Μάγια Μιλίνκοβιτς. Φωτογραφία: Vanja Lisac, από το Balkan Diskurs. Χρήση με άδεια.

Αυτό το άρθρο συντάχθηκε από τον Amir Barleci και δημοσιεύθηκε αρχικά από το Κέντρο Έρευνας Μετά-Σύγκρουσης στον ιστότοπο Balkan Diskurs. Μια επεξεργασμένη έκδοση αυτού του άρθρου αναδημοσιεύεται στην ιστοσελίδα Global Voices βάσει συμφωνίας διαμοιρασμού περιεχομένου.

Ήταν πριν από δεκαέξι χρόνια όταν η Μάγια Μιλίνκοβιτς, μια τραγουδίστρια-τραγουδοποιός από το Σαράγεβο, την πρωτεύουσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ήρθε σε επαφή με τη μουσική φάντο, που σημαίνει πεπρωμένο στα πορτογαλικά. Στη συνέχεια, έγινε πρωτοπόρα του είδους συστήνοντάς το με το συγκρότημά της σε όλη τη χώρα. Συνδυάζοντας το φάντο με τη παραδοσιακή βοσνιακή σεβνταλίνκα, η Μιλίνκοβιτς καταφέρνει να δημιουργήσει και να συνδυάσει διαφορετικούς ρυθμούς και κατανυκτικούς ήχους σε ένα ενιαίο είδος.

Η Μιλίνκοβιτς, διεθνώς αναγνωρισμένη και βραβευμένη καλλιτέχνις, ανακάλυψε το φάντο το 2008, μέσα από μια παράσταση της “βασίλισσας” του είδους, Αμάλια Ροντρίγκες:

I like to say that Fado found me. It was a great passion and love at first sight, and later, the desire for further exploration emerged. Fado completely changed my life. I learned a new, very demanding language, got to know a completely different music culture, and it has all resulted in my long-standing career in Portugal.

Μου αρέσει να λέω ότι το φάντο με βρήκε. Ήταν ένα μεγάλο πάθος και ένας έρωτας με την πρώτη ματιά και αργότερα προέκυψε η επιθυμία για περαιτέρω εξερεύνηση. Το φάντο άλλαξε εντελώς τη ζωή μου. Έμαθα μια νέα, πολύ απαιτητική γλώσσα, γνώρισα μια εντελώς διαφορετική μουσική παράδοση, όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τη μακρόχρονη καριέρα μου στην Πορτογαλία.

Οι ρίζες του φάντο ανάγονται στον 18ο αιώνα. Χαρακτηρίζεται από μελαγχολική μελωδία και στίχους, που συχνά αγγίζουν το θέμα της θάλασσας και τις εμπειρίες της φτωχολογιάς. Επαναλαμβανόμενα θέματα που αποτυπώνονται με τον όρο saudade, νοσταλγία, λαχτάρα για επιστροφή στην πατρίδα. Σύμφωνα με ορισμένους, το Φάντο είναι ένα μείγμα ήχων που δημιουργήθηκαν από Αφρικανούς σκλάβους στη Βραζιλία και χαρακτηριστικών πορτογαλικών ήχων, οι οποίοι επηρεάστηκαν και αυτοί από την αραβική κουλτούρα.

Η Μάγια Μιλίνκοβιτς από το Σαράγεβο είναι τραγουδίστρια του φάντο και της σεβνταλίνκα. Έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση και βραβεία. Φωτογραφία από ιδιωτικό αρχείο, µέσω Balkan Diskurs. Χρησιμοποιείται με άδεια.

Η Μιλίνκοβιτς πιστεύει ότι χάρη στη «μοίρα» είναι τόσο γοητευμένη από αυτό το είδος. Ένας διασκεδαστικός τρόπος να το δει κανείς. Το 2011 ίδρυσε το μουσικό σύνολο Fado Verdadeiro, το «αληθινό Φάντο». Το μοναδικό μουσικό σύνολο του είδους του στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Το 2012, ηχογράφησε το πρώτο της τραγούδι φάντο με τίτλο «Tudo isto e fado», «όλα είναι φάντο».

Καθώς κοιτούσε την καριέρα της στο σύνολό της, η Μιλίνκοβιτς επέμενε ότι η αγάπη της για το φάντο την ώθησε να παίξει στο Σαράγεβο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Mirza Redžepagić, ένας κιθαρίστας που περιγράφεται ως «ιδιοφυΐα της κιθάρας», που αναμειγνύει το φλαμένκο με τη σεβνταλίνκα, έχει επίσης παίξει για τη Μιλίνκοβιτς.

Η Μιλίνκοβιτς εξηγεί αναλυτικότερα:

Ήμασταν πρωτοπόροι στο να φέρουμε το φάντο στη χώρα μας. Ήταν μια μεγάλη έκπληξη για μένα, αλλά και μια πρόκληση. Ξεκινήσαμε με συναυλίες στο Baščaršija Nights, Chamber Theater 55, που έτυχαν πολύ καλής υποδοχής από το κοινό.  Μετά από έξι μήνες, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι έπρεπε να συνεχίσω σε αυτό το μονοπάτι.

Φάντο και Σεβνταλίνκα: Δίδυμα αδέλφια

«Πραγματικά δίδυμα που γεννήθηκαν σε δύο διαφορετικούς τόπους», μια φράση που η Μιλίνκοβιτς επαναλαμβάνει ξανά και ξανά, όταν μιλάει για το φάντο και τη σεβνταλίνκα. Ενώ το φάντο συνδυάζει ρυθμούς από την Ιβηρική Χερσόνησο, η σεβνταλίνκα είναι πιο ήρεμη και πιο χαλαρωτική. Προσθέτει ότι και τα δύο είδη έχουν τις ρίζες τους στους ανθρώπους και στον δρόμο, αφηγούμενα ιστορίες αγάπης, ζωής και πόθου.

Η μουσική της Μιλίνκοβιτς συνδυάζει δύο πολιτισμούς: το πορτογαλικό φάντο με τη σεβνταλίνκα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Φωτογραφία από ιδιωτικό αρχείο, μέσω Balkan Diskurs. Χρήση με άδεια.

«Είναι πάνω απ’ όλα αφηγήσεις, χωρίς κανένα ρεφρέν», εξηγεί.

Μπορείτε να βρείτε τα mix της Μιλίνκοβιτς στο άλμπουμ της Fadolinka, που κυκλοφόρησε το 2019, ή στο τελευταίο της άλμπουμ Fadolinka 2.0. Διαθέσιμο σε όλες τις πλατφόρμες streaming.

«Ήταν φυσικό για μένα. Αφού ανακάλυψα το φάντο, επέστρεψα στις ρίζες μου και έχτισα μια γέφυρα μεταξύ δύο ειδών που αγαπώ και η γέφυρα αυτή ονομάστηκε φαντολίνκα. Το ένα είδος με γέννησε και το άλλο με υιοθέτησε. Η φαντολίνκα είναι το σήμα κατατεθέν μου. Είναι ένα μοναδικό είδος, που οι άνθρωποι συνδέουν άμεσα με εμένα.

«Σαράγεβο, ζεις στην καρδιά μου»

Το 2023, η Μιλίνκοβιτς κέρδισε ένα βραβείο στο Φεστιβάλ του Σπλιτ για το τραγούδι της «Kada dunja zamiriše» (Όταν ανθίζει το κυδωνόδεντρο), ένα πραγματικό παράδειγμα του είδους φαντολίνκα. Το άλμπουμ της «Kaftan D'Alma», που κυκλοφόρησε το 2021, κέρδισε παγκόσμια αναγνώριση. Τον Φεβρουάριο του 2024, το «Sarajevo u duši mi spavaš» (Σαράγεβο, ζεις στην καρδιά μου), η τελευταία σύνθεσή της, έφτασε στο νούμερο 1 των charts της Apple Music στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η Μιλίνκοβιτς εξηγεί ότι, παρά τις μεγάλες επιτυχίες της, αισθάνεται την ανάγκη να δημιουργεί νέους, πρωτότυπους και προσωπικούς ήχους. Επανήλθε με μεγάλη συγκίνηση με την τελευταία της σύνθεση, μια ωδή στη γενέτειρά της:

Αυτό το τραγούδι έχει αγγίξει πραγματικά τις καρδιές των κατοίκων του Σαράγεβο και αναγνωρίζεται πλέον ως μία από τις πιο όμορφες συνθέσεις, που είναι αφιερωμένες στην πόλη. Αυτό προφανώς με κάνει πολύ χαρούμενη, γιατί αυτό το τραγούδι είναι μία πραγματική ερωτική επιστολή προς το Σαράγεβο. Δεν έχει σημασία πού βρίσκεσαι, το Σαράγεβο δεν θα σε εγκαταλείψει ποτέ.

Στη συνέχεια, η Μιλίνκοβιτς ανακοίνωσε ότι εργάζεται πάνω στο επόμενο τραγούδι της. Παρόλο που δεν είχε πολύ χρόνο να μιλήσει γι’ αυτό, ελπίζει ότι το single θα έχει ανταπόκριση, όταν κυκλοφορήσει την άνοιξη, και ότι επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις για τους θαυμαστές της.

Στη συνέχεια ευχαρίστησε τους θαυμαστές της, που τόσο καιρό την ακολουθούν, κλείνοντας με ένα απόσπασμα από τον Πορτογάλο ποιητή Φερνάντο Πεσόα:

Για να είσαι σπουδαίος, να είσαι πλήρης: τίποτα από αυτά που είσαι δεν πρέπει να υπερεκτιμάς ή να απορρίπτεις. Στο κάθε πράγμα, να είσαι πλήρης. Δώσε όλο σου το είναι στο ελάχιστο που κάνεις. Η πανσέληνος, επειδή βρίσκεται τόσο ψηλά, αντανακλάται σε κάθε λίμνη.