Απεικόνιση του Τζαντίντ ακτιβιστή, συγγραφέα και δημοσιογράφου Mahmudkhodja Behbudiy στην ταινία ντοκιμαντέρ. Στιγμιότυπο από το βίντεο YouTube Production Blue White and Green . Δίκαιη χρήση.

Στις 20 Νοεμβρίου, μια ταινία ντοκιμαντέρ του Ουζμπεκιστάν με τίτλο «Armon: Jadidchilik Tarixi» (Το Όνειρο: Ιστορία του Τζαντιντισμού) έκανε πρεμιέρα στο YouTube. Η εταιρεία παραγωγής πίσω από την ταινία Blue, White and Green Production την έκανε διαθέσιμη στα ουζμπεκικά και τα ρωσικά, με την τελευταία έκδοση να φέρει το όνομα «Mechtateli» (Οι Ονειροπόλοι).

Εδώ είναι το ντοκιμαντέρ στα ουζμπεκικά στο YouTube.

Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία του μεταρρυθμιστικού και μοντερνιστικού κινήματος, που έγινε γνωστό ως Τζαντιντισμός. Δραστηριοποιήθηκε στο Ουζμπεκιστάν και σε άλλα μέρη της Κεντρικής Ασίας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η περιοχή ήταν αρχικά μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια της Σοβιετικής Ένωσης μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.

Τα μέλη αυτού του κινήματος, οι Τζαντίντ, απέκτησαν το όνομά τους από την εφαρμογή των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, που εισήγαγαν οι σχολές ουσούλ-ι τζαντίντ (νέα μέθοδος). Το καθοριστικό χαρακτηριστικό αυτών των σχολών ήταν η χρήση της φωνητικής μεθόδου για τη διδασκαλία του αραβικού αλφαβήτου και η συμπερίληψη κοσμικών μαθημάτων στο πρόγραμμα σπουδών.

Οι Τζαντίντ έθεσαν τον πολιτισμό και την πρόοδο ως τον τελικό τους στόχο και θεωρούσαν τις εκπαιδευτικές, πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις ως το πρωταρχικό μέσο για την επίτευξή τους. Υποστήριξαν ενεργά την εκπαίδευση των κοριτσιών στα σχολεία υποστηρίζοντας ότι οι μορφωμένες γυναίκες αποτελούν πολύ σημαντικό μέρος της κοινωνίας. Η μη παρεμβατική κοινωνικοπολιτισμική πολιτική της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στην περιοχή άφησε αρκετό περιθώριο στους Τζαντίντ να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις τους.

Η εκπαίδευση δεν ήταν η μόνη σφαίρα που χρειαζόταν μεταρρύθμιση, σύμφωνα με τους Τζαντίντ. Πολλοί από αυτούς σπούδασαν στην Κωνσταντινούπολη, χάρη στην φιλανθρωπική κοινωνία για την εκπαίδευση των παιδιών, που δημιούργησαν πλούσιοι έμποροι από την Μπουχάρα, για να λάβουν οι γιοι τους μια σύγχρονη εκπαίδευση στο εξωτερικό. Ενώ σπούδαζαν εκεί, οι νεαροί Τζαντίντ έμαθαν τις ιδέες της προόδου και του νεωτερισμού αναγκάζοντάς τους να υποστηρίξουν μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό.

Οι Τζαντίντ χρησιμοποίησαν τη λογοτεχνία και το θέατρο για να προτρέψουν εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις. Ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα είναι το έργο που ονομάζεται «Ιστορίες του Ινδού Ταξιδευτή» του Abdurauf Fitrat. Ο συγγραφέας μεταμφιέζεται σε ταξιδιώτη από την Ινδία, που επισκέπτεται την Μπουχάρα για να ασκήσει κριτική στη διαφθορά των παραδοσιακών ουλαμών (θρησκευτικού κλήρου), τα κακά συστήματα υγείας και υγιεινής και τη συνολική υποβάθμιση στην πόλη. Ένας άλλος διάσημος Τζαντίντ, ο Mahmudkhodja Behbudiy, έγραψε το πρώτο μοντέρνο θεατρικό έργο στα ουζμπεκικά ονόματι «Padarkush» (Η πατροκτονία) σχετικά με τους κινδύνους της άγνοιας.

Η ιστορία του Τζαντιντισμού είναι η ιστορία σημαντικών πολιτιστικών και πολιτικών ορόσημων του Ουζμπεκιστάν. Τα μέλη του ήταν συχνά οι ιδρυτές λογοτεχνικών ειδών με κύριο παράδειγμα τον Abdulla Qodiriy, ο οποίος θεωρείται ιδρυτής της ουζμπεκικής πεζογραφίας με το μυθιστόρημά του «Utkan kunlar» (Μέρες του παρελθόντος) να υψώνεται στη λογοτεχνία του Ουζμπεκιστάν.

Εδώ είναι η ταινία “O'tgan kunlar” προσαρμοσμένη από το μυθιστόρημα του Abdulla Qodiriy.

Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την ιστορία αυτών και άλλων διάσημων Τζαντίντ με τη βοήθεια συγγενών τους και ντόπιων και ξένων ειδικών στον Τζαντιντισμό, καθώς και μέσω της αναπαράστασης ιστορικών σκηνών, που αφορούν αυτές τις προσωπικότητες.

Μια τραγική μοίρα περίμενε τους Τζαντίντ τη δεκαετία του '30, καθώς οι σοβιετικές Αρχές εδραίωσαν την εξουσία και εκκαθάρισαν την τοπική διανόηση. Οι Τζαντίντ εκτελέστηκαν με την κατηγορία της αντεπαναστατικής δραστηριότητας ως Παντουρκιστές κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Τρόμου το 1937. Πολλοί από αυτούς πέθαναν στις όχθες του ποταμού Ανχόρ στην πρωτεύουσα Τασκένδη, όπου η κυβέρνηση του Ουζμπεκιστάν έχτισε το Μουσείο Θυμάτων Πολιτικής Καταστολής το 2001.

Οι Τζαντίντ άρχισαν να επιστρέφουν στον δημόσιο χώρο υπό την διακυβέρνηση του σημερινού προέδρου Σαβκάτ Μιρζιγιόγιεφ. Το 2020, απένειμε μεταθανάτια στους Abdulla Avloniy, Mahmudkhodja Behbudiy και Munavvarkori Abdurashidkhanov το παράσημο του Προέδρου «για μεγάλες υπηρεσίες» για τη «συμβολή και τη διαμόρφωση του εθνικού συστήματος εκπαίδευσης». Στις 11 και 12 Δεκεμβρίου, το Ουζμπεκιστάν φιλοξένησε ένα συνέδριο με τίτλο «Τζαντίντ: Ιδέες εθνικής ταυτότητας, ανεξαρτησίας και κρατικής υπόστασης».

Φαίνεται ότι η επιστροφή των Τζαντίντ στον δημόσιο χώρο θα είναι μακροπρόθεσμη, με την κυβέρνηση να χρησιμοποιεί την κληρονομιά τους ως μέσο έμπνευσης. Μιλώντας στο συνέδριο, η επικεφαλής σύμβουλος του Μιρζιγιόγιεφ, Saida Mirziyoyeva, σημείωσε ότι «οι ιδέες, τα όνειρα και οι επιθυμίες των Τζαντίντ αντικατοπτρίζονται στις πολιτικές» του προέδρου.