Η Dunja Bahtijarević είναι ποιήτρια, τραγουδίστρια και μεταφράστρια. Τραγουδάει παραδοσιακά τραγούδια σε μουσικά πλαίσια που τους δίνουν νέα ζωή. Φωτογραφία: Lav Turski μέσω Balkan Diskurs, χρήση με άδεια.

Αυτό το άρθρο της Bojana Radić είχε αρχικά δημοσιευθεί από το Κέντρο Έρευνας Μετά-Σύγκρουσης στο Balkan Diskurs και στην πρώτη έκδοση του περιοδικού MIR. Το MIR, που σημαίνει «ειρήνη» στα βοσνιακά, είναι μια ετήσια έκδοση και μια πλατφόρμα για εφευρετικούς νέους. Μια επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύτηκε από το Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας κοινόχρηστου περιεχομένου.

Σεβνταλίνκα (επίσης γνωστή με το όνομα σεβντά) είναι η λαϊκή μουσική έκφραση της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Η λέξη σεβνταλίνκα προέρχεται από την αραβική λέξη sawda, που σημαίνει «μαύρη χολή» – μία από τις τέσσερις διαθέσεις – η οποία θεωρείται ότι καθορίζει τη μελαγχολική κατάσταση.

Στη Βοσνία, απέκτησε την έννοια της επιθυμίας και της αγάπης με ζήλο. Είναι αδύνατο να προσδιοριστεί η ακριβής περίοδος προέλευσης της σεβνταλίνκα, αλλά θεωρείται ότι δημιουργήθηκε αμέσως μετά την οθωμανική κατάκτηση της μεσαιωνικής Βοσνίας, όταν εμφανίστηκαν οι πρώτοι αστικοί οικισμοί. Όταν οι Οθωμανοί εγκαταστάθηκαν εκεί, έφεραν μαζί τους ορισμένες παραδόσεις και μελωδίες, που αντιπροσώπευαν την περιοχή της Μικράς Ασίας. Αυτές οι μελωδίες αποτελούν μέρος του συστήματος μακάμ (μουσικοί παραδοσιακοί «δρόμοι») και έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία οι Βαλκάνιοι έχουν προσαρμόσει τα τραγούδια τους με βάση τα συναισθήματά τους. Η σεβνταλίνκα είναι κυρίως ένα αστικό λαϊκό τραγούδι της Βοσνίας, αλλά είναι επίσης δημοφιλές σε όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Μουσικά, η σεβνταλίνκα χαρακτηρίζεται από ένα ελαφρύ, αργό ρυθμό και μια βαθιά αρμονία αφήνοντας στον ακροατή ένα αίσθημα μελαγχολίας. Πρόκειται για τραγούδια με σύνθετη δομή, που διαπνέονται από συναίσθημα και παραδοσιακά εκτελούνται με μεγάλο πάθος και βαθύ συναίσθημα. Όπως κάθε μορφή τέχνης, έτσι και η παραδοσιακή μουσική σε αυτόν τον τομέα έχει τους δικούς της κανόνες, τη δική της ιστορία και το μέλλον της και πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν πιο σύγχρονες εκτελέσεις παλαιότερων εκδόσεων προσθέτοντας τη δική τους προσωπική πινελιά.

«Το σεβντά που τραγουδάω είναι ένα υπέροχο είδος, που συνδυάζει την ποίηση και τη μουσική με θαυμαστό τρόπο. Το βλέπω ως ένα πεδίο νέων δυνατοτήτων», αποκαλύπτει ο Damir Imamović, Βόσνιος μουσικός της σεβνταλίνκα, καλλιτέχνης της παραδοσιακής μουσικής και τραγουδιστής-συνθέτης.

Έχει παίξει σε διάφορα συγκροτήματα και ίδρυσε το συγκρότημα Damir Imamović Sevdah Takht το 2012. Συνθέτει επίσης τα δικά του τραγούδια και λέει ότι τίποτα περισσότερο από την ανεξήγητη ομορφιά ενός στίχου ή μιας μελωδίας δεν τον οδηγεί στην ηχογράφηση ενός τραγουδιού. Το τραγούδι «Pjevat ćemo šta nam srce zna» (Θα τραγουδήσουμε ό,τι γνωρίζει η καρδιά μας), που ερμηνεύει η Amira Medunjanin, γράφτηκε από τον Damir. Το άλμπουμ «Singer of Tales» έλαβε το βραβείο Best of Europe, αφού ήταν στην κορυφή των παγκόσμιων charts για μήνες. Από τα 100 καλύτερα μουσικά άλμπουμ στον κόσμο, κατέλαβε την έκτη θέση, ενώ το άλμπουμ ανακηρύχθηκε επίσης το καλύτερο στην κατηγορία της παραδοσιακής μουσικής από τη Γερμανική Ένωση Μουσικών Κριτικών.

Ο Damir Imamović είναι μια εμβληματική φυσιογνωμία στον κόσμο της βοσνιακής μουσικής με το ταλέντο του ως μουσικός, τραγουδιστής και συνθέτης και είναι αυθεντία στις παραδοσιακές μελωδίες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ιδιαίτερα στην ιδιαίτερα υποβλητική «σεβνταλίνκα» ή «σεβντά».

Μιλώντας για τους καλύτερους στον κόσμο των σεβνταλίνκα, είναι αδύνατο να μην αναφέρουμε την Biljana Krstić της Σερβίας. Μετά από την καριέρα της στην ποπ μουσική, το 2001 ίδρυσε το συγκρότημα Bistrik, μέσω του οποίου προωθεί την εθνομουσικολογική κληρονομιά. Μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει τέσσερα άλμπουμ: «Bistrik», «Zapisi», «Tarpoš» και «Izvorište».

Το «Tarpoš» είχε εμφανιστεί μέσα στην επιλογή των «Top of the world» στο βρετανικό περιοδικό παγκόσμιας μουσικής Songlines και κέρδισε το βραβείο Bravos από το γαλλικό περιοδικό  TRAD’Mag για τους καλύτερους στίχους του μήνα.

Εκτός από τις πολλές άλλες βραβεύσεις, η Biljana Krstić και οι Bistrik κέρδισαν το βραβείο «Vitez srpske muzike» (Ιππότης της σερβικής μουσικής) το 2009 και το 2015 η Krstić και ο Miki Stanojević κέρδισαν το βραβείο Grand Prix για την κινηματογραφική μουσική «Branio sam mladu Bosnu» («Υπερασπίστηκα τη νέα Βοσνία», επίσημη μετάφραση στα αγγλικά «Ο άντρας που υποστήριξε τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ»).

Η Krstić μοιράζεται:

Αυτά τα τραγούδια των μακρινών προγόνων με κάνουν ευτυχισμένη και ταυτόχρονα με θεραπεύουν. Όταν σκέφτομαι πόσο χρόνο έχω περάσει με παλιά μουσική και παλιές ηχογραφήσεις, με αρχεία και καταγραφές πεδίου… Ενας Θεός ξέρει πόσες φορές τα έχω ακούσει, τα έχω αναλύσει και έχω μάθει να τα τραγουδάω. Η προέλευση των παραδοσιακών κειμένων είναι πάντα σαφής και ισχυρή. Αυτά τα όμορφα τραγούδια αγγίζουν άμεσα την καρδιά και εισβάλλουν σε όλες τις αισθήσεις. Νιώθεις σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος, κάτι που συνοδεύεται από απέραντη ικανοποίηση και χαρά.

Για τη Vera Josifovska-Miloševska από τη Βόρεια Μακεδονία, η παραδοσιακή μουσική είναι επίσης κάτι που ζει και αναπνέει. Είναι η τραγουδίστρια των Ljubojna, ενός από τα πιο σημαντικά και αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα παραδοσιακής μουσικής. Το συγκρότημα σχηματίστηκε το 2001 και το 2005 ηχογράφησε το πρώτο του άλμπουμ με τίτλο «Parite se otepuvačka» (Τα χρήματα οδηγούν στο θάνατο – μια παροιμία και ένας θρύλος, θεατρικό έργο).

Το 2012, η Vera Miloševska επιλέχθηκε ως μία από τις 12 καλύτερες τραγουδίστριες των Βαλκανίων για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας «Οι γυναίκες των Βαλκανίων».

«Αυτό που με συνδέει με την παραδοσιακή μουσική είναι η αγάπη. Αυτές οι τοπικές μελωδίες παίρνουν μια σύγχρονη εκδοχή και εκφράζονται μέσα από το τραγούδι μου», λέει η ίδια.

Η Vera Miloševska Josifovska είναι μια από τις σημαντικότερες σύγχρονες καλλιτέχνιδες της Βόρειας Μακεδονίας. Φωτογραφία: Vlatko Chachorovski μέσω Balkan Diskurs, χρήση με άδεια.

Μεταξύ των νέων καλλιτεχνών της παραδοσιακής μουσικής, είναι ενδιαφέρον να διακρίνουμε την εθνική ομάδα Καζάν του Ζάγκρεμπ. Ιδρύθηκε το 2012 και το νέο του άλμπουμ του «Ružo» κυκλοφόρησε το 2018. Η τραγουδίστρια Dunja Bahtijarević λέει ότι είναι σημαντικό γι’ αυτήν να επανερμηνεύεται η παραδοσιακή μουσική μέσα σ’ ένα σύγχρονο πλαίσιο.

Although there are different approaches, I think that traditional music is preserved by putting it in a contemporary context through adaptation and reinterpretation. At the beginning, I didn’t even know where my desire for exploring traditional music came from. At first, the songs were just beautiful to me, and then I discovered the opportunity of marrying something very authentic in myself and something very universal, or even modern, in those songs. All the songs survived because people have found themselves in them.

Αν και υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, θεωρώ ότι η παραδοσιακή μουσική διατηρείται, όταν τοποθετείται σε ένα σύγχρονο πλαίσιο μέσω της προσαρμογής και της επανερμηνείας. Στην αρχή, δεν ήξερα καν από πού προήλθε η επιθυμία μου να εξερευνήσω την παραδοσιακή μουσική. Για μένα, τα τραγούδια ήταν απλώς όμορφα, αλλά στη συνέχεια ανακάλυψα τη δυνατότητα να παντρέψω κάτι πολύ αυθεντικό μέσα μου και κάτι πολύ οικουμενικό, ή ακόμα και σύγχρονο, σε αυτά τα τραγούδια. Όλα αυτά τα τραγούδια έχουν επιβιώσει, επειδή οι άνθρωποι έχουν βρει τον εαυτό τους σε αυτά.

Για την Bahtijarević, όπως και για τους άλλους καλλιτέχνες, το πιο εμπνευσμένο πράγμα είναι η διάσταση του χρόνου και η πορεία που έχουν διανύσει τα τραγούδια από τη δημιουργία τους μέχρι τη σημερινή τους μορφή.

Για μια λίστα αναπαραγωγής της μουσικής σεβντά, κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο και συμβουλευτείτε το λογαριασμό Spotify του Global Voices για μια πιο εκλεκτική μουσική απ’ όλο τον κόσμο.