Φωτογραφία από την Arzu Geybullayeva

Ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ, νυν ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν, καλωσόρισε ηγέτες πολλών χωρών γνωστών για τα αντιδυτικά τους αισθήματα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αμφισβητούμενα στοιχεία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες, τις τελευταίες εβδομάδες. Μεταξύ των ηγετών που έδωσαν τα χέρια και υπέγραψαν συμφωνίες με τον Πρόεδρο Αλίγιεφ από τον Απρίλιο του 2024 ήταν ο πρόεδρος του Τατζικιστάν Εμομάλι Ραχμόν, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκα, ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών και Εμπορίου, ο Πρωθυπουργός της Σλοβακίας και ο Πρόεδρος της Βουλγαρίας.

Τον Απρίλιο του 2024, η Σλοβακία εξέλεξε έναν λαϊκιστή πρόεδρο, που δείχνει δημοσίως συμπάθεια προς τη Ρωσία. Στην περίπτωση της Ουγγαρίας, η χώρα μπλοκάρει σταθερά τη βοήθεια προς την Ουκρανία μόλις στις 27 Μαΐου 2024. Ο πρόεδρος της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν συνεχάρη επίσης τον Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν για την επανεκλογή του τον Μάρτιο του 2024. Βουλγαρία, Ουγγαρία και Σλοβακία ήταν επίσης μεταξύ των χωρών, που εμπόδισαν τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών το 2023 κερδίζοντας το παρατσούκλι των «ατίθασων κρατών» εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία εμπόδισαν επίσης τη δημοσίευση δήλωσης εκ μέρους και των 27 κρατών μελών της ΕΕ σχετικά με το αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο περί ξένων πρακτόρων της Γεωργίας, που εγκρίθηκε στις 14 Μαΐου 2024.

Πέρα από αυτές τις χώρες, ο πρόεδρος υπερηφανεύεται επίσης ότι έχει αναπτύξει «φιλία» με τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ και έχει μια άνετη σχέση με το Ουζμπεκιστάν, το οποίο κατατάσσεται ως «μη ελεύθερο» από την ετήσια έκθεση Ελευθερίας στον Κόσμο του Freedom House. Αυτός δεν είναι καθόλου διεξοδικός κατάλογος.

Όσον αφορά τα πρόσφατα γεγονότα, οι ειδικοί του Αζερμπαϊτζάν συλλογίζονται αυτές τις επισκέψεις, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι το Αζερμπαϊτζάν έχει κερδίσει σημαντικό ενδιαφέρον μεταξύ των διεθνών ηγετών, που επιδιώκουν να οικοδομήσουν δεσμούς με τη χώρα, ενώ άλλοι έχουν επικρίνει ότι η κυβέρνηση οδεύει προς έναν αντιδυτικό συνασπισμό.

Ο Hikmet Babaoglu, Αναπληρωτής Πρόεδρος της Επιτροπής Άμυνας, Ασφάλειας και Καταπολέμησης της Διαφθοράς του Κοινοβουλίου του Αζερμπαϊτζάν, θεώρησε το ενδιαφέρον για το Αζερμπαϊτζάν, ιδίως μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, ως λογικό βήμα, δεδομένων των ήδη υπαρχόντων δεσμών του Αζερμπαϊτζάν με τη Δυτική Ευρώπη. «Οι κύριοι εμπορικοί μας εταίροι είναι χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Επομένως, θα πρέπει να θεωρήσουμε την αύξηση του ενδιαφέροντος των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης για το Αζερμπαϊτζάν ως μια διαδικασία προς τη Δύση», δήλωσε ο Babaoglu σε συνέντευξή του στο Meydan TV. Ο Babaoglu πρόσθεσε ότι δηλώσεις, που ισχυρίζονται το αντίθετο ή κατηγορούν το Αζερμπαϊτζάν για ενθάρρυνση αντιδυτικών αισθημάτων, δεν είναι παρά πολιτικός εκβιασμός με στόχο την αμαύρωσηνα αμαυρώσει τη διεθνή εικόνα της χώρας.

Ο φιλοκυβερνητικός βουλευτής κατηγόρησε επίσης ορισμένα ΜΜΕ του Αζερμπαϊτζάν ότι έγιναν εργαλεία στα χέρια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και διαδίδουν ψευδείς αφηγήσεις.

Για τον πολιτικό επιστήμονα Azer Gasimli, ο οποίος ηγείται του Ινστιτούτου Πολιτικής Διοίκησης, οι αυξανόμενοι δεσμοί του Αζερμπαϊτζάν με χώρες όπως η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία, ήταν περισσότερο συναλλακτικοί από οτιδήποτε άλλο. «Το Μπακού συμμετέχει σε επενδυτικά σχέδια [αυτών των χωρών] με αντάλλαγμα την υποστήριξή τους στο Αζερμπαϊτζάν», σημείωσε ο Gasimli, σε συνέντευξη στο Meydan TV.

Τον Απρίλιο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν υπέγραψε τον «Δακτύλιο Αλληλεγγύης», ένα έγγραφο που περιγράφει την επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας, της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας. Αυτή η πρωτοβουλία έγινε πιο επείγουσα μετά το κλείσιμο των εξαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μετά από επίσκεψη του Σλοβάκου Πρωθυπουργού, οι δύο χώρες υπέγραψαν επίσης συμφωνία για τη συμμετοχή σλοβακικών εταιρειών στις εργασίες ανοικοδόμησης στο Καραμπάχ, το οποίο έχει μείνει σε αταξία μετά την έκρηξη βίας μεταξύ των δυνάμεων του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας τα τελευταία πέντε χρόνια.

Ο Natig Jafarli, μέλος της Πολιτικής Επιτροπής του Κόμματος REAL, είπε ότι χώρες όπως η Σλοβακία και η Ουγγαρία, που είναι μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, ενεργούν για το δικό τους συμφέρον, ειδικά όταν πρόκειται για την εξασφάλιση ενεργειακών συμφωνιών. «Πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Σλοβακία λάμβανε το 90% της προμήθειας φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ενώ η Ουγγαρία λάμβανε το 80% της προμήθειας πετρελαίου της από τη Ρωσία», εξήγησε ο Jafarli, ως εκ τούτου, με ορισμένες από αυτές τις χώρες που κάποτε ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένες από τη Ρωσία για την ενέργεια, η εξέταση εναλλακτικών λύσεων ήταν φυσιολογική, πρόσθεσε ο Jafarli στη συνέντευξή του στο Meydan TV. «Για χώρες όπως η Βουλγαρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, τα ενεργειακά αποθέματα του Αζερμπαϊτζάν μπορούν να διαδραματίσουν επαρκές ρόλο στη μείωση της υπερβολικής εξάρτησής τους από τη Ρωσία και στην κάλυψη των αναγκών τους», είπε ο Jafarli.

Ως εκ τούτου, ακόμη κι αν το ήθελε το Αζερμπαϊτζάν, δεν θα μπορούσε να ενταχθεί σε αντιδυτικούς συνασπισμούς λόγω της μεγάλης εξάρτησης της χώρας από τη Δύση. «51% του πετρελαίου [της χώρας] και 75% του φυσικού αερίου [της] πωλούνται σε δυτικές χώρες. Ο μεγαλύτερος αγοραστής μας είναι η Ιταλία. Δεδομένης αυτής της πραγματικότητας, πώς μπορεί το Αζερμπαϊτζάν να ακολουθήσει μια αντιδυτική πολιτική; Εάν συμβεί αυτό, τότε η χώρα θα πρέπει να αντιμετωπίσει σημαντικές οικονομικές συνέπειες», εξήγησε ο Jafarli.

Ο Jafarli εξήγησε ότι, από πολιτική άποψη, οι αυξανόμενοι δεσμοί του Αζερμπαϊτζάν με άλλα απολυταρχικά καθεστώτα έχουν σκοπό να στείλουν ένα μήνυμα στις Βρυξέλλες. Η ΕΕ έχει ασκήσει μεγάλη κριτική στους αξιωματούχους του Αζερμπαϊτζάν για τη μείωση των ελευθεριών στη χώρα και το θλιβερό ιστορικό της στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ένα διαφορετικό είδος διπλωματίας

Η προσέγγιση του Αζερμπαϊτζάν στη διπλωματία διαφέρει πολύ στη Δυτική Ευρώπη σε σύγκριση με την Ανατολική Ευρώπη. Αυτό έχει τεκμηριωθεί εδώ και χρόνια από διάφορους διεθνείς οργανισμούς, που έχουν χαρακτηρίσει τις διπλωματικές προσπάθειες της πλούσιας σε ενέργεια χώρας ως «διπλωματία χαβιαριού». Ο τελευταίος ήταν ένας όρος, που επινοήθηκε από ένα ευρωπαϊκό επιστημονικό επιτελείο, την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Σταθερότητας (ESI), το 2012, που τεκμηριώνει πώς αξιωματούχοι του Αζερμπαϊτζάν δωροδοκούσαν Ευρωπαίους πολιτικούς στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE). Αλλά οι προσπάθειές της για δωροδοκία εκτείνονται πέρα ​​από την PACE.

Το 2017 το «πλυντήριο» του Αζερμπαϊτζάν έθεσε το Ηνωμένο Βασίλειο στο προσκήνιο, όταν «διέρρευσαν εμπιστευτικά τραπεζικά αρχεία στη δανική εφημερίδα Berlingske και κοινοποιήθηκαν με το Εγχείρημα Ρεπορτάζ για το Οργανωμένο Έγκλημα και τη Διαφθορά (OCCRP) στον Guardian και άλλους συνεργάτες ΜΜΕ», καλύπτοντας μία περίοδο 30 μηνών, ανέφερε ο Guardian. Η έρευνα του 2021 από το VICE αποκάλυψε πώς, μέσω ενός ευρέος δικτύου πολιτικών και λομπιστών, το Αζερμπαϊτζάν επηρέασε την πολιτική στο Βερολίνο. Υπάρχει τεκμηρίωση άλλων μορφών άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης, που πραγματοποιήθηκαν από την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν τα τελευταία χρόνια. Τον Ιανουάριο του 2024, τουλάχιστον τρεις Γερμανοί πολιτικοί κατηγορήθηκαν για δωροδοκία και διαφθορά σε σχέση με το Αζερμπαϊτζάν. Το πιο πρόσφατο σκάνδαλο επιρροής του Αζερμπαϊτζάν εμπλέκει τον Αμερικανό βουλευτή Αντιπρόσωπο Henry Cuellar, ο οποίος κατηγορήθηκε για «δωροδοκία τουλάχιστον 360.000 δολαρίων από εταιρείες, που ελέγχονται από την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν».

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν και η ηγεσία της ξέφευγαν από τις αμφίβολες οικονομικές συναλλαγές και τις συμφωνίες της όλη την ώρα χτίζοντας νέες φιλίες και εφαρμόζοντας τις ίδιες παλιές τακτικές καταστολής του ελεύθερου Τύπου και των διαφωνιών. Μια απόφαση του Ιανουαρίου 2024 στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης να μην ανανεωθούν τα διαπιστευτήρια της αντιπροσωπείας του Αζερμπαϊτζάν με την αιτιολογία ότι η χώρα απέτυχε να εκπληρώσει τις «μείζονες δεσμεύσεις» ως μέρος της ένταξής της στο Συμβούλιο της Ευρώπης, είχε μικρή διαφορά. Οι διεθνείς εκκλήσεις προς την κυβέρνηση να απελευθερώσει πολιτικούς κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένου του ψηφίσματος του Απριλίου 2024 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν είχαν επίσης καμία επίδραση. Όταν ο Πρόεδρος Αλίγιεφ υπέγραψε το πιο πρόσφατο διάταγμα χάρη στην ημέρα της εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας στις 25 Μαΐου 2024, δεν υπήρχε ούτε ένας πολιτικός κρατούμενος στη λίστα.