Διαμαρτυρίες στο πάρκο Alfonso López District Park στην Μπογκοτά της Κολομβίας στις 28 Ιουλίου 2024. Φωτογραφία από τον José Montilla, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Πριν από είκοσι χρόνια, στους δρόμους της Τάτσιρα, μιας περιοχής στα σύνορα μεταξύ Βενεζουέλας και Κολομβίας, ο José Montilla έπαιζε με τους φίλους του, ενώ η γειτονιά αντηχούσε με το άσμα: «Chávez, corazón de mi pueblo» («Τσάβες, καρδιά του λαού μου). Σήμερα, αυτοί οι ίδιοι δρόμοι αντηχούν με νέες φωνές: «No quiero bono, no quiero CLAP. Yo lo que quiero es que se vaya Nicolás» («Δεν θέλω μπόνους, δεν θέλω CLAP. Θέλω να φύγει ο Νικολάς»). Αυτή η αντίθεση σηματοδοτεί το οδυνηρό ταξίδι ενός έθνους, που αναζητά την ελευθερία και την αξιοπρέπειά του.

Τώρα, 27 ετών, ο José παρακολουθεί τις εκλογές από την Μπογκοτά της Κολομβίας, όπου μετανάστευσε το 2018. «Όλοι γνωρίζουμε πως ό,τι συνέβη στη Βενεζουέλα ήταν εκλογική νοθεία από το καθεστώς, που οδήγησε σε διαδηλώσεις και αντιπαραθέσεις στους δρόμους. Όλοι γνωρίζουν τα πραγματικά αποτελέσματα», λέει.

Παρακολουθεί στενά την πολιτική κατάσταση στη Βενεζουέλα. «Με ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο να ενημερώνομαι για το τι συμβαίνει στη χώρα μου», εξηγεί. Η νίκη του Μαδούρο στις πρόσφατες εκλογές, παρά το γεγονός ότι το 70% του πληθυσμού ήταν αντίθετο, ήταν ένα σοβαρό πλήγμα για τον José. «Έκλαψα όταν έμαθα για την απάτη. Η αρραβωνιαστικιά μου προσπάθησε να με παρηγορήσει, αλλά ξέσπασα», λέει.

Στις 28 Ιουλίου 2024, αν και δεν μπορούσε να ψηφίσει λόγω των περιορισμών του καθεστώτος, ο José συμμετείχε σε ειρηνικές διαδηλώσεις στην Κολομβία, όπως ακριβώς είχε κάνει στη Βενεζουέλα το 2017. Από τα σχεδόν 8 εκατομμύρια Βενεζουελάνους που διέφυγαν από τη δικτατορία, μόνο περίπου 70.000 μπόρεσαν να ψηφίσουν. «Κάθε ψήφος μετράει και με πονάει που το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παρακολουθούμε», λέει.

«Αυτός ο αγώνας δεν είναι μόνο για λίγους, αυτός ο αγώνας είναι όλων», εξηγεί ο José, σημειώνοντας ότι οι νεαροί Βενεζουελάνοι στο εξωτερικό διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο σε αυτόν τον αγώνα για τη δημοκρατία. Αν και δεν μπορούν να συμμετάσχουν φυσικά στις διαδηλώσεις, μπορούν να κάνουν σημαντική διαφορά διαδίδοντας πληροφορίες, που μπορούν επίσης να τους βοηθήσουν να παραμείνουν συνδεδεμένοι με την πατρίδα τους, λέει. Παρά την αρχική απογοήτευση, ο José και τα αγαπημένα του πρόσωπα παραμένουν αισιόδοξοι ότι φέτος θα απελευθερωθούν επιτέλους από τη δικτατορία. «Εμπιστευόμαστε το σχέδιο της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης Μαρία Κορίνα Ματσάντο, η οποία είναι στρατηγική γυναίκα, και στην εκλογική καταμέτρηση», λέει αισιόδοξα.

Ο José θυμάται τις δύσκολες συνθήκες, που τον οδήγησαν να εγκαταλείψει τη χώρα του. «Ονειρευόμουν να αποφοιτήσω ως αρχιτέκτονας», θυμάται. Όμως οι σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα και καύσιμα τον οδήγησαν να αναζητήσει ένα καλύτερο μέλλον αλλού. «Το μόνο πράγμα που μπορούσαμε να πάρουμε [στη Βενεζουέλα] ήταν αλεσμένο καλαμπόκι ή μανιόκα, τα οποία τρώγαμε για πρωινό, μεσημεριανό, ακόμη και βραδινό, κάθε μέρα για αρκετούς μήνες», εξηγεί ο José τονίζοντας τη σοβαρότητα της κρίσης που βίωσε.

Η Βενεζουέλα υπέμεινε πολλές δεκαετίες κακουχιών. Ο Ούγκο Τσάβες ανέλαβε την εξουσία το 1999 και απαλλοτρίωσε περισσότερες από 1.200 εταιρείες πυροδοτώντας το πρώτο κύμα μετανάστευσης μετά την απεργία του πετρελαίου το 2003. Μετά τον θάνατο του Τσάβες το 2013, ο Νικολάς Μαδούρο ανέλαβε την εξουσία εντείνοντας την καταστολή και προκαλώντας περαιτέρω ανθρωπιστικές κρίσεις, που οδήγησαν σε εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης το 2017 και η σύντομη άνοδος του Χουάν Γκουαϊδό ως ηγέτη της αντιπολίτευσης το 2019 πυροδότησε περισσότερα κύματα μετανάστευσης.

Ο José γεννήθηκε το 1997 και έζησε όλη αυτή την ιστορία και την ανισότητα από πρώτο χέρι. Τώρα, νιώθει μια ελευθερία που δεν γνώρισε ποτέ στη Βενεζουέλα.

Οι δρόμοι του Σαν Κριστομπάλ της Τάτσιρα πλημμύρισαν από κόσμο για να υποδεχθεί τη Μαρία Κορίνα Ματσάντο στις 28 Ιουνίου 2024. Φωτογραφία: Vente Venezuela, χρησιμοποιήθηκε με άδεια .

Θυσίες και ταυτότητα

Ο Χοσέ μεγάλωσε στην πολιτεία Τάτσιρα της Βενεζουέλας. «Στην καθομιλουμένη, είμαστε γνωστοί ως οι πιο «arrecha» άνθρωποι της Βενεζουέλας, δηλαδή οι πιο γενναίοι με τον πιο δυνατό χαρακτήρα», προσθέτει με ένα νοσταλγικό χαμόγελο. Το να αφήσει πίσω του τις σπουδές, την οικογένεια και την παρέα του ήταν μια οδυνηρή εμπειρία. «Έχω φωτογραφίες από το πανεπιστήμιο, που τραβήχτηκαν την ημέρα που ήξερα ότι δεν θα επέστρεφα, που με δείχνουν δακρυσμένο», θυμάται. «Η Κολομβία με καλωσόρισε και άνοιξε πολλές πόρτες επιτρέποντάς μου να εξελιχθώ τόσο  επαγγελματικά όσο και προσωπικά. Επιπλέον, βρήκα ένα απίστευτο άτομο, που άλλαξε τη ζωή μου», μοιράζεται με ευγνωμοσύνη ο José.

Έφτασε στην Κολομβία μόνο με μια χειραποσκευή και, όπως πολλοί άλλοι μετανάστες, αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις. «Από φοιτητής έγινα εντελώς μόνος δουλεύοντας ντελίβερι μέρα και νύχτα», λέει. Με τον καιρό κατάφερε να τακτοποιηθεί. «Παρόλο που δεν έχω πτυχίο πανεπιστημίου, είμαι πλέον επαγγελματίας στο graphic design και το web design», δηλώνει περήφανα.

Για να καταλάβετε πραγματικά πώς νιώθει ένας μετανάστης από τη Βενεζουέλα , ο José συνιστά να ακούσετε το τραγούδι «Me Fui» του τραγουδιστή από τη Βενεζουέλα Reymar Perdomo, το οποίο έχει γίνει ύμνος για τους μετανάστες. Η μετανάστευση του έφερε προκλήσεις και ανταμοιβές. Του λείπουν το φαγητό, τα έθιμα και οι φίλοι από τη Βενεζουέλα, αλλά έχει βρει νέες φιλίες στην Κολομβία. «Μαθαίνεις να είσαι εντελώς ανεξάρτητος, να βασίζεσαι στον εαυτό σου», σκέφτεται.

Για τον José, είναι σημαντικό να διατηρήσει τη φήμη της χώρας του. «Αυτό που κάνεις στο εξωτερικό δεν αντιπροσωπεύει μόνο εσένα, αντιπροσωπεύει όλους τους Βενεζουελάνους», λέει με αποφασιστικότητα. Ωστόσο, έπρεπε να κρύψει μέρη της ταυτότητάς του. Για παράδειγμα, με την οικογένειά του, μπορεί να χρησιμοποιήσει λέξεις όπως «toche», μια πολύ καθομιλουμένη έκφραση στην Τάτσιρα με πολλές σημασίες, αλλά δεν γίνεται κατανοητή στην Μπογκοτά, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να εκφραστεί.

Ο José έχει διατηρήσει κάποιες από τις βενεζουελανικές παραδόσεις του ζωντανές στην Κολομβία, όπως το να φτιάχνει «halacas», ένα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο πιάτο. «Η αδερφή μου ταξιδεύει από οπουδήποτε στην Κολομβία για να φτιάξουμε hallacas μαζί», λέει περήφανα. Έχει επίσης υιοθετήσει κάποια κολομβιανά έθιμα, όπως τον εορτασμό του «el día de las velitas», την Ημέρα των Μικρών Κεριών.

Διαμαρτυρίες στο πάρκο Alfonso López στην Μπογκοτά της Κολομβίας στις 28 Ιουλίου 2024. Φωτογραφία από τον José Montilla, που χρησιμοποιείται με άδεια.

Σκέψεις για το μέλλον

Ο José σκέφτεται πώς η ενηλικίωση υπό το καθεστώς Μαδούρο έχει επηρεάσει νέους Βενεζουελάνους όπως αυτός. «Το να μεγαλώνεις υπό τον σοσιαλισμό του Μαδούρο σημαίνει να μεγαλώνεις με σπανιότητα πρώτων υλών, με περιορισμούς, χωρίς τη δυνατότητα να χτίσεις μια ζωή και να βρεις μια αξιοπρεπή δουλειά», εξηγεί. Η εκπαίδευση στη Βενεζουέλα έχει επηρεαστεί σοβαρά δημιουργώντας μια γενιά χωρίς δεξιότητες κριτικής σκέψης, όπου οι μαθητές δεν μπορούσαν καν να διατυπώσουν τις δικές τους ιδέες και απόψεις. «Πολλοί εκπαιδευτικοί έφυγαν από τη χώρα και οι νέοι λάμβαναν εκπαίδευση από στρατιωτικό προσωπικό και αστυνομικούς, όπου η κατήχηση και οι πολιτικές εκστρατείες υπέρ της κυβέρνησης ήταν μέρος του προγράμματος σπουδών», μοιράζεται ο José.

Εάν ο Εντμούντο Γκονζάλες δεν γίνει ο νέος πρόεδρος της Βενεζουέλας, ο José φοβάται ότι άλλα έξι χρόνια Μαδούρο θα βαθύνουν αυτά τα προβλήματα. «Η συνέχεια με αυτήν την κυβέρνηση θα αναγκάσει πολλούς περισσότερους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη Βενεζουέλα», λέει με θλίψη. «Αυτή η κυβέρνηση κατέστρεψε μια όμορφη χώρα».

Κοιτάζοντας πίσω, ο José αισθάνεται το βάρος των θυσιών που έχει κάνει, αλλά αναγνωρίζει και την ανάπτυξη που έχει βιώσει. «Κάθε απώλεια είναι οδυνηρή, αλλά ταυτόχρονα τρέφει τις εμπειρίες και τις σκέψεις των ανθρώπων», σκέφτεται. Θυμάται μια στιγμή το 2018, στον τερματικό σταθμό των λεωφορείων Bucaramanga, καθ’ οδόν προς την Μπογκοτά, με μόνο 10.000 πέσος στην τσέπη. «Ανάγκασα τον εαυτό μου να μεγαλώσει και άξιζε τον κόπο», επιβεβαιώνει.

Για τον José, η ελπίδα για μια ελεύθερη Βενεζουέλα είναι ξεκάθαρη. «Το μόνο που θέλω για τη Βενεζουέλα είναι ελευθερία, ώστε όσοι από εμάς είμαστε έξω να μπορούμε να επιστρέψουμε όποτε θέλουμε».