Τσετσένοι πρόσφυγες περιμένουν στο σημείο ελέγχου των συνόρων μεταξύ Κροατίας και Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Στιγμιότυπο από το βίντεο «Οι Τσετσένοι που φεύγουν από την κινητοποίηση δεν μπορούν να εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση | NEWS» από το κανάλι YouTube Caucasus.Realities. Δίκαιη χρήση.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από το 2016, η πλειονότητα των 98.000 Ρώσων, που ζήτησαν πολιτικό άσυλο στην Ευρώπη εκείνη τη χρονιά λόγω διώξεων στην πατρίδα τους, ήταν από τη Δημοκρατία της Τσετσενίας (Τσετσενία). Αυτή η περιοχή, που βρίσκεται στον Βόρειο Καύκασο, είναι γνωστή ως η πιο κλειστή και ολοκληρωτική περιοχή της Ρωσίας. Επίσης, αναφέρθηκε ότι η τσετσενική διασπορά στην Ευρώπη, αποτελούμενη σχεδόν εξ ολοκλήρου από πρόσφυγες από τους δύο ρωσοτσετσενικούς πολέμους, αριθμούσε περίπου 150.000 άτομα.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτοί οι αριθμοί ίσως έχουν αυξηθεί σημαντικά από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία. Επισημαίνουν πώς οι ρωσικές Αρχές στέλνουν νεαρούς άνδρες από τις απομακρυσμένες περιοχές της Ρωσίας, που κατοικούνται από εθνικές μειονότητες, συμπεριλαμβανομένων των Τσετσένων, στον πόλεμο, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους και να αναζητήσουν καταφύγιο στο εξωτερικό. Ωστόσο, υπάρχουν Τσετσένοι και στην απέναντι πλευρά. Πολλοί εθνοτικοί Τσετσένοι πολεμούν στις Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις σε διάφορα τάγματα.

Η Τσετσενία, όπως και ολόκληρος ο Βόρειος Καύκασος, έγινε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας σχετικά πρόσφατα. Ο Εκατονταετής Καυκάσιος Πόλεμος, ο μεγαλύτερος στην ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, τελείωσε μόλις το 1864. Πόλεμοι για ανεξαρτησία στον Καύκασο ξέσπασαν επίσης τη δεκαετία του '90.

Τον Δεκέμβριο του 1994, ξεκίνησε ο Α’ Ρωσοτσετσενικός Πόλεμος , στον οποίο ο ρωσικός στρατός προσπάθησε να εισβάλει στην Ιτσκερία, το αυτοαποκαλούμενο ανεξάρτητο τσετσενικό κράτος, που προέκυψε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ιτσκερία υπερασπίστηκε την ανεξαρτησία της το 1996, αλλά ανακαταλήφθηκε από τον ρωσικό στρατό το 1999. Ο Β’ Ρωσοτσετσενικός Πόλεμος δικαιώθηκε ρητορικά από το Κρεμλίνο ως μέρος του παγκόσμιου «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Η περιοχή έγινε ζώνη «αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων» για πολλά χρόνια και ο Ραμζάν Καντίροφ, ένας από τους πιο εκκεντρικούς και βάναυσους Ρώσους κυβερνήτες, τέθηκε επικεφαλής της Τσετσενίας. Καθιέρωσε μια δικτατορία υπέρ του Πούτιν στη Δημοκρατία, κατά την οποία τα βασανιστήρια ατόμων ανεπιθύμητων για τις Αρχές έγινε de facto νόμιμη πρακτική.

Το Global Voices μίλησε μέσω WhatsApp με τον Baki (το όνομα άλλαξε για λόγους ασφαλείας), έναν Τσετσένο πρόσφυγα στην Ευρώπη. Ο Baki είναι ένας από τους χιλιάδες νεαρούς Τσετσένους, που αποφάσισαν να μην πάνε στην Ουκρανία στο πλευρό του επιτιθέμενου στρατού ως αναλώσιμη δύναμη και κατέφυγαν στην Ευρώπη. Η συνέντευξη έχει υποστεί επεξεργασία για λόγους σαφήνειας και συντομίας.

Global Voices (GV): Γιατί αποφάσισες να φύγεις από την Τσετσενία;

Бакъи: После начала вторжения я остался дома, так как бежать не было возможности, но и идти воевать за страну, которая оккупировала мою родину, для того, чтобы оккупировать чужую, тоже не хотелось, поэтому на улицу выходил только по особой необходимости. Людей останавливали на дорогах и похищали для отправки на фронт. 

Однажды мне позвонил участковый и предупредил, что через два дня он приедет с сотрудниками военкомата вручить повестку, и если меня не будет дома, то вместо меня заберут несколько мужчин постарше из моей семьи. Близких родственников из мужчин в моей семье не было, так что я взял свою мать и на следующий день мы покинули страну. 

Baki: Μετά την έναρξη της εισβολής, έμεινα στην Τσετσενία, αφού δεν υπήρχε πού να πάω. Επίσης, δεν ήθελα να πολεμήσω για τη χώρα, που κατέλαβε την πατρίδα μου, να καταλάβω τη χώρα κάποιου άλλου. Έφυγα έξω μόνο όταν χρειάστηκε. Σταματούσαν κόσμο στους δρόμους και τους απήγαγαν για να τους στείλουν στο μέτωπο.

Μια μέρα, ένας τοπικός αστυνομικός με κάλεσε και προειδοποίησε ότι θα ερχόταν στο σπίτι μας με αξιωματικούς στρατολόγησης για να παραδώσει μια κλήση μετά από δύο ημέρες. Αν δεν ήμουν στο σπίτι, θα έπαιρναν αρκετούς ηλικιωμένους από την οικογένειά μου. Δεν έχω στενούς άνδρες συγγενείς, οπότε πήρα τη μητέρα μου και την επόμενη μέρα φύγαμε από τη χώρα.

GV: Σε ποιες χώρες καταφεύγουν οι πρόσφυγες από την Τσετσενία; Ποιον δρόμο διάλεξες και γιατί;

Бакъи: Мы решили уехать как можно дальше от России, так как находиться в странах поближе небезопасно, ведь нас всегда могут депортировать по первому запросу, да и легализоваться в таких странах как Турция или невозможно, или требует больших затрат. Мы решили уехать, как и все, в Европу.

Следуя советам друзей, мы купили билеты в Сараево, а оттуда мы направились в городок на границе с Хорватией. Добравшись до КПП на границе мы запросили убежище у хорватской стороны. С нами было много других чеченцев, около 20 человек – кто приехал с семьями, кто сам по себе. Там мы узнали, что периодически десятки чеченцев приезжают к хорватским КПП и просят  предоставить защиту, так как дома их ждут смерть либо на фронте, либо в пыточных Чечни за отказ воевать. 

Некоторые люди остаются в Хорватии, некоторые, такие как мы, уезжают дальше в Европу и запрашивают защиту уже у другой страны. Это делают по причине того, что Хорватия выдает чеченцев обратно России или отказывает нашим землякам – таких случаев много.

Baki: Αποφασίσαμε να πάμε όσο το δυνατόν πιο μακριά από τη Ρωσία, αφού δεν είναι ασφαλές να μείνεις σε χώρες κοντά στη Ρωσία. Μπορούμε πάντα να απελαθούμε με το πρώτο αίτημα των ρωσικών Αρχών. Η νομιμοποίηση είναι είτε αδύνατη είτε ακριβή σε χώρες όπως η Τουρκία. Αποφασίσαμε να πάμε στην Ευρώπη όπως όλοι.

Ακολουθώντας τις συμβουλές φίλων, αγοράσαμε εισιτήρια για το Σεράγεβο [στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη] και από εκεί κατευθυνθήκαμε σε μια πόλη στα σύνορα με την Κροατία. Αφού φτάσαμε στο σημείο ελέγχου στα σύνορα, ζητήσαμε άσυλο από την κροατική πλευρά. Μαζί μας ήταν και πολλοί άλλοι Τσετσένοι, περίπου 20 άτομα. Εκεί μάθαμε ότι περιοδικά δεκάδες Τσετσένοι έρχονται σε σημεία ελέγχου της Κροατίας και ζητούν άσυλο. Στην πατρίδα τους περιμένει ο θάνατος είτε στο μέτωπο είτε στους θαλάμους βασανιστηρίων της Τσετσενίας, επειδή αρνούνται να πολεμήσουν.

Μερικοί άνθρωποι μένουν στην Κροατία και κάποιοι, όπως εμείς, πηγαίνουν πιο μακριά στην Ευρώπη και ζητούν άσυλο από άλλη χώρα. Το κάνουν, επειδή η Κροατία εκδίδει Τσετσένους πίσω στη Ρωσία ή αρνείται τους συμπατριώτες μας. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις.

GV: Τι δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες από την Τσετσενία στον δρόμο και στους προσφυγικούς καταυλισμούς;

Бакъи: Проблема в том, что если ты едешь в другую страну и запрашиваешь защиту после того, как уже запросил её в одной, ты попадаешь под Дублинский процесс, где страна, в которой ты запросил международную защиту в первый раз, обязуется рассматривать твое прошение и запрашивает тебя из страны, где ты это сделал во второй раз. 

Во время дублинского процесса ты можешь находиться на территории страны, где повторно запросил убежище, но в любой момент тебя могут депортировать, поэтому люди скрываются и заново запрашивают убежище после окончания процесса (через 6 месяцев).

Жить в лагере для беженцев трудно, условия меняются от страны к городу. Сейчас я нахожусь в лагере для тех, кто ждет депортации по Дублинскому процессу. Каждый день сопровождается тревогой, что завтра утром за нами приедут полицейские и депортируют в Хорватию, но, если повезёт и в течении 6 месяцев нас не тронут, мы сможем перепродать прошение.

Если бы всё было проще, я бы давно начал новую жизнь и без проблем интегрировался в местное общество, поступил бы в университет, официально работал, заводил новые знакомства, стал бы примерным налогоплательщиком.

Baki: Εάν πας σε άλλη χώρα και ζητήσεις προστασία, αφού το έχεις ήδη ζητήσει στην πρώτη χώρα, εμπίπτεις στη διαδικασία του Δουβλίνου. Αυτό σημαίνει ότι η χώρα, στην οποία ζήτησες άσυλο την πρώτη φορά, είναι υποχρεωμένη να εξετάσει την αίτησή σου και μπορεί να σε ανακτήσει από τη χώρα, όπου το έκανες τη δεύτερη φορά.

Κατά τη διαδικασία του Δουβλίνου, μπορεί να βρίσκεσαι στο έδαφος της χώρας, όπου ζήτησες ξανά άσυλο, αλλά μπορείς να απελαθείς ανά πάσα στιγμή, επομένως ο κόσμος συνήθως κρύβεται και ζητά άσυλο ξανά μετά το τέλος της διαδικασίας, η οποία διαρκεί έξι μήνες.

Η ζωή σε προσφυγικό καταυλισμό είναι δύσκολη, οι συνθήκες διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Τώρα βρίσκομαι σε έναν καταυλισμό για όσα άτομα περιμένουν απέλαση στο πλαίσιο της διαδικασίας του Δουβλίνου. Κάθε μέρα συνοδεύεται από αγωνία ότι αύριο θα έρθει η αστυνομία να μας απελάσει στην Κροατία. Αν είμαστε τυχεροί και δεν μας αγγίξουν για έξι μήνες, θα μπορέσουμε να υποβάλουμε ξανά αίτηση για άσυλο.

Αν όλα ήταν πιο απλά, θα είχα ξεκινήσει μια νέα ζωή και θα είχα ενσωματωθεί στην τοπική κοινωνία μπαίνοντας σε πανεπιστήμιο, βρίσκοντας δουλειά, κάνοντας νέες γνωριμίες. Θα γινόμουν υποδειγματικός φορολογούμενος.

GV: Πόσοι άνθρωποι έχουν ήδη εγκαταλείψει την Τσετσενία και αυξάνεται η ροή των προσφύγων; Ποια είναι κατά προσέγγιση η ηλικία του μέσου πρόσφυγα;

Бакъи: Точно сказать не могу, но думаю с начала войны в Украине в Европу мигрировало не меньше 10 тысяч чеченцев, а скорее всего намного больше.

В основном бегут ребята призывного возраста – либо сами, либо с семьями. Мои данные из СМИ, но также ходят слухи в группах в WhatsApp. Конечно, не всех депортируют из Хорватии, некоторым дают временные документы, кому дают убежище по их делу, но люди, чтобы не рисковать, часто уезжают.

Baki: Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα, αλλά νομίζω ότι από την αρχή του πολέμου, τουλάχιστον 10.000 Τσετσένοι έχουν μεταναστεύσει στην Ευρώπη και πιθανότατα πολλοί περισσότεροι.

Ως επί το πλείστον, νεαροί άνδρες στρατευμένοι φεύγουν, είτε μόνοι τους είτε με τις οικογένειές τους. Τα δεδομένα μου προέρχονται από τα ΜΜΕ, αλλά υπάρχουν και φήμες σε ομάδες WhatsApp. Φυσικά, δεν απελαύνονται όλοι από την Κροατία, σε άλλους δίνονται προσωρινά έγγραφα και σε άλλους άσυλο, αλλά οι άνθρωποι συχνά φεύγουν για να μην ρισκάρουν.

GV: Σκοπεύουν οι πρόσφυγες από την Τσετσενία να μείνουν στην Ευρώπη ή να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, όταν τελειώσει ο πόλεμος και συμβούν άλλες πολιτικές αλλαγές;

Бакъи: Каждый чеченец грезит о том что бы вернуться домой, я в том числе. Окончание войны не означает конец репрессий в Чечне. Война была только катализатором новой массовой миграции. 

Знаю точно одно: если произойдут какие-либо политические изменения с намеком на то, что Чечня станет свободной от России, то люди так же массово начнут возвращаться, и я в том числе, даже если в руки придётся, не дай Бог, брать оружие.

Европейские власти должны понимать что в Чечне массовые репрессии, а людей оттуда отправляют на войну в качестве «пушечного мяса», люди действительно нуждаются в защите. В 90-ые нас оставили на съедение России, да и сейчас никому до нас нет дела. Каждый день живя в российской версии Чечни ты будто бы играешь в азартную игру, и ставка – это твоя жизнь.

Baki: Κάθε Τσετσένος ονειρεύεται να επιστρέψει στην πατρίδα, συμπεριλαμβανομένου και εμένα. Το τέλος του πολέμου δεν σημαίνει το τέλος της καταστολής στην Τσετσενία. Ο πόλεμος ήταν μόνο ένας καταλύτης για νέα μαζική μετανάστευση.

Ξέρω ένα πράγμα με βεβαιότητα: εάν συμβεί οποιαδήποτε πολιτική αλλαγή με έναν υπαινιγμό ότι η Τσετσενία θα απελευθερωθεί από τη Ρωσία, τότε οι άνθρωποι θα αρχίσουν να επιστρέφουν μαζικά, συμπεριλαμβανομένου και εμένα, ακόμα κι αν, ο Θεός φυλάξοι, πρέπει να πάρω όπλα.

Οι ευρωπαϊκές Αρχές πρέπει να καταλάβουν ότι υπάρχουν μαζικές καταστολές στην Τσετσενία και οι άνθρωποι από εκεί στέλνονται στον πόλεμο ως αναλώσιμη δύναμη, οι άνθρωποι χρειάζονται πραγματικά προστασία. Τη δεκαετία του '90, μας άφησαν να μας καταβροχθίσει η Ρωσία και τώρα κανείς δεν νοιάζεται για εμάς. Κάθε μέρα που περνά στην Τσετσενία είναι «ρώσικη ρουλέτα» και διακυβεύεται η ζωή μας.