Αφγανοί και Αφγανές στη Γερμανία διαμαρτύρονται κατά της βίας των Ταλιμπάν, 14 Αυγούστου 2021. «Σταματήστε να σκοτώνετε Αφγανούς/ές», Πύλη του Βρανδεμβούργου στο Βερολίνο. Φωτογραφία του Der Südstern μέσω  Flickr.  Άδεια 1.0.

Το περιοδικό Holod διερεύνησε εάν πρόσφυγες από το Αφγανιστάν λαμβάνουν άσυλο στη Ρωσία. Το Global Voices μετέφρασε το άρθρο, το επεξεργάστηκε για λόγους σαφήνειας και το αναδημοσίευσε με άδεια. 

Δημοσιογράφος που διέφυγε από το Αφγανιστάν μετά την ανάληψη των Ταλιμπάν

Στις 25 Ιουνίου 2024, η Αφγανή δημοσιογράφος Kobra Hassani, η οποία προσπαθούσε να λάβει άσυλο στη Ρωσία για δύο χρόνια, αναγκάστηκε να πετάξει πίσω στο Αφγανιστάν, το οποίο ελέγχεται από μαχητές Ταλιμπάν.

Στο Αφγανιστάν, γυναίκες δημοσιογράφοι και ακτιβίστριες ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιμετωπίζουν εξωδικαστικές εκτελέσεις, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας. Εν τω μεταξύ, Ρώσοι διπλωμάτες συναντώνται με τους Ταλιμπάν και τους προσκαλούν στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης (SPIEF) και ο Πούτιν μιλά με χαρά για πιθανή συνεργασία μαζί τους «στο δρόμο της αντιτρομοκρατίας». Την ίδια στιγμή, οι Ταλιμπάν αναγνωρίζονται εδώ και καιρό ως τρομοκρατική οργάνωση στη Ρωσία. Το Holod μελέτησε αρχεία από ρωσικά δικαστήρια σχετικά με τη χορήγηση πολιτικού ασύλου σε Αφγανούς/ές πολίτες και ανακάλυψε ότι το δικαστικό σώμα επιδεικνύει επίσης δύο μέτρα και δύο σταθμά. Για αυτούς, υπάρχουν δύο Ταλιμπάν: ένα διεθνές τρομοκρατικό κίνημα και μια προοδευτική πολιτική δύναμη, που συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας. Το Holod βρήκε μια λεπτομερή περιγραφή των «προοδευτικών» Ταλιμπάν σε ένα αδημοσίευτο εσωτερικό σημείωμα του Υπουργείου Εξωτερικών (MFA), το οποίο χρησιμοποιούν τα δικαστήρια για να δικαιολογήσουν τις αρνήσεις ασύλου.

Υπό το καθεστώς στο Αφγανιστάν, το οποίο υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ, η Hassani αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο στην Καμπούλ και εργάστηκε στην τηλεόραση. Ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς οικοδέσποινες στο νεανικό κανάλι Afghanistan Youth TV, το οποίο προωθούσε τις κοσμικές δυτικές αξίες. Το κανάλι μετέδιδε εκπομπές όπως το “Young Sheldon”, είχε προγράμματα για τατουάζ, κοινοποιούσε συνταγές για πίτσα και συνόψιζε τις δημοφιλείς τάσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Οι τελευταίες εκπομπές στο κανάλι μεταδόθηκαν τον Οκτώβριο του 2021, δύο μήνες μετά την κατάληψη της Καμπούλ από τους Ταλιμπάν. Από τα τέλη του 2022, οι Ταλιμπάν έχουν επίσημα απαγορεύσει στις γυναίκες να φοιτούν στα πανεπιστήμια και, στην πράξη, τα κορίτσια δεν επιτρέπεται καν να φοιτούν στο γυμνάσιο.

Όπως πολλοί Αφγανοί/ές που φοβούνταν τους Ταλιμπάν, η Hassani έφυγε από το Αφγανιστάν και εγκαταστάθηκε στην Ουκρανία. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος μεγάλης κλίμακας, προσπάθησε να διαφύγει στην Πολωνία, αλλά ο μισθωτός οδηγός εξαπάτησε την ίδια και δύο συμπατριώτες της μεταφέροντάς τους στο Λουχάνσκ, από όπου κατέληξε στη Ρωσία. Μια προσπάθεια να εγκαταλείψει παράνομα τη χώρα και να κατευθυνθεί προς την Ευρώπη κόστισε στην Hassani ένα χρόνο σε ρωσικό κέντρο κράτησης και ένα χρόνο σε προσωρινό κέντρο κράτησης αλλοδαπών υπηκόων.

Δικηγόροι προσπάθησαν να λάβουν πολιτικό άσυλο για την Hassani στη Ρωσία, με το επιχείρημα ότι το καθεστώς των Ταλιμπάν αποτελούσε απειλή. Το δικαστήριο έκρινε τα επιχειρήματα των υπερασπιστών της Hassani μη πειστικά και η δημοσιογράφος απελάθηκε στο Αφγανιστάν.

Τι βοηθά στην απόκτηση ασύλου

Η ιστορία της Hassani δεν είναι μοναδική. Το Holod βρήκε δεκάδες περιπτώσεις, στις οποίες πολίτες του Αφγανιστάν προσπάθησαν να λάβουν ή να παρατείνουν το προσωρινό άσυλο, επικαλούμενοι την κυριαρχία των Ταλιμπάν. Στατιστικά, μόνο ένας στους τρεις αιτούντες καταφέρνει να κερδίσει μια δικαστική υπόθεση κατά του Υπουργείου Εσωτερικών και η τοποθεσία της διοικητικής αξίωσης παίζει σημαντικό ρόλο. Για παράδειγμα, στην περιοχή του Ιβάνοβο, κανένας από τους 11 Αφγανούς δεν κατάφερε να λάβει άσυλο, ενώ στην περιοχή της Μόσχας και οι εννέα αιτούντες αμφισβήτησαν επιτυχώς τις αποφάσεις του τμήματος μετανάστευσης στο δικαστήριο.

Η έρευνα περιελάμβανε 59 δικαστικές αποφάσεις, που εκδόθηκαν από τον Αύγουστο του 2021 έως τις αρχές Ιουνίου 2024. Το Holod βρήκε 18 θετικές και 41 αρνητικές αποφάσεις σχετικά με τη χορήγηση πολιτικού ασύλου.

Για να δικαιολογήσουν θετικές αποφάσεις, τα ρωσικά δικαστήρια αναφέρονται σε πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), καθώς και στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που αναγνωρίζει τους Ταλιμπάν ως τρομοκρατική οργάνωση. Στις 7 Μαΐου 2024, ενώ αποφάσιζε την υπόθεση του Abdul Bashir Sultani, ο οποίος στρατολογήθηκε στους Ταλιμπάν αλλά αργότερα διέφυγε, το δικαστήριο της πόλης Λιουμπέρτσι σημείωσε:

Σύμφωνα με την Αντιπροσωπεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Ρωσία, ο άμαχος πληθυσμός του Αφγανιστάν υποφέρει από κρίση ασφαλείας, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρωπιστική κατάσταση στη χώρα. 

Οι πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες βοήθησαν επίσης τον Esmatullah Bahtiyar, ο οποίος ζήτησε άσυλο τον Οκτώβριο του 2021. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του Τμήματος Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών στην περιοχή Σαράτοφ να τον απελάσει από τη χώρα, ο Bahtiyar κατάφερε να αποδείξει με συνέπεια το δικαίωμά του στο άσυλο.

Από την απόφαση του δικαστηρίου: 

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, οι Ταλιμπάν πραγματοποιούν συστηματικά επιθέσεις σε αμάχους, που συνδέονταν με την αφγανική κυβέρνηση. Οι κύριοι στόχοι των επιθέσεων περιλαμβάνουν πολιτικούς κυβερνητικούς υπαλλήλους και πολίτες, που θεωρούνται ότι αντιτίθενται στις αξίες των Ταλιμπάν. Υπάρχουν κίνδυνοι για άτομα, που επιστρέφουν από δυτικές χώρες. Αναφέρεται ότι απειλήθηκαν, βασανίστηκαν ή δολοφονήθηκαν, καθώς θεωρήθηκε ότι είχαν υιοθετήσει αξίες που σχετίζονται με αυτές τις χώρες ή ότι έγιναν κατάσκοποι για αυτές τις χώρες.

Ευρηματικοί λόγοι άρνησης χορήγησης ασύλου 

Οι αρνήσεις ασύλου είναι συνήθως πιο εφευρετικές. Συχνά, χρησιμοποιούνται εγκωμιαστικές δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ για τους Ταλιμπάν, που έγιναν τον Απρίλιο του 2022 και αναρτήθηκαν στον ιστότοπο του υπουργείου: «Η νέα ηγεσία καταβάλλει προσπάθειες να επιστρέψει στην ειρηνική ζωή μετά από παρατεταμένη ένοπλη σύγκρουση και να ξαναρχίσει την κανονική λειτουργία της εθνικής οικονομίας».

Αυτά τα λόγια έγιναν ένα από τα κύρια επιχειρήματα για την άρνηση παροχής ασύλου στον Mohammad Alim Islamzada, πρώην υπάλληλο μιας από τις ξένες εταιρείες που εργάζονται στο Αφγανιστάν. Κατέφυγε στη Ρωσία με τη σύζυγό του και τα τρία ανήλικα παιδιά του, αφού τα παιδιά του απειλήθηκαν και εκβιάστηκαν στο σχολείο. Παρόλα αυτά, τα δικαστήρια αποφάσισαν ότι οι προσπάθειες των Ταλιμπάν να «ξαναρχίσουν την κανονική λειτουργία της εθνικής οικονομίας» απέδειξαν ότι τα παιδιά του Islamzada δεν κινδύνευαν.

Τον Φεβρουάριο του 2024, το Περιφερειακό Δικαστήριο του Ιβάνοβο απέλασε έναν Αφγανό, που ζούσε στη Ρωσία για 30 χρόνια, με την ακόλουθη διατύπωση:

Το γεγονός ότι το κίνημα των Ταλιμπάν ανέβηκε στην εξουσία στη Δημοκρατία του Αφγανιστάν, η οποία αναγνωρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση, δεν υποδηλώνει πραγματική απειλή δίωξης.

Εκδιώκοντας του Ahmad Shafi Hafizi, πρώην φοιτητή σε ρωσικό πανεπιστήμιο, ένα δικαστήριο σημείωσε ότι ο αιτών άσυλο «δεν ενδιαφέρει την αφγανική κυβέρνηση ως άτομο». Το Τμήμα Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών τόνισε ιδιαιτέρως ότι «η απροθυμία να τηρηθούν οι παραδόσεις και τα έθιμα, που αποδέχθηκε η αφγανική κυβέρνηση μετά την αλλαγή εξουσίας το 2021», δηλαδή μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, δεν μπορεί να είναι λόγος για τη χορήγηση ασύλου.

Το μαγικό υπόμνημα

Στο επιχείρημα στα ρωσικά δικαστήρια υπέρ της απέλασης, το Holod βρήκε επίσης εκτεταμένα αποσπάσματα από ένα υπόμνημα του Υπουργείου Εξωτερικών για το Αφγανιστάν, που πιθανολογείται ότι γράφτηκε το 2022. Δεν έχει δημοσιευθεί επίσημα, αλλά αποσπάσματα από αυτό βρίσκονται σε δικαστικές αποφάσεις στην περιοχή του Ιβάνοβο και στην Περιφέρεια Κρασνοντάρ. Αυτά τα αποσπάσματα, εκτός από μία περίπτωση, δεν αναφέρονται ως παραπομπή σε έγγραφο του Υπουργείου Εξωτερικών: τα δικαστήρια τα συμπεριλαμβάνουν στις αποφάσεις τους ως δικό τους κείμενο.

Ο Khalid Rahimi, πρώην υπάλληλος ενός αφγανικού στρατιωτικού νοσοκομείου στην Κανταχάρ, ζήτησε άσυλο στη Ρωσία το 2022. 

Το δικαστήριο του Περβομάισκι στην απόφασή του παρέθεσε αποσπάσματα από το σημείωμα του Υπουργείου Εξωτερικών για να επιβεβαιώσει ότι ο Rahimi μπορούσε να επιστρέψει με ασφάλεια στο Αφγανιστάν:

Οι Ταλιμπάν λαμβάνουν μέτρα για να διατηρήσουν την οικονομία στη ζωή δηλώνοντας τη δέσμευσή τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς και ανακοινώνοντας σχέδια για τη μείωση της διογκωμένης γραφειοκρατίας. Καλούν ξένους επενδυτές να συμμετάσχουν σε έργα υποδομής.

Οι Αρχές των Ταλιμπάν κληρονόμησαν μια θλιβερή κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το δημοκρατικό καθεστώς. Στο πλαίσιο μιας 20χρονης ένοπλης σύγκρουσης… οι πολιτικές ελευθερίες παραβιάστηκαν συστηματικά. Ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού δεν είχε ποιοτικό πόσιμο νερό, φαγητό ή πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες.

Ταυτόχρονα, μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, η ένοπλη σύγκρουση ουσιαστικά σταμάτησε και η συχνότητα των τρομοκρατικών επιθέσεων μειώθηκε σημαντικά. Τον πρώτο μήνα της κυριαρχίας των Ταλιμπάν, ο αριθμός των θυμάτων από στρατιωτικές ενέργειες μειώθηκε τουλάχιστον κατά πέντε φορές σε σύγκριση με τα τελευταία χρόνια του καθεστώτος.

Ωστόσο, σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, το Αφγανιστάν υπό τους Ταλιμπάν βιώνει μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο. Περισσότεροι από 17 εκατομμύρια Αφγανοί/ές στερούνται επαρκούς τροφής και πόσιμου νερού και δεν έχουν πρόσβαση στη βασική υγιεινή. Η Αποστολή Βοήθειας του ΟΗΕ στο Αφγανιστάν σημειώνει ότι το 2024, το καθεστώς των Ταλιμπάν εφαρμόζει τη θανατική ποινή, συμπεριλαμβανομένου του λιθοβολισμού και της σωματικής τιμωρίας.

Σύμφωνα με τη ΜΚΟ ΗΠΑ για την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν μετά την πτώση του δημοκρατικού καθεστώτος τον Αύγουστο του 2021.