Την Πέμπτη 1 Αυγούστου, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ της Ρωσίας και αρκετών δυτικών χωρών. Σύμφωνα με δημοσιεύματα ΜΜΕ, συμμετείχαν 24 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του αμνηστευμένου Γερμανού Ρίκο Κρίγκερ στη Λευκορωσία. Ωστόσο, κανένας από τους άλλους Λευκορώσους πολιτικούς κρατούμενους δεν συμμετείχε στην ανταλλαγή. 

Πολλοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη Λευκορωσία εξέφρασαν συναισθήματα θλίψης και απώλειας ελπίδας, με έναν να λέει: «Ελπίζαμε τόσο πολύ να ήταν και η Μάσα […] Δεν υπήρχε όμως κανείς «να σπάσει τη σημύδα», να κάνει ένα βήμα για να κάνει αυτή το επόμενο».

Το όνομα Μάσα, συντομογραφία του Μαρία, αναφέρεται στην πολιτική ακτιβίστρια και μουσικό Μαρία Καλεσνίκαβα, η οποία καταδικάστηκε το 2021 σε έντεκα χρόνια φυλάκισης σε σωφρονιστικό ίδρυμα για τις πολιτικές της δραστηριότητες.

Φωτογραφία της Μαρία Καλεσνίκαβα, από GomelTube – Wikimedia Commons, CC BY 3.0.

Η «σημύδα», εν τω μεταξύ, αναφέρεται σε ένα τραγικό τραγούδι του Αλεξάντερ Μπασλάτσεφ, ενός Σοβιετικού ποιητή, τραγουδοποιού και κιθαρίστα, ο οποίος θεωρείται μια από τις πιο επιδραστικές προσωπικότητες στη ρωσική ροκ μουσική. Παίρνοντας έμπνευση από ένα παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι για μια σημύδα, η εκδοχή του Μπασλάτσεφ, γραμμένη το 1986, θρηνεί τους ανθρώπους που φυλακίζονται.

Η Μαρία Καλεσνίκαβα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ενωμένη εκστρατεία της Σβιατλάνα Τσιχανόφσκαγια, της υποψήφιας της αντιπολίτευσης που έθεσε υποψηφιότητα εναντίον του δικτάτορα της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο το 2020. Ήταν μέλος του προεδρείου του Συντονιστικού Συμβουλίου, ενός μη κυβερνητικού φορέα που σχηματίστηκε από την Τσιχανόφσκαγια κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων του 2020 κατά του καθεστώτος του Λουκασένκο. Στόχος του ήταν να διευκολύνει μια δημοκρατική μεταβίβαση της εξουσίας στη Λευκορωσία, αλλά τα αποτελέσματα των εκλογών εκείνου του έτους έδειξαν ότι ο Λουκασένκο κέρδισε με σαρωτική νίκη, έναν ισχυρισμό που η Τσιχανόφσκαγια αμφισβητεί.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 2020, η Καλεσνίκαβα απήχθη από άγνωστους αστυνομικούς. Το επόμενο πρωί, μεταφέρθηκε βίαια στα ουκρανικά σύνορα. Παρά τον εκφοβισμό και τις πιέσεις που δέχτηκε να εγκαταλείψει τη Λευκορωσία, η Καλεσνίκαβα έσκισε το διαβατήριό της σε κομμάτια, ενώ βρισκόταν σε ουδέτερο έδαφος, βγήκε από το αυτοκίνητο από το πίσω παράθυρο και επέστρεψε περπατώντας στο έδαφος της Λευκορωσίας, όπου συνελήφθη αμέσως. 

Η Διεθνής Αμνηστία αναγνώρισε την Καλεσνίκαβα ως κρατούμενη συνείδησης στις 11 Σεπτεμβρίου 2020. Έλαβε το Διεθνές Βραβείο Γυναικών Θάρρους το 2021.

Η τελευταία φορά που κάποιος έμαθε νέα από την Καλεσνίκαβα ήταν στις 12 Φεβρουαρίου 2023, γεγονός που οδήγησε ορισμένους να φοβούνται ότι μπορεί να είναι νεκρή. Ο ανταποκριτής του Radio Liberty, Σεργκέι Μεντβέντεφ, έγραψε στο Facebook: «Ήλπιζα μέχρι το τέλος, αλλά όπως ο Πούτιν δεν μπορούσε να αφήσει τον Ναβάλνι να ζήσει, έτσι και ο Λουκασένκο δεν μπορεί να απελευθερώσει την Καλεσνίκαβα – είναι θέμα προσωπικό. Φοβάμαι ότι ούτε αυτή είναι πια ζωντανή».

Όπως έγραψε η Χάνα Λιουμπάκοβα, εξόριστη Λευκορωσίδα δημοσιογράφος, για το Ατλαντικό Συμβούλιο, ενώ η Ρωσία μπορεί να έχει ανακτήσει ορισμένους από τους πράκτορές της μέσω της ανταλλαγής του Κρίγκερ, ο Λουκασένκο φαίνεται να θέτει σε κίνδυνο τη σχέση του με τη Γερμανία για να ευθυγραμμιστεί με τα συμφέροντα του Πούτιν.

Αυτό, υποστηρίζει η Λιουμπάκοβα, αντικατοπτρίζει τις προηγούμενες παραχωρήσεις του Λουκασένκο στη Ρωσία, όπως το να επιτρέψει τη χρήση του εδάφους της Λευκορωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία παρά την αντίθεση του λαού του, και τη φιλοξενία στρατευμάτων της Ομάδας Βάγκνερ στη Λευκορωσία.

Εν μέσω αυτών των διαπραγματεύσεων υψηλού διακυβεύματος, η δεινή θέση των Λευκορώσων πολιτικών κρατουμένων συχνά παραβλέπεται. Παρόλο που 18 πολιτικοί κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι τον περασμένο μήνα, εκτιμάται ότι 1.400 παραμένουν φυλακισμένοι, με πολλούς να χρειάζονται επειγόντως ιατρική βοήθεια.