Το μουσείο της κατοικίας Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Στο Ουζμπεκιστάν, οι κατοικίες διάσημων συγγραφέων είναι επίσης μνημεία παραδοσιακής εσωτερικής αρχιτεκτονικής του Ουζμπεκιστάν. 

Ο ουζμπεκικός πολιτισμός αναπτύχθηκε γύρω από θρυλικές πόλεις στον Δρόμο του Μεταξιού, όπως η Μπουχάρα και η Σαμαρκάνδη. Αυτό εξηγεί γιατί η εσωτερική διακόσμηση έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των Ουζμπέκων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε οικισμούς πολύ νωρίτερα από άλλα γειτονικά έθνη, όπως οι Κιργίζοι ή οι Καζάκοι, που παρέμειναν κυρίως νομάδες μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. 

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να ανακαλύψεις την κληρονομιά της περίπλοκης εσωτερικής διακόσμησης από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα είναι η επίσκεψη σε κατοικίες διάσημων συγγραφέων και καλλιτεχνών. Η Σοβιετική Ένωση ανέπτυξε μια παράδοση να ανοίγει κατ’ οίκον μουσεία (« дом-музей ») ή μουσεία διαμερισμάτων (музей-квартира) συγγραφέων συμπαθούντων ή υποστηρικτών των σοσιαλιστικών αξιών πριν και κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου (1917–1991). Συνήθως ένα τέτοιο μουσείο, όπου ζούσε ο καλλιτέχνης κάποια στιγμή, παρουσίαζε αντικείμενα της καθημερινής ζωής, εκδόσεις βιβλίων και μεταφράσεις του έργου του συγγραφέα, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα όπως ρούχα, γυαλιά, στυλό, όπως φαίνεται σε αυτό το βίντεο, που δείχνει την κατοικία του Ρώσου Σοβιετικού συγγραφέας Κονσταντίν Παουστόφσκι:

Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η παράδοση συνεχίστηκε καλωσορίζοντας πρώην λογοκριμένους συγγραφείς, που προηγουμένως θεωρούνταν «αντισοσιαλιστές», στα 15 μετασοβιετικά κράτη. 

Στο Ουζμπεκιστάν, όπου ορισμένα δημόσια πρόσωπα επευφημούνταν, ενώ άλλα φυλακίστηκαν, απελάθηκαν και δολοφονήθηκαν τη δεκαετία του '30 για υποτιθέμενο αντικομουνισμό, οι κατοικίες μουσεία είναι επίσης δημοφιλείς και συχνά περιλαμβάνουν κήπους. Πράγματι, οι οικογένειες του Ουζμπεκιστάν τείνουν να είναι μεγάλες και πολλαπλών γενεών και περιλαμβάνουν μεγάλους κήπους για την παραγωγή φρούτων και λαχανικών, αλλά και για την παροχή ενός πράσινου και δροσερού χώρου σε μια χώρα γνωστή για μακρά, ξηρά και εξαιρετικά ζεστά καλοκαίρια.

Ένα τέτοιο μουσείο στην πόλη Κοκάνδη στην κοιλάδα Φεργκάνα στα νοτιοανατολικά του Ουζμπεκιστάν είναι το σπίτι του Χάμζα Χακίμζαντε Νιγιάζι, ευρέως γνωστού ως Χάμζα. Θεωρείται «κόκκινος μάρτυρας» με την πολιτική έννοια: ως συγγραφέας, υποστήριξε ολόψυχα την κομουνιστική εξουσία στο Σοβιετικό Ουζμπεκιστάν και, ως αποτέλεσμα, λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από συντηρητικούς μουσουλμάνους. Θεωρείται ο κύριος θεατρικός συγγραφέας της ουζμπεκικής λογοτεχνίας και βασικός μεταρρυθμιστής της γλώσσας. 

Η κατοικία μουσείο είναι μικρή, αλλά παρουσιάζει τυπικό εσωτερικό σχεδιασμό από τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα που εξακολουθεί να θεωρείται ως έμπνευση από ορισμένους στο Ουζμπεκιστάν σήμερα. Πράγματι, κατά τη σοβιετική περίοδο από τη δεκαετία του '20 έως τις αρχές της δεκαετίας του '90, η σοσιαλιστική αστική αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός θεωρούνταν το πρότυπο που έπρεπε να ακολουθηθεί και πολλοί εγκατέλειψαν την παραδοσιακή διακόσμηση, τουλάχιστον σε πολυκατοικίες. Σήμερα υπάρχει μια επιστροφή στην πολιτιστική ταυτότητα του Ουζμπεκιστάν και περισσότεροι άνθρωποι, μεταξύ άλλων σε αστικά περιβάλλοντα, προσπαθούν να μιμηθούν την παραδοσιακή εσωτερική διακόσμηση.

Η ακόλουθη συλλογή φωτογραφιών απεικονίζει μερικά από τα βασικά στοιχεία αυτής της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που παρουσιάζεται στο λογοτεχνικό μουσείο Χάμζα στην Κοκάνδη.

Εδώ είναι η είσοδος στην κατοικία μουσείο, που παρουσιάζει περίπλοκα ξυλόγλυπτα στην κύρια πόρτα.

Είσοδος της λογοτεχνικής κατοικίας Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Αυτό είναι το κύριο δωμάτιο, που χρησίμευε για την υποδοχή των επισκεπτών σε μια κουλτούρα πολύ ευαίσθητη στους κανόνες φιλοξενίας, κάτι που δείχνει ένα τυπικό χαρακτηριστικό της παραδοσιακής εσωτερικής αρχιτεκτονικής: περίπλοκα ενσωματωμένα ράφια περιβαλλόμενα από ένα πλαίσιο, που συχνά χρησιμοποιούνται για να εμφανίζουν πιο εκλεπτυσμένα κομμάτια πιάτων και σκεύη τσαγιού, βιβλία και μικροαντικείμενα. Το εξωτερικό πλαίσιο είναι παραδοσιακά κατασκευασμένο από ξύλο, που αργότερα βάφεται στο ίδιο χρώμα με τον τοίχο. Στα ουζμπεκικά ονομάζονται «μεχρόμπ», που έχει σχέση με το μιχράμπ, μια κόγχη σε τέμενος που δείχνει την κατεύθυνση προς την Κάαμπα για προσευχές.

Κύρια αίθουσα της λογοτεχνικής κατοικίας Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Εδώ είναι ένα άλλο παράδειγμα του ίδιου παραδοσιακού στυλ εντοιχιζόμενων ραφιών σε μια άλλη αίθουσα του μουσείου:

Υπνοδωμάτιο της λογοτεχνικής κατοικίας Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Ένα άλλο βασικό στοιχείο της εσωτερικής διακόσμησης είναι η βαμμένη ξύλινη οροφή, που συνδυάζει ξυλογλυπτική και ζωηρά χρώματα. Αυτό χρησιμοποιείται επίσης ευρέως στο Τατζικιστάν.

Ζωγραφισμένη οροφή μέσα στη λογοτεχνική κατοικία Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Αυτό το δωμάτιο δείχνει πώς χρησιμοποιούνται τα έπιπλα σε παραδοσιακή διακόσμηση: χοντρά χαλιά καλύπτουν το πάτωμα, όπου κάθονται οι άνθρωποι οκλαδόν. Πάνω από τα χαλιά υπάρχουν λεπτά στρώματα γεμάτα βαμβάκι για να κάνουν το κάθισμα πιο άνετο. Αυτά ονομάζονται «τοσάκ» στα ουζμπεκικά και φαίνονται στοιβαγμένα σε μια από τις πίσω κόγχες. Ένα μικρό τραπέζι χρησιμοποιείται κυρίως για φαγητό και τσάι. Μεγάλα ξύλινα μπαούλα χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση ρούχων ή αντικειμένων αξίας. Η μεσαία κόγχη εδώ φιλοξενεί παραδοσιακά έγχορδα όργανα, που αποτελούν επίσης μέρος της διακόσμησης του σπιτιού.

Δωμάτιο μέσα στη λογοτεχνική κατοικία Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Εδώ είναι ένα άλλο παράδειγμα συνδυασμού χαλιού, τοσάκ και μικρού τραπεζιού, που καλύπτεται από παραδοσιακό κέντημα σουζάνι, κοινό σε πολλούς πολιτισμούς της Κεντρικής Ασίας:

Δωμάτιο μέσα στη λογοτεχνική κατοικία Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Ακολουθεί ένα παράδειγμα λεπτής ξυλογλυπτικής, που εφαρμόζεται σε πόρτες:

Πόρτα μέσα στη λογοτεχνική κατοικία Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Και ένα άλλο παράδειγμα ξυλογλυπτικής σε σεντούκια, που στα ουζμπεκικά ονομάζεται «ζαβόν»:

Σκαλιστό ξύλινο μπαούλο μέσα στη λογοτεχνική κατοικία Χάμζα στην Κοκάνδη. Φωτογραφία του Zafar Atajanov, χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Καθώς το Ουζμπεκιστάν διατηρεί την παράδοση των οικιακών μουσείων και ανοίγει νέα, οι Ουζμπέκοι, καθώς και οι επισκέπτες, έχουν μια μοναδική ματιά σε ένα πολύτιμο μέρος της πολιτιστικής ιστορίας της χώρας.