«Υπολογιστής Clementina» (1962). Φωτογραφία του Προγράμματος Ιστορίας του FCEN – Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, με άδεια χρήσης για σκοπούς μελέτης, έρευνας και διδασκαλίας. Επιμέλεια από τo Global Voices. Πηγή.
Λίγοι γνωρίζουν ότι οι γυναίκες της Αργεντινής έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην ιστορία της πληροφορικής της Λατινικής Αμερικής. Στη δεκαετία του '60, δημιουργήθηκε η πρώτη γλώσσα προγραμματισμού στην Αργεντινή, με την ονομασία «Compilador del Instituto de Cálculo» («Μεταγλωττιστής του Ινστιτούτου Λογισμού», ComIC για συντομία). Αυτή είναι μια ιστορία τεχνολογικής οικειοποίησης από προγραμματιστές, μαθηματικούς και παιδαγωγούς σε ένα ιστορικό πλαίσιο γεμάτο τεχνολογικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς.
Μια γλώσσα προγραμματισμού είναι ένα σύνολο «γραμματικών κανόνων» και οδηγιών για έναν υπολογιστή. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, οι γυναίκες δίδαξαν στον πρώτο επιστημονικό υπολογιστή της Αργεντινής της εποχής «να μιλάει».
Μόνο λίγα χρόνια αφότου επιτράπηκε στις γυναίκες να ψηφίσουν στην Αργεντινή και σε ένα ταραχώδες πλαίσιο, που αποτέλεσε μάρτυρας πολλών δικτατοριών, μια ομάδα φοιτητριών, που είχαν πρόσφατα αποφοιτήσει ως πρώτη γενιά στην Επιστημονική Υπολογιστική στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, δημιούργησε το ComIC για να συμπληρώσει τον εθνικό υπολογιστή «Clementina». Εκείνη την εποχή, οι υπολογιστές θεωρούνταν δημόσια υπηρεσία.
Αυτό το είδος ιστορίας δεν είναι συνήθως μέρος της αναγνωρισμένης ιστορίας της πληροφορικής και ο ρόλος των γυναικών διαγράφηκε ή ξεχάστηκε, παρόλο που ήταν θεμελιώδες μέρος της. Η Ουρουγουανή προγραμματίστρια Gaba, η οποία ζήτησε να αναφερθεί με το ψευδώνυμό της, επειδή είναι η δημόσια ταυτότητά της, τόνισε στο Global Voices ότι όλοι έχουμε ιστορίες τεχνολογίας και είναι σημαντικό να τις ανακτήσουμε.
Η ανάκτηση της ιστορίας με την τεχνολογία μας, στην προκειμένη περίπτωση της ιστορίας στην Αργεντινή και των γυναικών στην ανάπτυξη της τεχνολογίας, είναι επίσης μέρος της ανάκτησης της ιστορίας μας.
Εκείνη την εποχή, η πληροφορική δεν θεωρούνταν πιο ανδρικός τομέας, σε αντίθεση με σήμερα, όπου οι γυναίκες αποτελούν μειοψηφία στις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία, την Επιστήμη των Μηχανικών και τα Μαθηματικά. Η ερευνήτρια Sasha Costanza-Chock είπε στο βιβλίο της Design Justice:
Χαμηλή ποικιλομορφία στην τεχνολογία δεν υπήρχε πάντα. Αρχικά οι υπολογιστές ήταν άνθρωποι, που έκαναν υπολογισμούς, κυρίως γυναίκες. Όταν η τεχνολογία έγινε σχετική, οι άνδρες ανέλαβαν τη βιομηχανία.
Οι γλώσσες προγραμματισμού χαρακτηρίζονται από το ιστορικό τους πλαίσιο και το ComIC δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο Μεξικανός προγραμματιστής και ξυλουργός Federico Mena Quintero μας είπε:
Η ιστορία των γλωσσών προγραμματισμού δεν αφορά μόνο το πώς δίνουμε οδηγίες στον υπολογιστή, αλλά πώς αντιλαμβανόμαστε τις δυνατότητες του υπολογιστή. Επειδή αυτό που γράφουμε σε μια γλώσσα προγραμματισμού δεν είναι ακριβώς αυτό που μπορεί να κάνει ο υπολογιστής, [υπερβαίνει].
Η Gaba έχει τον δικό της ορισμό από την εμπειρία της για το Tor Project, έναν οργανισμό που υπερασπίζεται την ελευθερία στο Διαδίκτυο με ανοιχτά δίκτυα και ανοιχτό λογισμικό.
[Μια γλώσσα προγραμματισμού είναι] ένας τρόπος προσέγγισης και δομής του σχεδιασμού για το πώς να κάνουμε πράγματα. Κάθε γλώσσα προγραμματισμού έχει τον δικό της τρόπο να δομεί ή να οργανώνει πώς να πεις πράγματα στον υπολογιστή. Είναι ένας τρόπος να δομήσεις πώς εξηγείς σε κάποιον άλλο πώς να κάνει κάτι.
Εκείνη την εποχή, οι υπολογιστές θεωρούνταν δημόσια υπηρεσία, καθώς τα πανεπιστήμια διαχειρίζονταν τους λίγους διαθέσιμους υπολογιστές στη Λατινική Αμερική για επιστημονικούς και ακαδημαϊκούς σκοπούς και για τις ανάγκες των κυβερνήσεων. Ως εκ τούτου, αυτή η γλώσσα προγραμματισμού αναπτύχθηκε για τον πρώτο επιστημονικό υπολογιστή στην Αργεντινή, γνωστό και ως Clementina, που εγκαταστάθηκε στο Ινστιτούτο Λογισμού του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για την επίλυση προβλημάτων, που κυμαίνονταν από τη μελέτη των ποταμών στην περιοχή μέσω μαθηματικών μοντέλων, έως και την επεξεργασία της Εθνικής Απογραφής του 1960.
Εκείνη την εποχή, οι γλώσσες προγραμματισμού γράφονταν προσαρμοσμένα για κάθε υπολογιστή και όχι για ευρεία χρήση σε πολλά μοντέλα υπολογιστών. Έτσι, η ιστορία του υπολογιστή Clementina είναι απαραίτητη για να πει τη γένεση της δημιουργίας του ComiC.
«Oh My Darling, Clementine»
Ο πρώτος επιστημονικός υπολογιστής της Αργεντινής ονομάστηκε Clementina, που οποίο προέρχεται από το δημοφιλές τραγούδι των ΗΠΑ «Oh My Darling, Clementine», που συνοδευόταν από τον υπολογιστή μοντέλου Mercury ως δείγμα προγράμματος υπολογιστή. Η Clementina υπηρέτησε μεταξύ 1961 και 1971 σε κυβερνητικές υπηρεσίες στην Αργεντινή.
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της δουλειάς της γυναικείας ομάδας με την Clementina ήταν η Εθνική Απογραφή του 1960. Αυτή η πρώτη εργασία κράτησε 30 λεπτά, είπε στην τηλεόραση μια από τις ηγέτιδες του προγράμματος, η μαθηματικός Rebeca Guber. Ανέφερε ότι τα τρία πρώτα χρόνια ο υπολογιστής υποστήριζε ολόκληρο το κράτος της Αργεντινής, επειδή ήταν ο μοναδικός. Ήταν τα καλύτερά της χρόνια, γιατί πέρασε από την πρώτη 30λεπτη εργασία της Εθνικής Απογραφής στην εργασία 24 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα.
Σύμφωνα με τα λόγια του Manuel Sadosky, ο οποίος ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων για την αγορά του υπολογιστή, που αναφέρονται στο βιβλίο “Manuel Sandosky, el Sabio de la Tribu” (“Manuel Sandosky, ο σοφός της φυλής”):
Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε υπολογιστής για ανάπτυξη και αξιολόγηση δεδομένων, γεγονός που εξοικονομούσε πολύ χρόνο. Πριν, χρειάζονταν περίπου δέκα χρόνια μόνο για την επεξεργασία των δεδομένων.
Επίσης, η γυναικεία ομάδα δημιούργησε τη γλώσσα προγραμματισμού ComIC ειδικά για την Clementina, ενώ πριν ο υπολογιστής λειτουργούσε στη γλώσσα Autocode. Ο Autocode αναφέρεται σε ένα σύνολο γλωσσών προγραμματισμού, που αναπτύχθηκαν μεταξύ 1950 και 1960. Η Noemí Susana Silvia García, μία από τις προγραμματίστριες, είπε:
Αυτή η ομάδα χρειαζόταν μια νέα πιο φιλική προς τον χρήστη γλώσσα από το Autocode και το νέο γλωσσικό έργο, που ονομάζεται COMIC, αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε στο σύνολό του από την ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Wilfred Durán και ενσωματώθηκε από την Clarisa Cortes, την Cristina Zoltán, τη Liana Lew και εμένα.
Η Clementina δούλευε καλά, μέχρι που η Ομοσπονδιακή Αστυνομία της Αργεντινής έδιωξε βίαια φοιτητές και καθηγητές από πέντε ακαδημαϊκές σχολές του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες το 1966 στη γνωστή αργότερα ως Noche de los Bastones Largos ( Η Νύχτα των Μεγάλων Κλομπ). Αυτό το γεγονός σηματοδότησε το τέλος της ερευνητικής εργασίας και την επακόλουθη παρακμή της Clementina, παρά τις τεχνικές προσπάθειες να παραμείνει ο υπολογιστής λειτουργικός. Οι ακαδημαϊκές σχολές είχαν καταληφθεί από φοιτητές, καθηγητές και πτυχιούχους, που αντιτάσσονταν στην πολιτική παρέμβαση της στρατιωτικής κυβέρνησης του στρατηγού Χουάν Κάρλος Ονγκανία στις πανεπιστημιακές υποθέσεις.
Μετά την έξωση, υπήρξε μαζική παραίτηση. Από μια ομάδα 70 ατόμων, έμειναν μόνο επτά τεχνικοί, συνόψισε η Guber. Πολλές από τον πυρήνα και τη θεμελιώδη ομάδα του προγράμματος υπό την ομπρέλα της Clementina πήγαν στην εξορία. Σύμφωνα με τα λόγια της Victoria Bajar, της πρώτης προγραμματίστριας που αποφοίτησε από το πρόγραμμα Scientific Computer:
Υπήρχε μια ασυνέχεια, αλλά [το πρόγραμμα] σπάρθηκε αλλού. Και σε αυτά τα άλλα μέρη αναμειγνύεται με τις εμπειρίες εκείνων των άλλων τόπων.
Η Gaba καταλήγει ρωτώντας γιατί διαγράφηκε αυτό το μέρος της ιστορίας της τεχνολογίας και πώς μπορούμε να το ανακτήσουμε.
[Είναι σημαντικό να] επαναφέρουμε αυτή την ιστορία, όπου η ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν αφορά απομονωμένους ανθρώπους σε γκαράζ…. Ότι αναπτύσσουμε τεχνολογία στην κοινότητα, αναπτύσσουμε τεχνολογία με άλλους και όχι εντελώς απομονωμένα. Ότι στον Νότο και σε άλλα μέρη που δεν είναι «πρώτου κόσμου», έχει επίσης αναπτυχθεί τεχνολογία.
