Εικόνα της αμερικάνικης στρατιωτικής βάσης στο Νίγηρα. Στιγμιότυπο εικόνας του καναλιού YouTube του Radio France Internationale (RFI)

Τα επακόλουθα του πραξικοπήματος στον Νίγηρα στις 26 Ιουλίου 2023 εξακολουθούν να μαρτυρούν τα καθημερινά δρώμενα της χώρας. Μετά από την αναχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων τον Δεκέμβριο του 2023, έρχεται η σειρά των Αμερικανών στρατιωτών να αποχωρήσουν έπειτα από το αίτημα του υπό την εξουσία στρατού.

Στις 16 Μαρτίου 2024, η κυβέρνηση στη Νιαμέ καταγγέλλει τη συμφωνία της στρατιωτικής συνεργασίας, που υπεγράφη το 2012 μεταξύ των χωρών της και των ΗΠΑ. Σύμφωνα με τις Αρχές του Νίγηρα είναι μόνο μια απλή ρηματική διακοίνωση, που έχει επιβληθεί μονομερώς από την Ουάσινγκτον στη Νιαμέ.

Επειτα από το πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2023, το Εθνικό συμβούλιο για τη διαφύλαξη της πατρίδας  (CNSP) καθιέρωσε ως επικεφαλή τον συνταγματάρχη     Αμπντουραχαμάν Τσιανί. Αυτή η απόφαση κρίνει την σήμερον ημέρα παράνομη την παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων στο κράτος του Νίγηρα και ανακηρύσσει  την απλή αναχώρηση της αμερικανικής βάσης, που εδρεύει στην πόλη της Αγκαντέζ, που βρίσκεται στο βόρειο μέρος της χώρας.

Αυτή η ανατροπή στις σχέσεις ανάμεσα στη Νιαμέ και στην Ουάσινγκτον καθίσταται το σήμα κατατεθέν της γεωπολιτικής αναδιαμόρφωσης της ηπείρου. Στην πραγματικότητα, στις 12 Απριλίου 2024 οι Ρώσοι στρατιωτικοί εκπαιδευτές του Αφρικανικού Σώματος φτάνουν στον Νίγηρα για να συνεισφέρουν στην εκπαίδευση των στρατιωτών του Νίγηρα με τη χρήση νέων στρατιωτικών τεχνολογιών. Το Αφρικανικό Σώμα, που είναι υπό την εποπτεία της ρωσικής κυβέρνησης, αντικαθιστά την ένοπλη ιδιωτική ομάδα Βάγκνερ, διαλυμένη από το θάνατο του χαρισματικού της ηγέτη Γιεβγκένι Πριγκόζιν.

Αυτό το βίντεο του καναλιού Tv5monde δείχνει την προσγείωση ρωσικού αεροσκάφους για την εκφόρτωση υλικών:

Στα πλαίσια του νέου ψυχρού πολέμου, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν στις  23 Απριλίου 2024 τις διαπραγματεύσεις με τον Νίγηρα για την οριστική απόσυρση των στρατευμάτων της, αποτελούμενων από χιλιάδες στρατιώτες.

Για την καλύτερη κατανόηση της γεωπολιτικής αυτής αλλαγής, το Global Voices επικοινώνησε μέσω Whatsapp με τον Boubacar Touré, υπεύθυνο πολιτικό του Νίγηρα, γενικό γραμματέα της Σοσιαλιστικής Ένωσης Λαϊκών Δυνάμεων (Sawaba UDFP- SAWABA) και πρώην πρόεδρο νέων αρχηγών του Νίγηρα. Εξηγεί τους λόγους αυτής της ρήξης, καθώς και τα αισθήματα του λαού την εποχή μετά το πραξικόπημα.

Jean Sovon (JS): Μετά τη Γαλλία, είναι η σειρά των ΗΠΑ να αποσυρθούν από τον Νίγηρα. Πώς εξηγείται αυτή η ρήξη, η οποία δημιουργεί τώρα ένα χάσμα ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Νιαμέ;

Boubacar Touré (BT) : Je voudrais rappeler pour la compréhension de tous que depuis les évènements du 26 juillet 2023 qui ont vu l’avènement du Conseil national pour la sauvegarde de la patrie (CNSP) au pouvoir au Niger, la relation entre le Niger et les USA n’a pas obéit à la même posture que celle d’avec la France. En ce sens que les États-Unis ont attendu plus d’un mois avant de qualifier les événements de coup d’état.  Ensuite plusieurs rencontres d’échanges de haut niveau se sont déroulées pour accorder les points de vue.  Mais l’insistance des Américains à dicter des limites au Niger dans le choix de ses partenaires au détriment de sa souveraineté a fini par produire le communiqué du 16 mars demandant le départ des troupes américaines du Niger. Ce même communiqué à révélé l’absence de base juridique à cette présence américaine au Niger, et donc son illégalité.

Ce n’est donc pas une rupture mais la décision d’un état souverain de mettre fin à une présence illégale et non profitable selon le même communiqué, chose qui ne peut créer un fossé entre les deux états.

Boubacar Touré (BT): Θα ήθελα να σας υπενθυμίσω όλους ότι μετά από τα γεγονότα που διεξήχθησαν στις 26 Ιουλίου 2023, όταν το Εθνικό Συμβουλίο για τη Διαφύλαξη της Πατρίδας (CNSP) ανέλαβε την εξουσία στον Νίγηρα, οι σχέσεις μεταξύ του Νίγηρα και των ΗΠΑ δεν ακολούθησαν την ίδια στάση με αυτή της Γαλλίας. Υπό την έννοια ότι οι ΗΠΑ παρέμειναν παραπάνω από ένα μήνα πριν από τις προκριματικές εκδηλώσεις του πραξικοπήματος. Επειτα, πολλές συναντήσεις ανταλλαγής υψηλού επιπέδου είχαν διαδραματιστεί για να συμφωνήσουν με τις απόψεις τους. Αλλά η επιμονή των Αμερικανών να επιβάλλουν όρια στην επιλογή των εταίρων του Νίγηρα εις βάρος της κυριαρχίας του, οδήγησε τελικά στην ανακοίνωση της  16ης Μαρτίου, η οποία ζητούσε την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τον Νίγηρα. Αυτή η ίδια η ανακοίνωση φανέρωσε την απουσία της νομικής βάσης για την αμερικανική παρουσία στον Νίγηρα και συνεπώς την παρανομία της.

Αυτή δεν είναι λοιπόν μια ρήξη, αλλά η απόφαση ενός κυρίαρχου κράτους να βάλει τέλος στην παράνομη και μη κερδοσκοπική παρουσία σύμφωνα με την ίδια την ανακοίνωση, πράγμα το οποίο όμως μπορεί να δημιουργήσει ένα χάσμα μεταξύ των δύο κρατών.

Φωτογραφία από τον Boubacar Touré. Φωτογραφία: Olouwa, χρήση με άδεια

JS: Ποια είναι η κοινή γνώμη για μια τέτοια απόφαση;

BT: L’opinion publique nigérienne a bien évidemment accueilli cela comme une victoire sur l’impérialisme américain. Depuis 2012 que ces forces se sont installées chez nous, sous le prétexte de la lutte contre le terrorisme, le peuple est toujours resté perplexe et à dénoncer maintes fois l’inutilité de cette présence massive. On se rappelle des différentes manifestations et déclarations des organisations de la société civile et même des partis politiques de l’opposition pour fustiger l’installation des bases militaires étrangères. Les nouvelles autorités en mettant fin à cette présence illégale ont répondu à une demande populaire de toujours.

BT: Η νιγηριανή κοινή γνώμη την υποδέχτηκε φυσικά ως μια νίκη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Από το 2012 που είχαν εγκατασταθεί οι κυρίαρχες δυνάμεις, με το πρόσχημα της  καταπολέμησης της τρομοκρατίας, ο λαός απόρησε και κατήγγειλε επανειλημμένα την ματαιότητα αυτή της μαζικής παρουσίας. Θυμόμαστε τις διαφορετικές εκδηλώσεις και δηλώσεις των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ακόμη και τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης, που καταδίκασαν την εγκατάσταση των ξένων στρατιωτικών βάσεων. Οι νέες Αρχές απάντησαν στο λαϊκό αίτημα βάζοντας τέλος στην παράνομη παρουσία .

Δύο μέρες μετά την άφιξη των ρωσικών στρατευμάτων στις 14 Απριλίου 2024, ένα μέρος του πληθυσμού παρέχει τη στήριξη του στον Στρατό μέσω μιας διαδήλωσης έναντι της παρουσίας των αμερικάνικων στρατευμάτων. Μαρτυρεί αυτό το βίντεο ρεπορτάζ  στα ΜΜΕ Africanews:

JS: Στο Μάλι και στη Μπουρκίνα-Φάσο, δύο μέλη της Συμμαχίας των Κρατών του Σαχέλ (AES), οι Δυτικοί εκδιώχθηκαν προς όφελος των Ρώσων. Από το γεγονός αυτό, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Νίγηρας ακολουθεί εντολή της AES; 

BT : Consigne ? Non ! l’Alliance des États du Sahel (AES) est une alliance voulue, pensée et créée par des états jaloux de leur souveraineté et désirant sortir des classiques des organisations régionales existantes avec une volonté à terme de se constituer en fédération.

Je nous appelle donc à regarder ce bouleversement géostratégique dans un autre angle que celui du mépris qui veut que ça soit le changement d’un maître pour un autre, comme si nos états sont condamnés à toujours être au service d’un maître.

Quand plus d’une décennie après l’installation des militaires occidentaux avec tous les moyens technologiques dont ils peuvent disposer, l’insécurité qui était alors cantonnée au nord du Mali finit par gagner le reste du pays et même s’installer dans les pays voisins, nos États étaient en droit de faire le constat de l’échec de cette collaboration et de vouloir essayer d’autres. C’est cela qui fonde le rapprochement avec la Russie qui produit déjà des résultats comme la libération de Kidal au Mali entre autres.

Le Niger est préoccupé à défendre son territoire et disposé à coopérer avec tous les pays du monde dans le respect de sa dignité et de sa liberté. Pour le moment la Russie a démontré sa disponibilité à accompagner le Niger sur ce chemin en lui offrant les moyens techniques et de la formation. Le Niger ne se fait pas prier pour saisir l’opportunité d’un partenariat sincère.

BT: Οδηγίες; Όχι! Η Συμμαχία των κρατών της Σαχέλ (AES) είναι μια συμμαχία, που δημιουργήθηκε από κυρίαρχα κράτη, που θέλουν να ξεφύγουν από τις παραδοσιακές δομές των υφιστάμενων περιφερειακών οργανισμών, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία μιας ομοσπονδίας.

Μας καλώ λοιπόν να παρατηρήσουμε αυτή τη γεωστρατηγική αναταραχή από μια διαφορετική οπτική γωνία πέρα από εκείνη της περιφρόνησης, που τη βλέπει ως αλλαγή από τον έναν αφέντη στον άλλο, σαν να ήταν τα κράτη μας καταδικασμένα να είναι πάντα στην υποταγή ενός μόνου αφέντη.

Όταν, περισσότερο από μια δεκαετία μετά την εγκατάσταση των δυτικών στρατευμάτων με όλη την προσφορά των τεχνολογικών τους μέσων, η ανασφάλεια, που τότε περιοριζόταν στο βόρειο τμήμα του Μάλι, κατέληξε να εξαπλωθεί στο υπόλοιπο τμήμα της χώρας, ακόμη και στις γειτονικές χώρες, τα κράτη μας είχαν το δικαίωμα να αναγνωρίσουν την αποτυχία αυτής της συνεργασίας και να θελήσουν να δοκιμάσουν άλλες εναλλακτικές. Αυτός είναι ο λόγος της προσέγγισης με τη Ρωσία, η οποία, εκτός των υπολοίπων, παράγει ήδη αποτελέσματα, όπως η απελευθέρωση του Κιντάλ στο Μάλι.

Ο Νίγηρας είναι απασχολημένος με το να υπερασπιστεί το έδαφός του και είναι πρόθυμος να συνεργαστεί με όλες τις χώρες του κόσμου, σεβόμενος την αξιοπρέπεια και την ελευθερία του. Προς το παρόν, η Ρωσία έχει επιδείξει την προθυμία της να στηρίξει τον Νίγηρα σε αυτή την πορεία προσφέροντας τεχνικούς πόρους και εκπαίδευση. Ο Νίγηρας είναι πρόθυμος να αδράξει την ευκαιρία μιας ειλικρινούς εταιρικής σχέσης.

JS: Ποια είναι τα μακροπρόθεσμα σενάρια για τέτοιες στρατηγικές τοπικές αλλαγές; Πρόκειται για την επιστροφή του Ψυχρού Πολέμου; Πρόκειται για το σχηματισμό νέων συμμαχιών; 

BT: Les luttes de positionnement des puissances mondiales ne nous intéressent pas, n’intéressent pas les États du Sahel. ,C'est plutôt la survie de nos États et la sécurisation de nos populations qui préoccupent et guident les décisions de nos autorités.

Certainement dans les semaines à venir de façon opportuniste, l’ennemi tentera des actions de désespoir pensant surfer sur un vide mais je peux vous garantir que nos forces répondront énergiquement de façon à émousser leur ardeur.

A court terme nous entrevoyons un basculement du rapport de force sur le terrain au profit de nos forces grâce aux nouvelles acquisitions aériennes et terrestres, une montée en puissance favorisée par une meilleure marge de manœuvre opérationnelle et un rétablissement de la sécurité de façon progressive dans la zone.

BT: Οι αγώνες τοποθέτησης των παγκόσμιων δυνάμεων δεν ενδιαφέρουν ούτε εμάς ούτε τα κράτη του Σαχέλ. Αντίθετα, τις αποφάσεις των Αρχών απασχολούν και καθοδηγούν η επιβίωση των κρατών και η ασφάλεια των πληθυσμών μας.

Σίγουρα μέσα στις επόμενες καιροσκοπικές εβδομάδες, ο εχθρός θα επιχειρήσει δράσεις απόγνωσης πιστεύοντας ότι πέφτει στο κενό, αλλά μπορώ να σας εγγυηθώ ότι οι δυνάμεις μας θα αντιδράσουν σθεναρά για να αμβλύνουν την ορμή τους.

Βραχυπρόθεσμα, αναμένουμε μια ισορροπία των δυνάμεων επί τόπου, η οποία θα μετατοπιστεί υπέρ των δυνάμεών μας χάρη στα νέα αεροπορικά και χερσαία αποκτήματα. Αυτό θα μας δώσει μεγαλύτερο επιχειρησιακό περιθώριο ελιγμών και η ασφάλεια θα αποκατασταθεί σταδιακά στην περιοχή.

Αυτή η αποχώρηση των Αμερικανών από τον Νίγηρα, οι οποίοι βρίσκονται ήδη υπό πίεση στο Τσαντ, σηματοδοτεί μια στρατηγική αλλαγή στην περιοχή του Σαχέλ. Πρόκειται τελικά για το τέλος μιας μακράς περιόδου δυτικής ισχύος;