Τι έκανε η Κλαούντια Σέινμπαουμ για να γίνει η νέα πρόεδρος του Μεξικού;
Μοντάζ μιας εικόνας της Κλαούντια Σέινμπαουμ με τα χρώματα της μεξικανικής σημαίας. Φωτογραφία από τη Wikipedia με άδεια χρήσης CC BY 2.0 .
Την Κυριακή 2 Ιουνίου, το Μεξικό εξέλεξε την Κλαούντια Σέινμπαουμ Πάρντο ως την πρώτη γυναίκα πρόεδρο του Μεξικού με έναν συνασπισμό αριστερών κομμάτων, που ακολουθούν την πολιτική γραμμή του Προέδρου Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ (AMLO).
Το έργο Τέταρτη Μεταμόρφωση (4T) δημιούργησε την εικόνα του AMLO. Συνεπώς, η διάδοχός του πρέπει να λάμψει με βάση τα δικά της πλεονεκτήματα. Τι έκανε η Κλαούντια Σέινμπαουμ για να ξεφύγει από τη σκιά του ανθρώπου, που σημάδεψε το πριν και το μετά στην πολιτική του Μεξικού;
Μια πιο πράσινη πρωτεύουσα
Το 2018, η Κλαούντια Σέινμπαουμ έγινε η πρώτη γυναίκα δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού (CDMX). Γνώριζε καλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή η πόλη των εννέα εκατομμυρίων κατοίκων και σχεδίασε μια άμεση και ορατή στρατηγική για την αντιμετώπιση της ρύπανσης, των δημόσιων συγκοινωνιών και της ανασφάλειας.
Η κυριαρχική θέση του AMLO θα τον έκανε να υπερασπιστεί τον μεξικανικό ενεργειακό τομέα και το μεξικάνικο πετρέλαιο. Η γενική αφήγηση ήταν ότι ο AMLO δεν συμφωνούσε με την ενεργειακή μετάβαση, παρόλο που υπήρχαν μεγάλοι σταθμοί ηλιακής ενέργειας στις πολιτείες Σονόρα και Μπάχα Καλιφόρνια. Ωστόσο, η θέση του θα προκαλούσε τριβή με την κυβέρνηση Μπάιντεν, καθώς δεν ταίριαζε στους περιβαλλοντικούς στόχους των ΗΠΑ.
Η κληρονομιά της Σέινμπαουμ την πρωτεύουσα είναι η Ciudad Solar (Ηλιακή Πόλη): η ηλιακή μονάδα παραγωγής ενέργειας, που στοχεύει να γίνει η μεγαλύτερη στον κόσμο σε μια πόλη, με ηλιακά πάνελ στην οροφή της πιο πολυσύχναστης αγοράς της Πόλης του Μεξικού, του Central de Abastos. Το πρόγραμμα Planting Parks ανακαίνισε τα πάρκα και τους δημόσιους χώρους της πόλης δημιουργώντας καθαρό αέρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και, ταυτόχρονα, προώθησε την κοινοτική ζωή μεταξύ των κατοίκων της πρωτεύουσας. Τα μέτρα αυτά ενίσχυσαν τη θέση της πόλης ως υπερασπιστή του περιβάλλοντος.
Και από την άλλη πλευρά, η διοίκηση της Σέινμπαουμ αύξησε επίσης τους μισθούς της αστυνομίας και δημιούργησε σχέδια δράσης και ταχείας αντίδρασης κατά των γυναικοκτονιών, γεγονός που έκανε τη Σέινμπαουμ να ξεχωρίζει ως φεμινίστρια. Παρείχε στην αστυνομία μεγαλύτερη αυτονομία για την έναρξη των ερευνών από μόνη της, γεγονός που εξορθολογούσε την απάντηση της αστυνομίας στην ποινική δίωξη.
Η Πόλη του Μεξικού είχε επίσης σοβαρό πρόβλημα με τη μεταφορά. Στα συστήματα του μετρό και της Metrobús, που ήταν τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα συστήματα δημόσιων μεταφορών, η φθορά των οχημάτων ήταν ιδιαίτερα ορατή παρά τον προϋπολογισμό για τη συντήρησή τους. Τα ατυχήματα στις γραμμές του μετρό ήταν πραγματικότητα. Η λύση της Σέινμπαουμ ήταν ένα τελεφερίκ. Το Cablebús διασχίζει πλέον την πόλη μειώνοντας τη χρήση του μετρό και του Metrobús. Ταυτόχρονα, η γραμμή 3 του Metrobús έγινε η πρώτη γραμμή δημόσιας συγκοινωνίας με μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.
Ωστόσο, οι επικριτές της Σέινμπαουμ την χαρακτήριζαν «μαριονέτα» του AMLO. Κατά τη διάρκεια του κλεισίματος της εκστρατείας της στο Γιουκατάν, η Κλαούντια Σέινμπαουμ αναγνώρισε τη συνέχιση του έργου 4T, που ξεχώρισε το 2018 και επικυρώθηκε κατά τις εκλογές του 2021, του 2022 και του 2023. Θα ήταν πολιτική αυτοκτονία να μην συνεχιστεί το έργο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν εφάρμοσε νέες προτάσεις.
Διασφάλιση της πίστης του κόμματος
Η σχέση της Κλαούντια Σέινμπαουμ με τους Μορενίστα κυβερνήτες, που ήρθαν στην εξουσία μετά τις εκλογές του 2021, του 2022 και του 2023, της επέτρεψε να ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της στη βάση του κόμματος. Έτσι, στις εσωτερικές εκλογές της MORENA τον Σεπτέμβριο του 2023, η Σέινμπαουμ σάρωσε τις κάλπες και άφησε πίσω της τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Μαρσέλο Έμπραρντ. Μέχρι το 2020, ο Έμπραρντ θεωρούνταν διάδοχος του AMLO λόγω της λήψης εμβολίων κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και της σωτηρίας του πρώην προέδρου της Βολιβίας Έβο Μοράλες από την πολιτική κρίση της Βολιβίας το 2019.
ΟΈμπραρντ δήλωσε τότε ότι «Δεν θα υποταχθούμε σε αυτή τη γυναίκα» και αμφισβήτησε τα αποτελέσματα των εσωτερικών ψηφοφοριών του κόμματος. Ταυτόχρονα, απείλησε να φύγει από τη MORENA για το νεοφιλελεύθερο κόμμα Movimiento Ciudadano (MC). Τελικά δεν το έκανε και παρέμεινε στη MORENA.
Η Σέινμπαουμ δεν ξεκίνησε την εκστρατεία της από το μηδέν. Κληρονόμησε σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο από το έργο που πραγματοποίησε ο AMLO και δεν την έβλαψε επίσης ούτε η δύναμη του μεξικανικού πέσο. Δημόσια έργα όπως το Tren Maya, το Διεθνές Αεροδρόμιο Φελίπε Άνχελες (AIFA) και το Διωκεανικό Τρένο στην Οαχάκα ήταν ορατά έργα υποδομής και οι αυξήσεις μισθών συγκεκριμενοποίησαν μια σταθερή βάση στήριξης για το έργο 4T.
Στη συνέχεια, η Σέινμπαουμ χρειαζόταν να προσελκύσει την ψήφο όλων όσων δεν ένιωθαν πλέον να εκπροσωπούνται από τον AMLO: η κριτική για τις συμπεριφορές της μεσαίας τάξης ήταν ένα τακτικό μέρος του λόγου της προέδρου. Πανεπιστημιακοί φοιτητές, επαγγελματίες και πολλοί από τη μεσαία τάξη έβλεπαν το 4T με δυσπιστία.
Η ομιλία του AMLO ήταν απλή και καθομιλουμένη, σχεδιασμένη για τη μεγάλη κοινωνική βάση της χώρας: «χαρτογιακάδες» και εργάτες του μεροκάματου. Για τη μεσαία τάξη, ο λόγος του AMLO ήταν… απλοϊκός. Ισχυρός στη βάση, αλλά χωρίς ουσία για ένα δημογραφικό κομμάτι, που είχε χαρακτηριστεί «φιλόδοξο», ταξικό και ρατσιστικό.
Ως ερευνήτρια στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού (UNAM), η Σέινμπαουμ ήξερε πώς να προσεγγίζει φοιτητές. Ο λόγος της ήταν πιο σύνθετος και γραφειοκρατικός. Φυσικά, δεν θα ξεχνούσε τις κοινωνικές βάσεις, που έφεραν τη νίκη του AMLO. Μόλις εδραιώθηκαν οι κοινωνικές βάσεις, η Σέινμπαουμ προσπάθησε να κερδίσει τα μεσαία στρώματα.
Η υποψήφια της αντιπολίτευσης και δεξιά γερουσιάστρια του Κόμματος Εθνικής Δράσης (PAN) Σότσιτλ Γκάλβες Ρουίς δεν είχε καταφέρει να γοητεύσει τη βάση των Μορενίστας. Έβριζε τους ανθρώπους του νότιου Μεξικού και χαρακτήριζε τους επικριτές της «huevones» (τεμπέληδες) και «pendejos» (ηλίθιους) ή ότι ήταν πολύ «güey» (χαζοί), επειδή δεν είχαν αποκτήσει πλούτο μέχρι την ηλικία των 60 ετών.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η Γκάλβες έχασε την ψήφο της αντιπολίτευσης προσπαθώντας να υιοθετήσει μια εικόνα σαν του AMLO. Οι μεσαίες τάξεις δεν ένιωθαν συμπάθεια για έναν εξευτελιστικό λόγο γεμάτο προκαταλήψεις και φτωχά επιχειρήματα. Η αδυναμία της υποψήφιας να ανταποκριθεί στη λογοκλοπή στη διατριβή της ή να εκφωνήσει την ομιλία της χωρίς autocue έδειξε σε φοιτητές, επαγγελματίες και επιχειρηματίες ότι η Σότσιτλ δεν ήταν η απάντηση.
Η Σέινμπαουμ εκμεταλλεύτηκε αυτή τη διαίρεση μέσα στην αντιπολίτευση προσκαλώντας διαφορετικά στελέχη απογοητευμένα από τη διαδικασία της εσωτερικής αντιπολίτευσης να συμμετάσχουν στο έργο της.
Τρεις συζητήσεις πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας και η Σέινμπαουμ έπρεπε απλά να διατηρήσει την ψυχραιμία της. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις την έδειχναν ως νικήτρια, έτσι συμμετείχε στις συζητήσεις σαν να ήταν ήδη πρόεδρος στην εξουσία. Για αυτήν, οι εκλογές ήταν «μια απλή τυπικότητα». Εφόσον δεν έπεφτε τόσο χαμηλά για να παλέψει με την Σότσιτλ Γκάλβες ούτε έδινε προσοχή στον υποψήφιο κεντρώο Χόρχε Άλβαρες Μάινες, η νίκη της θα ήταν εξασφαλισμένη.
Η Γκάλβες επιδίωξε αντιπαράθεση με την Σέινμπαουμ στις συζητήσεις. Ωστόσο, μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε μείνει κάτι για να επιτεθεί. Από το 2021, η αντιπολίτευση προσπάθησε να δυσφημήσει τη γραμμή 12 του μετρό, την έλλειψη συντήρησης του συστήματος του μετρό και τους λογαριασμούς που είχε η οικογένεια Σέινμπαουμ σε φορολογικούς παραδείσους. Μέχρι το 2024 δεν υπήρχε τίποτα να αποκαλυφθεί. Η στρατηγική «προχωρήστε αρνητικά» είχε αποτύχει.
Τώρα, με την είδηση της πτώσης κατά 6% στο χρηματιστήριο του Μεξικού, η Κλαούντια Σέινμπαουμ πρέπει να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών φροντίζοντας να υπερασπιστεί τη νίκη της από την πρόκληση που κατέθεσε η Γκάλβες για τα εκλογικά αποτελέσματα. Για τη Σέινμπαουμ, η προεδρία της έχει ξεκινήσει, πριν ακόμη καθίσει στην προεδρική καρέκλα.
