Γυναίκα με χέρια ζωγραφισμένα με χέννα στο Σουδάν, 11 Φεβρουαρίου 2005. Φωτογραφία από τον Steve Evans στο Flickr (άδεια CC BY 2.0).

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από την Weam Al-Bashir και δημοσιεύτηκε αρχικά στο Raseef22 στις 19 Μαρτίου 2024. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται στο Global Voices ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Βρήκα πρόσφατα μια φωτογραφία μου ως μωρό και στο πίσω μέρος, γραμμένες με το χέρι του πατέρα μου, ήταν οι λέξεις: «Η κόρη μας είναι μπλε». Είχε σκοπό να το στείλει στα αδέρφια του στο Σουδάν με έναν από τους προσκυνητές που επέστρεφαν από τη Μέκκα, μαζί με ένα γράμμα που ανήγγειλε τον ερχομό του νέου «γαλάζιου» κοριτσιού του.

Ένα άτομο γεννιέται είτε λευκό είτε μαύρο, με κάποιες διαφορές και παραλλαγές. Με το πρώτο συνδέονται ορισμένα προνόμια και με το δεύτερο επιπλοκές. Οι μαύροι Άραβες εξακολουθούν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα υπηκοότητας σε διάφορες χώρες του Κόλπου και της Μέσης Ανατολής, στιγματισμένοι ως προϊόν αρχαίων αφρικανικών μεταναστεύσεων ή ως απόγονοι υπηρετών και σκλάβων.

Ο λαός του Σουδάν, μιας αφρικανικής χώρας με διαφορετικές φατρίες και μικτές φυλές, θεωρείται Μαύρος στα μάτια του κόσμου. Στο λεξικό, το όνομα της χώρας έγινε ο πληθυντικός της λέξης “μαύρος” στα αραβικά (“aswad”). Κατά ειρωνικό τρόπο, όμως, οι Σουδανοί δεν χρησιμοποιούν σχεδόν ποτέ τον όρο «μαύρο» για να περιγράψουν χρώμα δέρματος!

Αναφέρονται στις μελιτζάνες μόνο ως μαύρες, επομένως μια σουδανική εκδοχή του μπαμπαγκανούς είναι γνωστή ως «μαύρη σαλάτα». Όσον αφορά το χρώμα του δέρματος, οι κάτοικοι του Σουδάν εμφανίζουν πενήντα αποχρώσεις του μαύρου.

Το καλειδοσκόπιο των χρωμάτων του δέρματος στο Σουδάν

Ένα εξαιρετικά ανοιχτόχρωμο άτομο από το Σουδάν αναφέρεται ως «ερυθρό», μια αναφορά στην ερυθρωπή απόχρωση ενίοτε σε άτομα με εξαιρετικά ανοιχτόχρωμο δέρμα. Μερικές φορές, ονομάζονται επίσης «Halabi», ως αναφορά στην πόλη Χαλέπι της Συρίας, απόγονοι συριακών κοινοτήτων, που μετανάστευσαν στο Σουδάν στην αρχαιότητα. Ο χαρακτηρισμός είναι γενικός, ακόμα κι αν η προέλευση διαφέρει, και περιλαμβάνει Σουδανούς αιγυπτιακής καταγωγής, καθώς και άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα και σκούρα μαλλιά.

Και μετά υπάρχει ο «κίτρινος» Σουδανός, ας μην μπερδευόμαστε μήπως είναι σημάδι ίκτερου! Αυτή η «ταμπέλα» αναφέρεται σε άτομα, των οποίων η λευκότητα έχει μια απόχρωση κίτρινου, ο κυρίαρχος τόνος δέρματος των ανθρώπων του Κόλπου. Αυτό το χρώμα φέρει τα παγκόσμια προνόμια, που σχετίζονται με το λευκό δέρμα και συμμορφώνεται με τις δυτικές έννοιες ομορφιάς, σε σύγκριση με τους «Halaibi», σε σχέση με την πόλη Χαλάιμπ. Οι «κίτρινοι» Σουδανοί θεωρούνται καθαρότερης σουδανικής καταγωγής.

Υπάρχει επίσης το χρώμα του «κρασιού» ή το «σταρένιο», οι πιο ανοιχτές αποχρώσεις του καφέ δέρματος. Καθώς η μελανίνη αυξάνεται, το χρώμα του δέρματος ενός ατόμου αναφέρεται ως «πράσινο». Στη χώρα μου, το «πράσινο» δέρμα δεν είναι μόνο το χρώμα των εξωγήινων και των φυτών. Συχνά ακούς το αστείο: «Η πρασινάδα της είναι αναζωογονητική». Που σημαίνει ότι το σκούρο δέρμα της είναι λαμπερό, σαν ώριμο φρούτο.

Και μετά υπάρχει ο «γαλάζιος» Σουδανός, ο οποίος, σε αντίθεση με τα Στρουμφάκια, δεν είναι μπλε, αλλά μάλλον, μαύρα μεσάνυχτα, όπως ο νυχτερινός ουρανός του Βίνσεντ Βαν Γκογκ με τις μπλε αποχρώσεις του. Στο Σουδάν, όπως και σε μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου, όσοι έχουν «μπλε» δέρμα υπόκεινται σε ορισμένα προνόμια, αλλά και σε διακρίσεις και ρατσισμό.

Έχω ακούσει συχνά ένα «μπλε» άτομο να αποκαλείται αμπέντ, που στα αραβικά σημαίνει «σκλάβος», ένας χυδαίος όρος παρόμοιος με τον όρο «νέγρος» των Βορειοαμερικανών. Ακούω επίσης κρυφά σχόλια, που αμφισβητούν την αραβική εθνικότητα ενός «μπλε» ατόμου αναλύοντας το σχήμα της μύτης του ή πόσο σγουρά είναι τα μαλλιά του, χαρακτηριστικά που ορισμένοι Σουδανοί θεωρούν ακριβή φυλετικά γενετικά τεστ.

Κάποιοι εντοπίζουν «μπλε» Σουδανούς σε συγκεκριμένες φυλές και γειτονικές αφρικανικές χώρες σε μια προσπάθεια να αποδείξουν τον καθαρό αραβισμό. Οι γάμοι μεταξύ εθνοτήτων ή οποιαδήποτε απόκλιση από τα κοινωνικά πρότυπα απορρίπτονται και υπόκεινται σε περιφρονητικά και σιωπηλά σχόλια: «Πώς μπόρεσαν να παντρέψουν αυτή την αραβοπούλα με αυτόν τον αμπέντ;»

Ηχώ της κοινωνικής ταυτότητας

Η σουδανική κοινωνία προσκολλάται στον αραβισμό και στην υποτιθέμενη καταγωγή από αρχαίους Άραβες χαλίφηδες. Το να ρωτάς έναν Σουδανό για τη φυλή του είναι ένα κοινό κοινωνικό σημείο αναφοράς και δεν προκαλεί έκπληξη για έναν μορφωμένο νεαρό άνδρα να αναζητά μια νύφη χωρίς άλλα χαρακτηριστικά πέρα από «λευκή με μακριά μαλλιά».

Υποκείμενες σε σκληρά και μη ρεαλιστικά δυτικά πρότυπα ομορφιάς, μερικές κοπέλες καταφεύγουν στη χρήση φαρμάκων κορτιζόνης. Αυτά τα φάρμακα μειώνουν την έκκριση μελανίνης και προκαλούν κατακράτηση νερού στο σώμα, κάνοντάς τες να φαίνονται «φρέσκες». Τα προϊόντα λεύκανσης και απολέπισης του δέρματος θεωρούνται απαραίτητα για τις περισσότερες κοπέλες σε ηλικία γάμου.

Και οι δύο γονείς μου θεωρούνται ανοιχτόχρωμοι. Ο μεγαλύτερος αδερφός μου έχει σταρένιο δέρμα και η αδερφή μου είναι κίτρινη. Ωστόσο, εγώ ήρθα ως απόκλιση σε κάθε προσδοκία και γενετική. Είμαι «πράσινη» ή, όπως το έθεσε ο πατέρας μου στο γράμμα που δεν έστειλε, «μπλε».

Οφείλω την αγάπη μου για το χρώμα του δέρματός μου στους γονείς μου και γι’ αυτό μισώ τη χρήση των φίλτρων ομορφιάς, που επικρατούν στις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων.

Μια μέρα, γύρισα σπίτι από το σχολείο με τον έλεγχό μου στο χέρι, όλο άριστα, κλαίγοντας γιατί η «κίτρινη» Σαουδαράβισσα συμμαθήτριά μου με έλεγε abda καθώς φεύγαμε από το σχολείο. Η μητέρα μου με παρηγόρησε διαβεβαιώνοντάς με ότι το κοριτσάκι ζήλευε την σχολική μου αριστεία, τα όμορφα μάτια μου, τα λεπτά μου φρύδια και τα μακριά μου μαλλιά.

Μεγάλωσα πιστεύοντας ότι ήμουν όμορφη. Λάτρεψα τα μαλλιά μου και δεν τα έκοψα ποτέ. Θεωρώ τα μάτια μου όμορφα, παρόλο που δεν άκουσα ποτέ αυτή τη φιλοφρόνηση από κανέναν άλλο εκτός από τη μητέρα μου. Διατήρησα τα φρύδια μου λεπτά βγάζοντάς τα συνεχώς και αρνούμαι να χρησιμοποιήσω προϊόντα λεύκανσης αγνοώντας τις προτάσεις των γυναικών συγγενών μου.

Οπότε, βλέπω πέρα ​​από αυτό που βλέπει κάθε προξενήτρα. Ή ένας καθηγητής πανεπιστημίου, που επέμενε να με φωνάζει “σοκολάτα” αντί για το πραγματικό μου όνομα (χαμογελούσα απρόθυμα και του θύμιζα κάθε φορά το όνομά μου), ή τα λόγια που μια περαστική στην Αίγυπτο μου είπε κάποτε με στοργή: «Μα όλοι σας έχετε λευκή και όμορφη καρδιά», υπονοώντας ότι αυτό μπορεί να αντισταθμίσει το σκούρο δέρμα μας.

Όλοι έχουμε περισσότερο βάθος από τη συγκέντρωση της μελανίνης στο δέρμα μας και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση αυτό να καθορίζει το προνόμιό μας ή την κατωτερότητά μας.

Δεν ισχυρίζομαι ότι κατανοώ πλήρως τη σκληρή προκατάληψη και τη φυλετική ταξινόμηση που έχουν αντιμετωπίσει οι «μπλε» Σουδανοί όλα αυτά τα χρόνια, αλλά η εμπειρία μου ως σκούρα μειονότητα σε μια χώρα του Κόλπου ή ως «πράσινο» παιδί με «κίτρινους» γονείς, μου έδωσε ένα όραμα και μια πεποίθηση που ελπίζω ότι θα βοηθήσει να ξεπεραστούν τα μη παραγωγικά στίγματα.

Και ελπίζω, αφού ανακάμψουμε από αυτόν τον πόλεμο, να καθαριστούμε από την κληρονομιά των φυλετικών προνομίων που προωθούσε το προηγούμενο καθεστώς επιτρέποντας την εξόντωση φυλών στο δυτικό και νότιο Σουδάν. Μερικές φορές νιώθω ότι οι Αρχές στο Χαρτούμ πληρώνουν το τίμημα για τη σιωπή τους για τα γεγονότα στο Νταρφούρ, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί σιωπηλά. Επιπλέον, οι απλοί πολίτες υποφέρουν περισσότερο υπομένοντας σοβαρές επιπτώσεις τόσο από την εσωτερική αναταραχή όσο και από τον διεθνή έλεγχο.