Maple Yip. Μια πληροφοριοδότης και θύμα μιας κορεατικής θρησκευτικής αίρεσης. Στιγμιότυπο οθόνης από το επίσημο τρέιλερ του ντοκιμαντέρ «Στο όνομα του Θεού: Μια ιερή προδοσία».

Το αρχικό άρθρο συντάχθηκε από τη Lea Mok και δημοσιεύτηκε στο Hong Kong Free Press στις 2 Απριλίου 2023. Η ακόλουθη επεξεργασμένη έκδοση δημοσιεύτηκε στην Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας σύμπραξης περιεχομένου με το HKFP.

Τις τελευταίες εβδομάδες, το Χονγκ Κονγκ συγκλονίζεται από μια σειρά συχνά τραγικών πρωτοσέλιδων με θύματα ή πρωταγωνίστριες γυναίκες. Αυτά ανάγκασαν την πόλη να αναμετρηθεί με τον τρόπο, με τον οποίο απεικονίζονται οι γυναίκες στα ΜΜΕ, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, που διαπερνούν την κοινωνία του Χονγκ Κονγκ και με τον τρόπο, με τον οποίο οι πολίτες θα μπορούσαν να τα αλλάξουν.

Η δολοφονία της Abby Choi έγινε πρωτοσέλιδο τόσο στα τοπικά όσο και στα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία στις 24 Φεβρουαρίου. Η Choi, που συχνά αναφέρεται ως «μοντέλο» ή «κοσμική» από τις τοπικές ειδησεογραφικές πλατφόρμες, ήταν μητέρα τεσσάρων παιδιών και παντρεμένη με τον γιο ενός γνωστού μεγιστάνα του Χονγκ Κονγκ, που δραστηριοποιείται στο franchise ζυμαρικών. Φέρεται να δολοφονήθηκε και να διαμελίστηκε από τον πρώην άντρα της και την οικογένειά του.

Η είδηση έγινε viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα διαδικτυακά φόρουμ, με εκτενή κάλυψη της φρικιαστικής ανθρωποκτονίας και της ιδιωτικής ζωής της Choi, ιδίως της εμφάνισής της. Την ώρα που γράφονταν αυτό το άρθρο, η αναζήτηση του κινεζικού ονόματος της Choi στο Google στο Χονγκ Κονγκ έδινε ως μία από τις κορυφαίες προτάσεις την «πλαστική χειρουργική».

Μια εβδομάδα αργότερα, το Netflix κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ «Στο όνομα του Θεού: Μια ιερή προδοσία», το οποίο αποκάλυπτε ότι οι Κορεάτες θρησκευτικοί ηγέτες βίαζαν συστηματικά γυναίκες στο εκκλησίασμά τους. Στο πρώτο επεισόδιο παρουσιάστηκε η μαρτυρία της 29χρονης Maple Yip από το Χονγκ Κονγκ, μιας πρώην οπαδού της αίρεσης και θύματος βιασμού, η οποία ήταν η κύρια πληροφοριοδότης.

Τα προσωπικά στοιχεία της Yip δημοσιεύτηκαν μετά την προβολή του επεισοδίου. Οι διαδικτυακές συζητήσεις δεν αφορούσαν μόνο την κορεατική αίρεση, αλλά και την προσωπική ιστορία της Yip ως «θύμα πλύσης εγκεφάλου» ή «ραδιούργου» πρώην μέλους της αίρεσης, καθώς και την πρόσφατη σχέση της με έναν διάσημο ηθοποιό του Χονγκ Κονγκ.

Οι διαδικτυακές προσβολές, που χαρακτήριζαν ψευδώς τόσο την Choi όσο και την Yip ως ιερόδουλες, ήταν συνηθισμένες, μαζί με τους ισχυρισμούς ότι ο φόνος και ο βιασμός ήταν απλώς τα αποτελέσματα «εργασιακών διαφορών».

Από την άλλη πλευρά, η γεννημένη στο Χονγκ Κονγκ πορνοστάρ Erena So κυκλοφόρησε ένα βίντεο ενηλίκων στην Ιαπωνία στα μέσα Μαρτίου και έλαβε συντριπτικά θετικά σχόλια, με τις τοπικές εφημερίδες να τη χαρακτηρίζουν ως «τη δόξα του Χονγκ Κονγκ» και να την επαινούν για την άσκηση σωματικής αυτονομίας.

Την ίδια στιγμή, μια κατασκευασμένη κυβερνητική δήλωση, η οποία έδινε συγχαρητήρια στην ηθοποιό βίντεο για ενήλικες παραποιήθηκε, μιμούμενη την προηγούμενη συγχαρητήρια δήλωση της κυβέρνησης προς την βραβευμένη με Όσκαρ καλύτερης ηθοποιού Μισέλ Γιεό, με αποτέλεσμα οι Αρχές να κινηθούν νομικά εναντίον δημιουργού. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσον η πρωτοφανής κίνηση καριέρας της So έγινε πραγματικά σεβαστή από το ευρύ κοινό ή αντίθετα θεωρήθηκε ως ένα ακόμη αντικείμενο γελοιοποίησης.

Αυτά τα τρία πρωτοσέλιδα δημιούργησαν μια ευκαιρία τόσο για τον Τύπο όσο και για το κοινό να προβληματιστούν σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες απεικονίζονται στα ΜΜΕ και πώς η κοινωνία του Χονγκ Κονγκ θα μπορούσε να πει τις ιστορίες τους διαφορετικά.

Πώς προβάλλονται οι ιστορίες των γυναικών

Η Anna Chan, ερευνήτρια κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Lingnan και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης για τη Σεξουαλική Βία κατά των Γυναικών, πρότεινε ένα πείραμα σκέψης: «Τι θα συζητούσαμε αν ο δολοφόνος ήταν γυναίκα και το θύμα άνδρας;»

Η Chan πιστεύει ότι η απάντηση είναι σαφής: η γυναίκα θα παρέμενε πιθανότατα στο επίκεντρο της προσοχής, εστιάζοντας στο ιστορικό της και αποκαλύπτοντας πώς μια «αντισυμβατική γυναίκα» έγινε ικανή να σκοτώσει αντί να σκοτωθεί.

Στην πραγματικότητα, από το 2016 έως το 2020, το 45% των γυναικών θυμάτων ανθρωποκτονιών στο Χονγκ Κονγκ – 29 από τις 64 – δολοφονήθηκαν από τους συντρόφους ή τα μέλη της οικογένειάς τους, σύμφωνα με μια βάση δεδομένων που καταρτίστηκε από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά και το έγκλημα. Αντίθετα, μόνο ένα από τα 82 αρσενικά θύματα ανθρωποκτονιών δολοφονήθηκε από τους συντρόφους ή τα μέλη της οικογένειάς τους κατά την ίδια περίοδο.

Οι γυναικοκτονίες, που αναφέρονται στην εσκεμμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους, εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα σε αυτό το οικονομικό κέντρο της Ασίας, γνωστό για τα χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας.

Η Chan αποδίδει την επικράτηση των γυναικοκτονιών στο γεγονός ότι οι γυναίκες περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι από ό,τι οι άνδρες παγκοσμίως, αυξάνοντας την πιθανότητα να δολοφονηθούν μέσα στα νοικοκυριά. Σημειώνει επίσης ότι οι συζητήσεις για τις γυναικοκτονίες τείνουν να περιλαμβάνουν περισσότερο την κατηγοριοποίηση των θυμάτων από ό,τι οι συζητήσεις για τα εγκλήματα με στόχο τους άνδρες:

Το πρώτο ερώτημα που έρχεται στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων όταν μαθαίνουν ότι μια γυναίκα δολοφονήθηκε είναι: τι έκανε για να το αξίζει;

Η Pepper Siu, βετεράνος δημοσιογράφος και αρθρογράφος με έδρα το Χονγκ Κονγκ που παρακολουθεί την εξέλιξη του φεμινιστικού κινήματος στην Ανατολική Ασία, δήλωσε:

Υπάρχουν τρεις κύριοι λόγοι που θεωρούνται [από τους μισογύνηδες] νόμιμες δικαιολογίες για τη δολοφονία μιας γυναίκας: η απιστία, η ανυπακοή ή η υπερβολική επιβολή.

Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι υποθέτουν ότι οι γυναίκες είναι συντετριμμένες μετά από μια απιστία, η ίδια πράξη θεωρείται προσβολή για τους άνδρες, δήλωσε η Siu στο HKFP. Αυτή η νοοτροπία χρησιμεύει ως εύκολη εξήγηση για τις γυναικοκτονίες.

Σύμφωνα με την Anna Chan, η βαθιά ριζωμένη πολιτισμική σύνδεση της ταυτότητας μιας γυναίκας με τη σεξουαλικότητά της ευθύνεται για αυτού του είδους την κατηγοριοποίηση των θυμάτων και τον μύθο του βιασμού. Σε αυτό το πολιτισμικό πλαίσιο, οι άνδρες θεωρούνται «φυσιολογικοί», αν «αναπόφευκτα» χάνουν τον έλεγχο λόγω της σεξουαλικής ελκυστικότητας μιας γυναίκας.

«Αλλά αυτό δεν ισχύει. Μπορούν να μάθουν να ελέγχουν τις επιθυμίες τους», δήλωσε η Chan, προσθέτοντας ότι και οι άνδρες είναι θύματα αυτής της υποβόσκουσας παρανόησης.

Μια ανασκόπηση των διαδικτυακών σχολίων και των ειδησεογραφικών αναφορών αποκαλύπτει πώς η σεξουαλικότητα των γυναικών θυμάτων χρησιμοποιείται συχνά ως όπλο για τη δυσφήμισή τους. Η Chan επισημαίνει ότι οι χαρακτηρισμοί «μοντέλο» και «κοσμική προσωπικότητα», καθώς και η συχνή χρήση του προφίλ της Choi στα δελτία ειδήσεων, ενδέχεται να έχουν ενισχύσει τις εντυπώσεις για την ίδια ως ρηχή και μη παραγωγική χρυσοθήρα, παρόλο που αργότερα αναφέρθηκε ότι ήταν διευθύνουσα σύμβουλος πολλών εταιρειών. Η κοινωνιολόγος ρώτησε:

Σίγουρα θα δίνατε διαφορετική εντύπωση για εμένα, εάν με αποκαλούσατε «κοσμική» αντί για «καθηγήτρια». Γιατί δεν εστιάζετε περισσότερο στις άλλες πτυχές της Choi, αντί για την εμφάνισή της;

Η ηθική των ειδήσεων υπό αμφισβήτηση

Σύμφωνα με τη Siu, η κοινωνία του Χονγκ Κονγκ αντιμετώπιζε τις γυναικοκτονίες με επιπολαιότητα στο παρελθόν και η βιομηχανία των ειδήσεων είναι εν μέρει υπεύθυνη:

Το οικοσύστημα της ειδησεογραφικής βιομηχανίας του Χονγκ Κονγκ είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την επιθυμία της για ποσοστά επιτυχίας.

Επισήμανε την έλλειψη επαγγελματισμού στη δημοσιογραφία στο Χονγκ Κονγκ. Σε αντίθεση με τα πρακτορεία ειδήσεων, οι τοπικοί ειδησεογραφικοί οργανισμοί τείνουν να υποτιμούν την εκπαίδευση στην ειδησεογραφική δεοντολογία. Ως αποτέλεσμα, οι δημοσιογράφοι πρώτης γραμμής ενθαρρύνονται να αποκαλύπτουν το παρελθόν των θυμάτων, ως επί το πλείστον κουτσομπολιά, που δεν θα έπρεπε να αποτελούν θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος.

Είπε ότι οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να προσπαθήσουν να προβάλλουν τα θύματα ως λιγότερο μονοδιάστατα, βοηθώντας τους αναγνώστες να καταλάβουν ότι δεν πρόκειται απλώς για εικόνες στις εφημερίδες αλλά για πραγματικούς ανθρώπους:

Ενώ ακολουθούμε τις κατευθυντήριες γραμμές για την αναφορά των αυτοκτονιών, γιατί δεν κάνουμε το ίδιο για την αναφορά των γυναικοκτονιών;

Μισογυνιστικό υπόβαθρο

Ενώ ορισμένοι πιστεύουν ότι οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ έχουν γίνει πιο ανοιχτοί στις φεμινιστικές ιδέες, η Siu υποστηρίζει ότι οι μισογυνιστικές τάσεις επιμένουν.

Αναφέρει το παράδειγμα της Erena So, της πρώτης σημαντικής πορνοστάρ της ιαπωνικής βιομηχανίας, που γεννήθηκε στο Χονγκ Κονγκ.

Από τότε που το τρέιλερ της ταινίας ενηλίκων της So κυκλοφόρησε στον ιστότοπο ενός ιαπωνικού πορνογραφικού εκδότη στις 15 Μαρτίου, οι διαδικτυακοί χρήστες του Χονγκ Κονγκ εκφράζουν την υποστήριξή τους παραγγέλνοντας DVD της δουλειάς της. Η ιστοσελίδα φέρεται να μην φορτώνει πλέον λόγω της μεγάλης επισκεψιμότητας.

Ενώ κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι εμπνεύστηκαν από τη γενναιότητά της, αρκετοί διαδικτυακοί χρήστες την ευχαρίστησαν που δεν είναι «ψηφιακή πόρνη», καντονεζική αργκό για τις γυναίκες που πωλούν σαγηνευτικές φωτογραφίες στο διαδίκτυο. Αυτή ήταν η παράλληλη δουλειά της So πριν παίξει σε ταινίες πορνό.

Η Siu επισήμανε τη διαδικτυακή συζήτηση και είπε:

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με το συμπέρασμά μου, νομίζω ότι παρόλο που το κοινό φαίνεται να είναι θετικό και ανοιχτό, το υπόβαθρο παραμένει ο μισογυνισμός, απλά παρουσιάζεται με «φιλικό» τρόπο.

Η αρθρογράφος συμφώνησε ότι ήταν πρόοδος το γεγονός ότι το κοινό δεν ντρόπιασε την πορνοστάρ, όπως πιθανότατα θα έκανε πριν από 20 χρόνια, αλλά τα συγχαρητήρια αναμείχθηκαν με άλλα συναισθήματα:

Η εκτίμηση των ανδρών για τη σωματική αυτονομία των γυναικών συμβαίνει κυρίως όταν μια γυναίκα αφιερώνεται στη βιομηχανία του σεξ. Μπορείτε να φανταστείτε ότι το χειροκρότημα που θα έδιναν στις γυναίκες που έγιναν πυροσβέστες δεν θα ήταν τόσο δυνατό.

Η Siu επικαλέστηκε επίσης μια σατιρική διαδικτυακή ανάρτηση που μιμείται ένα επίσημο δελτίο τύπου και που συγχαίρει τη So για την τελευταία εξέλιξη της καριέρας της. Το Γραφείο Πολιτισμού, Αθλητισμού και Τουρισμού απάντησε στην παραποιημένη δήλωση, λέγοντας ότι κατήγγειλε την υπόθεση στην αστυνομία.

Κατά τη γνώμη της Siu, το περιστατικό έδειξε ότι και οι δύο πλευρές – οι διαδικτυακοί πολίτες και η κυβέρνηση – δεν θεωρούν ότι «πορνοστάρ» είναι ένα επάγγελμα άξιο σεβασμού:

Από τη μία πλευρά, είπαν ότι όλες οι δουλειές είναι ίσες. Από την άλλη, το χρησιμοποίησαν για να κοροϊδέψουν την κυβέρνηση… και οι αξιωματούχοι το εξέλαβαν επίσης ως προσβολή.

Η Chan, η οποία διδάσκει μαθήματα σχετικά με το φύλο και την κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο Lingnan, πιστεύει ότι η εκπαίδευση για την ισότητα των φύλων στο Χονγκ Κονγκ έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της.

Είπε ότι η νεότερη γενιά, παρά την ισχυρότερη συνειδητοποίηση των φυλετικών προκαταλήψεων και των διακρίσεων, δεν βλέπει την ευρύτερη ανισότητα στην πόλη. Τα σχολικά τους χρόνια ήταν συγκριτικά απαλλαγμένα από διακρίσεις, οπότε δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν την υποβόσκουσα πατριαρχία στην κοινωνία, εκτός αν αντιμετώπιζαν συγκεκριμένες περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης ή διακρίσεων.

Ποιος πρέπει να αλλάξει πρώτος, τα μέσα ενημέρωσης ή το κοινό; Οι Chan και Siu δεν έχουν σαφή απάντηση. Ωστόσο, συμφωνούν ότι ενώ τα ΜΜΕ καλλιεργούν την προτίμηση των αναγνωστών για τις ειδήσεις, οι αναγνώστες παίζουν επίσης ρόλο στη διαμόρφωση των ΜΜΕ.