπουργός Ανάπτυξης, Βιομηχανίας, Εμπορίου και Υπηρεσιών. «Συμβάλλει στην ενεργειακή μας ασφάλεια και ευθυγραμμίζεται με το πρόγραμμα οικολογικής μετάβασης για μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα», είπε, σύμφωνα με κυβερνητική δημοσίευση.  

Η Absolar, ο Βραζιλιάνικος Σύνδεσμος Φωτοβολταϊκής Ηλιακής Ενέργειας, είναι κατά οποιωνδήποτε νέων φόρων εισαγωγής. «Η αύξηση των φόρων στον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται σήμερα καθιστά την τεχνολογία πιο ακριβή για τους καταναλωτές, θα εμπόδιζε την πρόσβαση στην τεχνολογία και, μεταξύ άλλων, θα κατέστρεφε τις «πράσινες θέσεις εργασίας» που έχει σήμερα η Βραζιλία για τους ανθρώπους που εγκαθιστούν αυτά τα συστήματα», δήλωσε ο Rodrigo Sauiaia, πρόεδρος της Absolar. Σήμερα, δημιουργούνται περίπου 1,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας γύρω από τη φωτοβολταϊκή βιομηχανία στη Βραζιλία.

Ο Sauaia πρόσθεσε ότι οι αγορές που επιδίωξαν αύξηση των φόρων εισαγωγής είδαν μείωση στην τεχνολογική ανάπτυξη και καθυστέρηση στις μεταβάσεις στην πράσινη ενέργεια, επειδή αυτό δυσχεραίνει την πρόσβαση του τελικού καταναλωτή στην τεχνολογία. 

Πώς να υποστηρίξουμε την εγχώρια ηλιακή βιομηχανία;

Ειδικοί στη Βραζιλία και την Κίνα δήλωσαν στο Global Voices κατά τη διάρκεια τηλεφωνικών και διαδικτυακών συνεντεύξεων ότι υπάρχουν άλλα πιθανά μέτρα για την υποστήριξη της εθνικής βιομηχανίας αντί της επιβολής φόρων. Ο He Jijiang (何继江), Αναπληρωτής Διευθυντής στο Κέντρο Έρευνας για την Ενεργειακή Μετάβαση και την Κοινωνική Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Τσινγχούα, δήλωσε στο Global Voices ότι η βραζιλιάνικη κυβέρνηση θα μπορούσε να υποστηρίξει την τοπική προσαρμογή των «βιομηχανιών κατάντη», όπως εργοστάσια για την παραγωγή στηριγμάτων και αξεσουάρ, την εκπαίδευση προσωπικού για συναρμολόγηση και την εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας τοπικών φωτοβολταϊκών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν επίσης να δημιουργήσουν τοπικές θέσεις εργασίας, πρόσθεσε ο Jijiang. 

Ο Sauaia, από την Absolar, δήλωσε ότι ένα από τα πρώτα βήματα που θα κάνει η βραζιλιάνικη κυβέρνηση θα είναι η θέσπιση μιας εθνικής βιομηχανικής πολιτικής με μια σειρά κινήτρων για τους τοπικούς κατασκευαστές, συμπεριλαμβανομένης μιας μείωσης του φόρου στις πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για την παραγωγή φωτοβολταϊκών μονάδων. Ένα δεύτερο μέτρο θα ήταν η αγορά από την κυβέρνηση ηλιακού εξοπλισμού βραζιλιάνικης κατασκευής για εγκατάσταση σε κυβερνητικά κτίρια, στο πλαίσιο κυβερνητικών προγραμμάτων στέγασης, ακόμη και σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης που προκαλείται από ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως αυτό στο Ρίο Γκράντε ντο Σουλ , νότια της Βραζιλίας. Ο Sauaia δήλωσε:

Η κυβέρνηση στοχεύει στην απαλλαγή του Αμαζονίου από τις εκπομπές άνθρακα αντικαθιστώντας τις ακριβές και ρυπογόνες γεννήτριες ντίζελ. Αυτές θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που τροφοδοτούνται από μπαταρίες, όπως η ηλιακή ενέργεια και η αιολική ενέργεια. Γιατί να μην χρησιμοποιηθεί εξοπλισμός βραζιλιάνικης κατασκευής σε αυτό το πρόγραμμα;

Αλλά ακόμη και τέτοια μέτρα μπορεί να μην επαρκούν για την αντιμετώπιση των κινεζικών τιμών. Ο Tan Youru (谭佑儒) , αναλυτής φωτοβολταϊκών στην Bloomberg New Energy Finance (BNEF), πιστεύει ότι η συνεχιζόμενη πτώση των τιμών στην αλυσίδα εφοδιασμού φωτοβολταϊκών θα μπορούσε να ανακόψει τις φιλοδοξίες πολλών περιοχών να αναπτύξουν την εγχώρια παραγωγή τους. Σύμφωνα με τον Youru, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να προωθήσει τα τοπικά σχέδια παραγωγής, θα υπάρξει πίεση από τις μειώσεις των τιμών, γεγονός που θα θέσει σε κίνδυνο την κερδοφορία των τοπικών εργοστασίων. 

Ο He Jijiang υποστηρίζει ότι η καλύτερη οδός που πρέπει να ακολουθηθεί είναι αυτή του καταμερισμού της εργασίας, όπου οι χώρες αναπτύσσουν διαφορετικές βιομηχανίες που συμπληρώνουν την εμπειρία της Κίνας στον βασικό κλάδο των φωτοβολταϊκών. Είπε ότι η συμμετοχή της Βραζιλίας στον κλάδο των ανερχόμενων σταδίων θα απαιτούσε χρόνια και ένα μεγάλο ποσό κεφαλαιουχικών επενδύσεων, κάτι που αναπόφευκτα θα καθυστερούσε τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και θα αύξανε το κόστος της.