Βουδιστικός ναός στη Ρωσία. Εικόνα από Vello Väärtnõu μέσω Wikimedia Commons. CC BY-SA 3.0 .

Αυτό το άρθρο του Alexey Voloshinov γράφτηκε για το διαδικτυακό ρωσικό μέσο ενημέρωσης 7×7. Το Global Voices το μετέφρασε, το επιμελήθηκε για λόγους σαφήνειας και αναδημοσιεύεται με άδεια.

Οι Ρώσοι βουδιστές, σημαντικό μέρος των οποίων κατοικεί σε τρεις ρωσικές περιοχές: Μπουριατία, Τούβα και Καλμίκια, επηρεάστηκαν επίσης από τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία. Η βάναυση κινητοποίηση και η φρίκη του πολέμου έχουν προκαλέσει ρήγμα στη βουδιστική κοινότητα. Πολλοί κάνουν αντιπολεμικές δηλώσεις και μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Άλλοι πηγαίνουν στην πρώτη γραμμή, παρά τις βουδιστικές αξίες.

Η πιο αντιπολεμική θρησκεία σε πόλεμο

Οι Αρχές της Μπουριατίας και της Καλμίκιας, δύο εκ των τριών ρωσικών περιοχών με πολλούς Βουδιστές, διεξήγαγαν έκτακτη στρατολόγηση το 2022 ιδιαίτερα σκληρά. Σύμφωνα με Μπουριάτες ακτιβιστές, σε τρεις ημέρες από τις 21 Σεπτεμβρίου 2022, περίπου 7.000 άνδρες οδηγήθηκαν σε γραφεία στράτευσης στην Μπουριατία, με το σχέδιο κινητοποίησης του Υπουργείου Άμυνας να ορίζεται σε 300.000 άτομα για ολόκληρη τη χώρα.

Η Καλμίκια έγινε μια από τις λίγες περιοχές της Ρωσίας, όπου σημειώθηκε υπέρβαση της ποσόστωσης κινητοποίησης. Αντί για το απαιτούμενο 1%, κατάφεραν να καλέσουν μεταξύ 2-3% των εφέδρων, σύμφωνα με διάφορα ρεπορτάζ.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με κοινή ανάλυση της Mediazona και του BBC, τουλάχιστον περίπου 1.500 κάτοικοι της Μπουριατίας — με περιφερειακό πληθυσμό 972.000 κατοίκων — πέθαναν στον πόλεμο στην Ουκρανία. Στην Τούβα, με πληθυσμό 338.000 κατοίκους, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 618 στρατιώτες.

Στις 22 Σεπτεμβρίου, την επομένη της έναρξης της έκτακτης στρατολόγησης, αυτόπτες μάρτυρες άρχισαν να δημοσιεύουν βίντεο με μεγάλες ουρές στα σύνορα Ρωσίας-Μογγολίας.

Οι πρώτοι που έφτασαν ήταν κάτοικοι παραμεθόριων οικισμών στην Μπουριατία και την Τούβα, περιοχές που συνορεύουν με τη Μογγολία. Αργότερα, η πρωτεύουσα της Μογγολίας Ουλάν Μπατόρ έγινε επίσης δημοφιλής προορισμός για τους Καλμίκους. Εκτός από τη γεωγραφική θέση, ο λόγος έγκειται στο γεγονός ότι οι Καλμίκοι, οι Μπουριάτες, οι Τουβάνοι και άλλοι είναι μέρος των μογγολικών λαών, που ζουν στη Ρωσία. Στη Μογγολία, θεωρούνται «δικοί τους» και τους καλωσορίζουν σαν στο σπίτι τους, εξηγούν οι ντόπιοι.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί το μέγεθος της βουδιστικής μετανάστευσης από τη Ρωσία στο πλαίσιο του πολέμου. Σύμφωνα με αποσπασματικά στοιχεία που δίνει η πολιτεία, μιλάμε για χιλιάδες ανθρώπους. Σύμφωνα με τις μογγολικές Αρχές, τις 10 ημέρες μετά την ανακοίνωση της κινητοποίησης, 6.200 Ρώσοι εισήλθαν στη χώρα. Την ίδια στιγμή, η ρωσική πλευρά ανέφερε ότι το 2022, οι Ρώσοι έσπασαν ένα πενταετές ρεκόρ εισόδων στη Μογγολία και σε πολλές άλλες γειτονικές χώρες.

Λάμα μάχης: Πώς οι βουδιστές πνευματικοί ηγέτες υποστηρίζουν τον πόλεμο στην Ουκρανία

Στην εμπόλεμη ζώνη στην Ουκρανία, ο βουδισμός δεν αντιπροσωπεύεται μόνο από κινητοποιημένους Βουδιστές από την Μπουριατία, την Τούβα, την Καλμίκια και άλλες περιοχές. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2023, τα ρωσικά κρατικά ΜΜΕ άρχισαν να αναφέρουν ενεργά τον μοναδικό «στρατιωτικό λάμα» στη Ρωσία, ο οποίος έφτασε στο μέτωπο για να υποστηρίξει τους στρατιώτες. Αναφέρεται σε ένα μέλος του δημόσιου συμβουλίου του ρωσικού υπουργείου Άμυνας, τον Λάμα Bair Batomunkuev από τη Μπουριατία.

Το Υπουργείο Άμυνας περιγράφει το έργο του Batomunkuev στο μέτωπο στα δελτία Τύπου του ως εξής: «Βοηθά το στρατιωτικό προσωπικό να ενισχύσει την πίστη του, να απαντήσει σε περίπλοκα πνευματικά ερωτήματα και να κινητοποιηθεί, όταν αναλαμβάνει καθήκοντα για την υπεράσπιση της πατρίδας του».

Τον χειμώνα του 2023, τα ΜΜΕ έγραψαν για το άνοιγμα δύο ναών στη «ζώνη ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» [με αυτόν τον τρόπο η ρωσική κυβέρνηση επιτρέπει την αναφορά στον πόλεμο στην Ουκρανία]: ενός ορθόδοξου και ενός βουδιστικού. «Οι Μπουριάτες δεν φεύγουν από το πεδίο της μάχης, εάν υπάρχει ακόμα μια γιούρτα, που έχει γίνει ντούγκαν [ναός]», είπε ο επικεφαλής της Βουδιστικής Παραδοσιακής Σάνγκα της Ρωσίας, Pandito Khambo Lama Damba Ayusheev.

Ο Πρόεδρος της Κεντρικής Πνευματικής Διοίκησης των Βουδιστών, Geshe Yonten (Sergey Kirishov), συνεχάρη τον Βλαντιμίρ Πούτιν μετά τις εκλογές του Μαρτίου 2024. Δεν υποστήριξε άμεσα τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά ήταν ευχαριστημένος που το ρωσικό κράτος τα τελευταία χρόνια «έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή στη διατήρηση και την ενίσχυση των παραδοσιακών πνευματικών και ηθικών αξιών μας». [Η ρωσική κρατική ιδεολογία της «διατήρησης των παραδοσιακών αξιών» παίζει σημαντικό ρόλο στη δικαιολόγηση του πολέμου στην Ουκρανία και των εσωτερικών καταστολών από τις κυβερνήσεις].

Σε μια συνομιλία με το έντυπο People of Baikal, ένας στρατιώτης από την Μπουριατία θυμήθηκε πώς ορθόδοξοι ιερείς και βουδιστές λάμα επισκέφτηκαν το στρατόπεδό του στη ζώνη μάχης πριν από τις μάχες.

Πήγα πρώτα στους παπάδες και μετά στους λάμα. Γιατί στο μέτωπο πιστεύεις σε όλα, για να είμαι ειλικρινής. Οι λάμα μας διάβαζαν προσευχές και μας είπαν να πάμε στον εχθρό χωρίς θυμό και επιθετικότητα. Πυροβολείς έναν Ουκρανό στρατιώτη και δεν χαίρεσαι που τον χτύπησες, αλλά νιώθεις συμπόνια για αυτόν. Γιατί αυτός είναι ο βουδιστικός τρόπος.

Στο ίδιο άρθρο, το People of Baikal ανέφερε τον λάμα Oleg Namzhilov από την Μπουριατία:

Τώρα εμείς, οι απλοί Βουδιστές, βρισκόμαστε σε μια κατάσταση, όπου δεν αποφασίζουμε τίποτα. Τα παιδιά μας πήγαν στον πόλεμο από ανάγκη. Καθήκον μας είναι να τους υποστηρίξουμε. Αν απομακρυνθούμε από αυτούς, πούμε ότι είναι προδότες και αποβράσματα, τότε ποιοι είμαστε μετά από αυτό;

Ο Baldan Bazarov, πρώην ηγούμενος του Κουρέν Ντατσάν στην Μπουριατία, που έφυγε από τη Ρωσία για τις Ηνωμένες Πολιτείες το καλοκαίρι του 2022 λόγω των αντιπολεμικών του πεποιθήσεων, πιστεύει ότι οι απόψεις των βουδιστών λάμα επηρεάζουν τη στάση των Ρώσων Βουδιστών απέναντι στον πόλεμο. Όσοι υποστηρίζουν στρατιωτικές ενέργειες, κατά την άποψή του, ωφελούνται κατά κάποιο τρόπο. Σε συνομιλία με το 7×7, ο Bazarov είπε:

Ας πούμε ότι ο Khambo Lama δεν μπορεί να ζητήσει τίποτα προσωπικά [οι βουδιστές μοναχοί απαγορεύεται να χρησιμοποιούν χρήματα], αλλά, για παράδειγμα, ζήτησε από τον Πούτιν στο Κρεμλίνο να φτιάξει ένα ντατσάν στη Μόσχα, κάτι που οι ίδιοι οι βουδιστές δεν μπόρεσαν να κάνουν την τελευταία χιλιετηρίδα. Κάποιοι λάμα πήγαν στον πόλεμο στην Ουκρανία για να στηρίξουν τους συμπατριώτες τους. Στους λάμα δίνονται χρήματα για το ταξίδι, ώστε να μπορούν να πάνε εκεί και να επιστρέψουν, να μείνουν σε ένα ξενοδοχείο στη Μόσχα: αυτά είναι επίσης «προνόμια» για αυτούς. Δείχνουν ότι νοιάζονται για το κράτος και΅, μετά από αυτό, μπορούν να ζητήσουν κάτι για το ντατσάν τους.

«Το να βοηθάς στρατιώτες είναι αρνητικό κάρμα»: Βουδιστές κατά του πολέμου

Ο ίδιος ο Bazarov, όπως λέει, σχεδίαζε να μετακομίσει όχι στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά στην Ουκρανία, για να «βοηθήσει τους Ουκρανούς να υπερασπιστούν το σπίτι τους, τα παιδιά τους και τους αγαπημένους τους». «Ήθελα να πάω στην Ουκρανία για να πω την αλήθεια στους συμπατριώτες μου – Μπουριάτες και Μογγόλους – που πίστευαν στην προπαγάνδα του Πούτιν», είπε ο λάμα.

Πιστεύει ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ του αντιπολεμικού πνεύματος της βουδιστικής πίστης και της επιθυμίας να πάει σε μια από τις εμπόλεμες χώρες:

Ο πόλεμος είναι μια εκδήλωση της σαμσάρα [ο κόσμος του πόνου, των παθών και της έλλειψης ελευθερίας, άρρηκτα συνδεδεμένος με τον επαναλαμβανόμενο κύκλο γεννήσεων και θανάτων στον Βουδισμό]. Ο Βούδας εξήγησε ότι κάποιος πρέπει να αποστασιοποιηθεί από τυχόν εκδηλώσεις της σαμσάρα. Αλλά την ίδια στιγμή, αν κάποιος έρθει να σε σκοτώσει στο σπίτι σου, πρέπει να προστατέψεις την οικογένειά σου, τους αγαπημένους σου… Αλλά στην περίπτωσή μας, οι συγγενείς μας πήγαν να σκοτώσουν και πρέπει να το υποστηρίξουμε για χάρη κάποιου εφήμερου κράτους. Αυτό είναι λάθος.

Ωστόσο, ο Bazarov ισχυρίζεται ότι η παροχή βοήθειας στα ρωσικά στρατεύματα δεν ευθυγραμμίζεται με τις βουδιστικές αρχές:

Οι άνθρωποι πήγαν στην Ουκρανία για να σκοτώσουν ανθρώπους και οποιαδήποτε βοήθεια προς αυτούς είναι αρνητικό κάρμα.

Ίσως η πιο εντυπωσιακή αντιπολεμική δήλωση στον ρωσικό βουδισμό έγινε από τον πρόεδρο του Συνδέσμου Βουδιστών της Καλμίκιας, Telo Tulku Rinpoche (Erdeni-Basan Ombadykov). Είπε τον Σεπτέμβριο του 2022 σε μια συνέντευξη στο κανάλι YouTube «Alchemy of the Soul».

Η ουκρανική πλευρά έχει φυσικά δίκιο. Υπερασπίζονται τη χώρα τους, τη γη τους, την αλήθεια τους, το Σύνταγμά τους, τον λαό τους.

Λίγους μήνες αργότερα, οι ρωσικές Αρχές πρόσθεσαν τον Rinpoche στη λίστα ξένων παραγόντων (είναι πολίτης των ΗΠΑ) και παραιτήθηκε από ανώτατος λάμα της Καλμίκιας. Ο Ombadykov, σχολιάζοντας την παραίτησή του, είπε:

Στο λαό της Καλμίκιας και σε όλους τους οπαδούς του Βουδισμού σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, εύχομαι κουράγιο, ανθεκτικότητα και αφοσίωση στα ιδανικά της συμπόνιας, της αγάπης και της μη βίας, στα οποία βασίζεται η διδασκαλία μας για τον Βούδα.

Το Υπουργείο Εσωτερικών της Καλμίκιας ανακάλεσε την άδεια παραμονής του ανώτατου λάμα στη Ρωσία.

Τον Φεβρουάριο του 2023, ο Tenzin Choedak, ο ηγούμενος του κύριου βουδιστικού ναού της δημοκρατίας, διορίστηκε ως ο νέος ανώτατος λάμα της Καλμίκιας. Τίποτα δεν είναι γνωστό για τις πολιτικές του απόψεις.