Η εικόνα είναι ευγενική προσφορά της Giovana Fleck/Global Voices.

Αυτό το κείμενο είναι μέρος του Αφηγήσεις Δεδομένων, ενός εγχειρήματος του Παρατηρητηρίου Μέσων των Πολιτών, που στοχεύει στον εντοπισμό και την κατανόηση του λόγου σχετικά με τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για διακυβέρνηση, έλεγχο και πολιτική στο Ελ Σαλβαδόρ, τη Βραζιλία, την Τουρκία, το Σουδάν και την Ινδία. Διαβάστε περισσότερα για το εγχείρημα εδώ και δείτε το δημόσιο σύνολο δεδομένων μας για την πλήρη ανάλυση, που καλύπτεται στο παρακάτω κείμενο. 

Η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη εισήλθε στην Τουρκία με την αφέλεια που συνδέεται με τις περισσότερες καινοτομίες στη σύγχρονη εποχή, όπως και οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Θα μπορούσε η ΤΝ να οδηγήσει τα αυτοκίνητά μας; Θα μας μιλήσουν τα ρομπότ; Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να θεραπεύσει τον καρκίνο; Θα λυθούν όλα τα κοινωνικά προβλήματα σε δευτερόλεπτα τώρα που έχουμε τον τέλειο άφθαρτο και αμερόληπτο τεχνοκράτη; Εν ολίγοις, οποιοδήποτε υπάρχον πρόβλημα εξετάστηκε στο πλαίσιο της ΤΝ. Οι δυνατότητες έμοιαζαν ατελείωτες! ΤΝ: ο βασιλιάς της ζούγκλας, το πανίσχυρο λιοντάρι, θα απαλλαγεί από τους ελαττωματικούς υποκριτές και θα μας σώσει με την τελειότητά του.

Όμως, ενώ αλλού σε όλο τον κόσμο οι συζητήσεις γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη είναι ευρέως διαδεδομένες και προσβάσιμες, δεν συνέβη στην Τουρκία αυτό. Όχι ακόμα πάντως. Αν και υπάρχει πληθώρα ειδικών τεχνητής νοημοσύνης, η αλληλεπίδρασή τους με το ευρύτερο κοινό είναι σπάνια. Αυτό έχει δημιουργήσει μια πολύ ευρεία κατανόηση του τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη: στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων, είναι η μηχανική μάθηση και οι σχετικές τεχνολογίες. Ως εκ τούτου, υπάρχει βαθιά έλλειψη συνολικής γνώσης σχετικά με την τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένων των ορίων ή των αυξανόμενων ανησυχιών σχετικά με τον ευρύτερο αντίκτυπό της. Οι περιπτώσεις χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης αλλού δείχνουν ήδη ότι όλος ο θόρυβος γύρω από αυτήν την τεχνολογία απέχει πολύ από το δυνατό βρυχηθμό του λιονταριού και μοιάζει περισσότερο με το ενοχλητικό βόμβο ενός κουνουπιού.

Λιγότερο από 40 χρόνια έχουν περάσει από τον θρίαμβο του νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος κήρυξε το τέλος των μεγάλων αφηγημάτων, το τέλος της πολιτικής και το τέλος της ιστορίας. Σήμερα, αυτές οι δηλώσεις θεωρούνται ακόμη πιο γελοίες από ό,τι πριν από δεκαετίες, καθώς η ιστορία εκδηλώνεται ξεκάθαρα και βίαια σε κάθε δυνατή περίπτωση. Ωστόσο, η ιδέα του αποπολιτικοποιημένου και φωτισμένου δεσποτισμού από μια αμερόληπτη και αδιάφθορη τεχνοκρατία επιβιώνει σε πολλές γεωγραφίες, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας. Ίσως αυτή η αναζήτηση για αδιάφθορους κανόνες να μην είναι συγκλονιστική, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Τουρκία κατατάσσεται στην 115η θέση από 180 χώρες στον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας. Έρχεται ο βασιλιάς της ζούγκλας, ο κυρίαρχος της τεχνητής νοημοσύνης μας, για να λύσει οποιοδήποτε αμφιλεγόμενο πρόβλημα με τη βεβαιότητα που μπορεί να έχει μόνο ένα ανδροειδές επιστημονικής φαντασίας.

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στις εκλογές και ο πολιτικός εκβιασμός

Λοιπόν, πού και πώς χρησιμοποιείται η τεχνητή νοημοσύνη για την Τουρκία; Πιο πρόσφατα, η «μαγεία» της ΤΝ χρησιμοποιήθηκε κατά τις τελευταίες δημοτικές εκλογές. Ενώ απαντούσε σε ερωτήσεις σχετικά με τη λίστα των αμφιλεγόμενων υποψηφίων ενόψει των τοπικών εκλογών, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) Οζγκιούρ Οζέλ, έδειξε την ΤΝ ως τον ένοχο: προφανώς η ηγεσία του κόμματος βασίστηκε σε αυτή την τεχνολογία πριν ανακοινώσει τους υποψηφίους του κόμματος . Εν τω μεταξύ, ο υποψήφιος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), Μουράτ Κουρούμ, υποσχέθηκε να λύσει το πρόβλημα της οδικής κυκλοφορίας στη μεγάλη πόλη χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη. Το να κάνεις μια καλή εικασία για την ευκαιρία ενός υποψηφίου να κερδίσει και στη συνέχεια να εξισορροπήσεις αυτή με τις αξίες ενός κόμματος είναι μια δύσκολη αποστολή. Το ίδιο ισχύει και για να δηλώσει κανείς τη στάση του για τις αυτοκινητοκεντρικές υποδομές και την κατάσταση των ΜΜΜ ως υποψήφιος δήμαρχος μιας μεγαλούπολης. Οποιαδήποτε απόφαση ληφθεί θα σημαίνει πολιτική θυσία για τις πιθανότητες που απορρίπτονται, εκτός και αν υπάρχει μια τέλεια μηχανή, που παίρνει αυτές τις αποφάσεις, φυσικά. ΤΝ κι είμαστε όλοι κερδισμένοι!

Ωστόσο, όπως έδειξαν τα εκλογικά αποτελέσματα, ακόμη και η ΤΝ δεν μπόρεσε να βοηθήσει το κυβερνών κόμμα στις τοπικές εκλογές. Το AKP έλαβε το χαμηλότερο ποσοστό ψήφων στην ιστορία της συμμετοχής του στις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και σε ολόκληρη τη χώρα συνολικά. Ούτε η τεχνητή νοημοσύνη βοήθησε την αξιωματική αντιπολίτευση, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP). Αν και το κόμμα εξασφάλισε μια ιστορική νίκη (ο αμφιλεγόμενος υποψήφιος Οζέλ επιλέχθηκε από την ΤΝ), στην πραγματικότητα έχασε από τον υποψήφιο του AKP. Σίγουρα, κανένα από τα αποτελέσματα δεν μπορεί να αποδοθεί στην τεχνητή νοημοσύνη, έστω και εν μέρει. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά τα παραδείγματα θα αναφέρονται κάθε φορά που κάποιος θα αναφέρει ξανά την τεχνητή νοημοσύνη σε πολιτικό πλαίσιο.

Όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να αγγίξει τις ζωές των ανθρώπων και να γίνει αισθητή, το αφήγημα γι’ αυτήν είναι πολύ λιγότερο απίστευτο από την ισχυριζόμενη ή/και την υποθετική χρήση της στην πολιτική.

Στα περισσότερα παραδείγματα της πραγματικής ζωής και περιπτωσιολογικές μελέτες, βλέπουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται ως κάτι πολύ άσχετο από τον παντοδύναμο τεχνοκράτη, που μπορεί να λύσει πολύπλοκα προβλήματα, από την τοπική πολιτική μέχρι τις αστικές υποδομές. Αυτά τα παραδείγματα και οι περιπτώσεις απεικονίζουν στην καλύτερη περίπτωση την ενοχλητική, αν όχι την καταχρηστική πλευρά της τεχνολογίας ΤΝ.

Μια αναζήτηση του «yapay zeka» (στα τουρκικά η τεχνητή νοημοσύνη) σε οποιαδήποτε ηλεκτρονική μηχανή αναζήτησης εμφανίζει πρώτα αποτελέσματα, που εκθειάζουν την τεχνητή νοημοσύνη, παρόμοια με τα συναισθήματα που μοιράζονται οι πολιτικοί. Οι πιθανές και (μερικές φορές όχι ακριβώς ακριβείς) πραγματικές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, κυρίως στο εξωτερικό, φαίνονται μακρινές. Αν συνεχίσετε να ψάχνετε τα επόμενα αποτελέσματα, εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο στη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη. Εδώ, βλέπουμε πολλούς ανθρώπους να παραπονιούνται για την τεχνητή νοημοσύνη, περιγράφοντάς τη ως ενοχλητική και απογοητευτική. Χωρίς ενσυναίσθηση και ικανότητα, η τεχνολογία ΤΝ αρχίζει να μοιάζει περισσότερο με την εννοιολόγηση της «βαρετής δυστοπίας» του αείμνηστου πολιτιστικού κριτικού Μαρκ Φίσερ.

Η σκοτεινή πλευρά της τεχνολογίας ΤΝ

Το ερεθιστικό δεν είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Υπάρχει μια πιο σκοτεινή πλευρά. Ακόμη και προτού σημάνουν συναγερμό στο Κογκρέσο των ΗΠΑ τα deepfake βίντεο της Τέιλορ Σουίφτ, είχαμε περιπτώσεις, που χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι deepfake για σεξουαλική παρενόχληση ανθρώπων στην Τουρκία. Μια νεαρή γυναίκα, που ειδοποίησε τα ΜΜΕ για έναν καταδιώκτη της, που χρησιμοποιούσε deepfakes με βάση τις εικόνες της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πυροδότησε δημόσιες συζητήσεις. Λίγο πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2023, το μέλος του κοινοβουλίου και ηγέτης του Εργατικού Κόμματος της Τουρκίας (TİP) Erkan Baş διένειμε επίσης στο Twitter πορνογραφικές φωτογραφίες του, που δημιουργήθηκαν από την τεχνητή νοημοσύνη. Από τότε, αυτές οι εικόνες έχουν διαγραφεί εντελώς από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και στα δύο αυτά παραδείγματα, γίνεται σαφές ότι ούτε σχετικά άγνωστα άτομα ούτε δημόσια πρόσωπα είναι ασφαλή από αυτή τη μεταμοντέρνα μέθοδο σεξουαλικής παρενόχλησης.

Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται deepfake τεχνολογία στην Τουρκία είναι η μίμηση φωνών, όπως ένας απατεώνας προσπάθησε να κάνει με τη φωνή του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να απαιτήσει χρήματα από τα θύματά του. Η μεταφορά περί «κουνουπιού» θα πρέπει να είναι πιο εμφανής τώρα από ό,τι ήταν στην αρχή αυτού του άρθρου. Για πολλούς ανθρώπους, η τεχνητή νοημοσύνη απλώς βουίζει γύρω από τα κεφάλια τους, ενοχλητική και αηδιαστική, απειλώντας να μεταφέρει παλιές ασθένειες με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Ο λόγος που υπάρχει βέβαια ακολουθεί την πραγματική της χρήση. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει ειλικρινής συζήτηση σχετικά με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την αναδημιουργία των διακρίσεων στο κοινό, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ολλανδίας, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη δεν χρησιμοποιείται ακόμη σε δημόσιες υπηρεσίες στην Τουρκία. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να αυξάνεται σε χρήση, το ίδιο θα γίνεται και στη συζήτηση περί αυτής. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη και η συζήτηση θα πρέπει να υποστηρίζονται από εκτεταμένες κριτικές συζητήσεις από ανθρώπους, που κατανοούν πραγματικά την τεχνολογία και τι συνεπάγεται: καλά, κακά και άσχημα.

Στο τέλος, ενώ η τεχνολογία έχει πιθανές χρήσεις, η τρέχουσα πραγματικότητα της τεχνητής νοημοσύνης στην Τουρκία είναι πιο κοντά στο ενοχλητικό κουνούπι παρά στο μεγαλοπρεπές λιοντάρι. Μια κατάλληλη μεταφορά, λαμβάνοντας υπόψη την έλλειψη ειδικών γνώσεων και στον δημόσιο λόγο. Εξάλλου, τα λιοντάρια δεν ζουν στην πραγματικότητα σε ζούγκλες.