Petra Blažić, Project Manager στο Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Προοπτική από τη Σλοβενία. Φωτογραφία: Meta.mk, χρησιμοποιείται με άδεια.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά από το Meta.mk. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται εδώ στο πλαίσιο συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου μεταξύ Global Voices και Ιδρύματος Metamorphosis.
Το Meta.mk μίλησε με την Petra Balažič, project manager από το Σλοβενικό Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Προοπτική (CEP), το οποίο εργάζεται στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων για την αύξηση της ανθεκτικότητας στην παραπληροφόρηση. Επισήμανε ότι η διάδοση της παραπληροφόρησης είναι θέμα ασφάλειας και σταθερότητας των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και ότι οι διαφορετικές ηλικιακές ομάδες στις κοινωνίες πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά, όταν αντιμετωπίζουμε την παραπληροφόρηση.
Meta.mk: Εσείς ή ο οργανισμός σας θεωρείτε το θέμα της παραπληροφόρησης ως ζήτημα σταθερότητας και ασφάλειας;
Petra Balažič (PB): Η παραπληροφόρηση είναι σίγουρα ένα ζήτημα σταθερότητας και ασφάλειας. Αυτό που προσπαθεί να κάνει η παραπληροφόρηση είναι να εκθέσει και να καταχραστεί τα τρωτά σημεία των κοινωνιών για να διαλύσει αυτές τις κοινωνίες.
Εάν οι εκστρατείες παραπληροφόρησης είναι επιτυχείς και χάσεις την κοινωνική συνοχή, τότε βρίσκεσαι σε μια κατάσταση, όπου η εφαρμογή δημοκρατικών αρχών, προτύπων και πρακτικών γίνεται πολύ δύσκολη.
Με την έλλειψη κοινωνικής συνοχής, έχεις μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην κοινωνία και αυτό προκαλεί, στη χειρότερη περίπτωση, ακόμη και επιθετικότητα, βία και απροθυμία να συνεργαστούμε για ένα κοινό μέλλον.
Meta.mk: Πείτε μας περισσότερα για το έργο του CEP για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.
PB: Το Κέντρο Ευρωπαϊκής Προοπτικής είναι ένας θεσμός, που ιδρύθηκε το 2020 από το Υπουργείο Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Σλοβενίας. Από τότε έχουμε αναπτυχθεί σημαντικά και τώρα υλοποιούμε έναν τεράστιο αριθμό επιτυχημένων έργων, γιατί με τη σκληρή δουλειά μας αποδείξαμε ότι είμαστε αξιόπιστοι και γι’ αυτό είχαμε πολλά ερχόμενα εγχειρήματα.
Υλοποιούμε εγχειρήματα περιφερειακής συνεργασίας, ειρήνης και ασφάλειας, στρατηγικών επικοινωνιών, ενίσχυσης της κοινωνικής ανθεκτικότητας και αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης και, φυσικά, το εμβληματικό Στρατηγικό Φόρουμ του Μπλεντ, το οποίο είναι πολύ γνωστό σε αυτό το μέρος του κόσμου. Και είναι πραγματικά κάτι για το οποίο είμαστε πραγματικά περήφανοι ως Κέντρο Ευρωπαϊκής Προοπτικής και ως Σλοβενία.
Προσπαθούμε να πείσουμε την κυβέρνηση, τα ΜΜΕ και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να συνεργαστούν για να διατηρήσουν έναν διάλογο και να φτάσουν τελικά σε ένα σημείο, όπου μπορούν από κοινού να δημιουργήσουν εθνικούς μηχανισμούς για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Η ύπαρξη μιας στρατηγικής σημαίνει ότι γνωρίζεις πώς ορίζεις την παραπληροφόρηση, ποιος είναι υπεύθυνος για την αντιμετώπισή της και με ποιον τρόπο, πώς θα επικοινωνήσεις την απάντηση στον κόσμο καθώς και ποιος τομέας θα είναι υπεύθυνος για ποιο μέρος της άμυνας. Αυτό αφορά τόσο τους τομείς εντός της κυβέρνησης, όσο και τους τομείς των συνολικών κοινωνιών.
Θα ήθελα επίσης να αναφέρω ένα άλλο εγχείρημα πολύ επιτυχημένο και είναι συμπληρωματικό αυτού που μόλις περιέγραψα. Και αυτό είναι η ανταλλαγή ευρωπαϊκής ψηφιακής διπλωματίας. Πρόκειται για ένα εγχείρημα, που επικεντρώνεται στην προληπτική ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας στην παραπληροφόρηση μέσω επιτυχημένων στρατηγικών επικοινωνιών των κυβερνήσεων προς τις κοινωνίες, προκειμένου να εμβολιαστούν οι κοινωνίες όσον αφορά την παραπληροφόρηση. Τρέχει εδώ και έξι χρόνια και ήταν πραγματικά πολύ επιτυχημένο. Και δεν περιλαμβάνει μόνο τα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά και χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, τη Βαλτική και τις ΗΠΑ και τον Καναδά.
Meta.mk: Πιστεύετε ότι είναι δυνατόν η κυβέρνηση, η κοινωνία των πολιτών, τα ΜΜΕ να καθίσουν σε ένα τραπέζι και να συζητήσουν τη στρατηγική για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης;
PB: Πρέπει να πιστεύω ότι είναι δυνατό. Και το κάνω. Πιστεύω, ειλικρινά, στην καρδιά μου ότι είναι δυνατό. Νομίζω ότι θέλει χρόνο. Νομίζω ότι χρειάζεται πολλή ενέργεια και ακλόνητη δέσμευση. Απαιτεί μια επένδυση τόσο από άποψη χρόνου όσο και από άποψη πολλών απογοητεύσεων, που συναντάμε στην πορεία. Δεν μας σταματάει. Και πιστεύω ότι υπάρχει το παροιμιώδες φως στο τέλος του τούνελ.
Σε κάποιο βαθμό, η δυσπιστία μεταξύ των τομέων είναι λογική, αλλά δεν είναι και οριστικό. Δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Εάν διατηρήσουμε αυτόν τον διάλογο, θα μπορέσουμε να οικοδομήσουμε εκ νέου αυτήν την εμπιστοσύνη. Τρεις καλοί άνθρωποι — ένας σε κάθε τομέα — μπορεί να είναι αρκετοί για να γίνει ένα βήμα μπροστά. Προφανώς ελπίζουμε ότι θα είναι περισσότεροι από τρεις, αλλά είμαστε βέβαιοι ότι όσο προχωρά ο καιρός θα έχουμε περισσότερους ανθρώπους και θα μπορούμε να ξαναχτίσουμε εμπιστοσύνη.
Θέλω να αναφέρω σε αυτό το σημείο ότι είχαμε τον Ιούνιο στο Πορτορόζ στη Σλοβενία μια περιφερειακή εκπαίδευση για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Και είχαμε εκπροσώπους κάθε κυβέρνησης των Δυτικών Βαλκανίων, των ΜΜΕ των Δυτικών Βαλκανίων και του τομέα της κοινωνίας των πολιτών των Δυτικών Βαλκανίων, που ενώθηκαν μαζί μας στο Πορτορόζ. Είχαμε ανθρώπους και από τους τρεις τομείς που εργάζονταν μαζί σε ένα ενιαίο τραπέζι. Τα πράγματα δεν κυλούσαν απαραίτητα πάντα ομαλά, αλλά είδα τον διάλογο να συνεχίζεται και αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι όταν μαζευτούμε όλοι την επόμενη φορά, θα μπορέσουμε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά.
Meta.mk: Η δημοσίευση του CEP «Πληροφοριακός πόλεμος και μάχη για την Αλήθεια» εξέθεσε τις τακτικές και τις βλαβερές συνέπειες της διαιωνισμένης παραπληροφόρησης από το εξωτερικό στα Δυτικά Βαλκάνια προειδοποιώντας για τον αντίκτυπό τους. Ποιες άλλες προτάσεις μπορείτε να μοιραστείτε;
PB: Αυτή η δημοσίευση έδειξε επίσης ότι η παραπληροφόρηση αποτελεί μέρος εκστρατειών μεγαλύτερης επιρροής. Ο χώρος πληροφόρησης είναι μόνο ένα κομμάτι από τις εκστρατείες του παζλ επιρροής. Επηρεάζει την οικονομία. Επηρεάζει τη διπλωματία. Επηρεάζει τις σχέσεις με τους ευρωατλαντικούς εταίρους μας.
Είναι πολύ σημαντικό, πρώτα απ’ όλα, να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει παραπληροφόρηση, ότι είναι μέρος της ευρύτερης εικόνας και ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε ακόμη να την αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά στα Δυτικά Βαλκάνια. Και γι’ αυτό είναι σημαντικό να συνεχίσετε να εργάζεστε σε αυτό. Και όσον αφορά την ευαισθητοποίηση, να μπορούμε επίσης να έχουμε την έρευνα και τα ιδρύματα δεσμευμένα στην εξερεύνηση αυτού του φαινομένου με τον πιο προσανατολισμένο στα αποτελέσματα δυνατό τρόπο.
Meta.mk: Πιστεύετε ότι η νεολαία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην κακή επιρροή των αφηγήσεων παραπληροφόρησης;
Petra Balažič: Το έργο μας δεν ασχολείται ειδικά με τη νεολαία. Ωστόσο, η νεολαία είναι μέρος της κοινωνίας και προφανώς το λαμβάνουμε υπόψη και αυτό. Πολλές φορές όταν κάνουμε συζητήσεις με τους συνεργάτες μας, εμφανίζεται αυτό το θέμα. Η νεολαία είναι τόσο ευάλωτη όσο κάθε άλλο μέρος της κοινωνίας, αλλά με διαφορετικό τρόπο.
Ο τρόπος με τον οποίο η παραπληροφόρηση φτάνει σε αυτούς είναι διαφορετικός από τον τρόπο με τον οποίο φτάνει σε παλαιότερους πληθυσμούς και γενιές. Πρέπει να λάβουμε υπόψη τις δυνατότητες διάδοσης της παραπληροφόρησης μεταξύ των νέων. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε πώς να εξηγήσουμε τους κινδύνους της παραπληροφόρησης στη νεολαία.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να δείξουμε στους νέους ότι έχουν λόγο, η φωνή τους έχει σημασία, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο και δεν χρειάζεται να ενδώσουν στην απάθεια, η οποία έχει αυξηθεί μεταξύ των νέων.
Και αυτό είναι κάτι που μπορούμε να πετύχουμε, εάν δώσουμε στους νέους μια σωστή προοπτική και βεβαιωθούμε ότι γνωρίζουν πως, παρόλο που κακοήθεις παράγοντες προσπαθούν να τους πείσουν ότι δεν υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός, ειδικά όταν πρόκειται για [ένταξη] στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή γενικά ευρωατλαντισμό, αυτό δεν ισχύει και δεν χρειάζεται να ισχύει.
Όπως ανέφερα, πρέπει να καταλάβουμε ότι οι γενιές λειτουργούν διαφορετικά και έχουν τις δικές τους προκλήσεις. Για τις παλαιότερες γενιές, η χρήση της ψηφιακής σφαίρας μπορεί να είναι μια πρόκληση από μόνη της. Και είναι σημαντικό οι παλαιότερες γενιές να διδαχθούν πώς να περιηγούνται στην ψηφιακή σφαίρα και να τους εξηγήσουμε ότι δεν είναι αλήθεια όλα όσα γράφονται στο διαδίκτυο.
Οι νεότερες γενιές δεν έχουν απαραίτητα αυτό το πρόβλημα. Οι νεότερες γενιές έχουν μεγαλώσει με τα tablet, τους υπολογιστές και τα smartphone. Ξέρουν πώς να πλοηγούνται σε αυτόν τον χώρο. Μάλλον ξέρουν πώς να το κάνουν καλύτερα τότε, ξέρετε, οι μεσαίες γενιές όπως η Generation X ή ακόμα και οι Millennials μπορούν. Αυτό που είναι σημαντικό για εμάς τώρα είναι να μην τους δείξουμε πώς να περιηγούνται σε αυτόν τον χώρο και να τους πούμε ότι δεν είναι αλήθεια όλα όσα γράφονται στο Διαδίκτυο. Το ξέρουν. Αλλά πρέπει να είμαστε σε θέση να επικοινωνούμε μαζί τους τόσο αποτελεσματικά και ελκυστικά όσο οι αντίπαλοι.
Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι είναι σε θέση να αναγνωρίσουν πότε κάτι έχει κακή πρόθεση και πότε όχι. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό σημείο. Ο κύριος τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω της εκπαίδευσης και της κριτικής σκέψης. Και δεν χρειάζεται απαραίτητα να περιορίζεται αποκλειστικά στον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας. πρέπει να πιέσουμε για την κριτική σκέψη στη γενικότερη μορφή της.
Και αυτό είναι κάτι που τα εκπαιδευτικά συστήματα στα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά και στη Σλοβενία και στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, θα μπορούσαν να κάνουν καλύτερα και θα πρέπει να αναβαθμίζονται συνεχώς, προκειμένου να έχουμε νέες, νέες γενιές ικανές για κριτική σκέψη. Έτσι, όταν λαμβάνουν πληροφορίες, είναι σε θέση να κάνουν τη δική τους εκτίμηση για το αν έχει νόημα ή όχι.
