Σημείωση: Επιλέξαμε να χρησιμοποιούμε συνδέσμους και αποσπάσματα αντί να ενσωματώνουμε αναρτήσεις στο Χ, ώστε να διατίθενται στους αναγνώστες στη Βραζιλία.

Όταν άλλαξε η μέρα από τις 30 στις 31 Αυγούστου 2024, αν χρησιμοποιούσατε το X (πρώην Twitter) στη Βραζιλία, το χρονολόγιό σας πιθανότατα άρχισε να παρουσιάζει προβλήματα φόρτωσης και τα άμεσα μηνύματα που στέλνονταν και λαμβάνονταν δεν ενημερώνονταν. Καθ’ όλη τη διάρκεια της επόμενης ημέρας, ορισμένοι μπορούσαν ακόμα να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ανάλογα με τον πάροχο διαδικτύου τους ή αν ήταν συνδεδεμένοι μέσω WiFi.

Μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου, το X ήταν ήδη εκτός λειτουργίας. Στην εφαρμογή τους, εμφανιζόταν το μήνυμα: «Δεν είναι δυνατή η φόρτωση των αναρτήσεων. Δοκιμάστε ξανά», ακολουθούμενο από ένα χρονολόγιο με παλιές αναρτήσεις. Πλέον, μόνο όσοι είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν Εικονικά Ιδιωτικά Δίκτυα (VPN), που ίσως οδηγήσει σε πρόστιμα, μπορούν να έχουν πρόσβαση στην πλατφόρμα στη Βραζιλία.

Η κατάσταση εκτυλίχθηκε από το πιο πρόσφατο κεφάλαιο της διαμάχης μεταξύ του ιδιοκτήτη της πλατφόρμας, του δισεκατομμυριούχου Έλον Μασκ, και του δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου που είναι αρμόδιος για τη διερεύνηση των ψευδών ειδήσεων και των ψηφιακών πολιτοφυλακών στη Βραζιλία, Alexandre de Moraes.

Μετά την άρνηση του X να συμμορφωθεί με τις νομικές εντολές για τον αποκλεισμό λογαριασμών ατόμων υπό έρευνα για απειλές κατά της δημοκρατίας της Βραζιλίας και για τον διορισμό νόμιμου εκπροσώπου στη χώρα, ο Moraes διέταξε την αναστολή της πλατφόρμας σε όλη την επικράτεια. Ο δικαστής εξέδωσε εντολή προς την Anatel (Εθνική Υπηρεσία Τηλεπικοινωνιών της Βραζιλίας) και προς την Apple και τη Google για τον αποκλεισμό της εφαρμογής του X στο iOS και το Android και την αφαίρεσή της από τα ηλεκτρονικά τους καταστήματα.

Εξήγησε την απόφασή του λέγοντας:

Lamentavelmente, as condutas ilícitas foram reiteradas na presente investigação, tornando-se patente o descumprimento de diversas ordens judiciais pela X Brasil, bem como a dolosa intenção de eximir-se da responsabilidade pelo cumprimento das ordens judiciais expedidas, com o desaparecimento de seus representantes legais no Brasil para fins de intimação e, posteriormente, com a citada mensagem sobre o possível encerramento da empresa brasileira.

Δυστυχώς, η παράνομη συμπεριφορά επαναλήφθηκε κατά τη διάρκεια της παρούσας έρευνας καθιστώντας εμφανή τη μη συμμόρφωση του X Brasil με διάφορες δικαστικές εντολές, καθώς και την κακόβουλη πρόθεση να απαλλαγεί από την ευθύνη της εκπλήρωσης των δικαστικών εντολών που εκδόθηκαν και την εξαφάνιση των νόμιμων εκπροσώπων στη Βραζιλία για τους σκοπούς των κλητεύσεων και, αργότερα, με το αναφερόμενο μήνυμα σχετικά με την πιθανή παύσης λειτουργίας της βραζιλιάνικης εταιρείας.

Η απόφαση του Moraes δημοσιεύθηκε επίσης από τον λογαριασμό X του Ανώτατου Δικαστηρίου ως απάντηση σε μια άλλη δημοσίευση από τον λογαριασμό Διεθνών Υποθέσεων του X. Η πλατφόρμα ισχυρίστηκε ότι η απόφαση προήλθε από την άρνησή τους να αποκλείσουν δύο λογαριασμούς: ενός γερουσιαστή και ενός 16χρονου κοριτσιού.

Το X δεν κατονόμασε τα άτομα, αλλά η ίδια η απόφαση αναφέρει την άρνηση της πλατφόρμας να αναστείλει τον λογαριασμό του Γερουσιαστή Marcos do Val (από το κόμμα του πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου) και άλλων ατόμων υπό έρευνα. Η δημοσίευση του X λέει: 

Δεν επιμένουμε σε καμία περίπτωση να έχουν άλλες χώρες τους ίδιους νόμους για την ελευθερία του λόγου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το θεμελιώδες ζήτημα που διακυβεύεται εδώ είναι ότι ο δικαστής de Moraes απαιτεί να παραβιάσουμε τους νόμους της Βραζιλίας. Απλά αρνούμαστε.

Τις επόμενες ημέρες, θα δημοσιεύσουμε όλες τις παράνομες απαιτήσεις του δικαστή de Moraes και όλες τις σχετικές δικαστικές καταθέσεις για λόγους διαφάνειας.

Σε αντίθεση με άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πλατφόρμες τεχνολογίας, δεν θα συμμορφωθούμε κρυφά με παράνομες εντολές.

Προς τους χρήστες μας στη Βραζιλία και παγκοσμίως, το X παραμένει αφοσιωμένο στην προστασία της ελευθερίας του λόγου σας.

Δημιούργησαν τον λογαριασμό «Alexandre Files» (φάκελος Alexandre), που ισχυρίζεται ότι θα αποκαλύψει εμπιστευτικές πληροφορίες για τη διαφθορά του de Moraes. Επιπρόσθετα, ο βραζιλιανικός Τύπος υπενθύμισε ότι, παρόλο που τώρα ο Μασκ υποδύεται τον προστάτη της ελευθερίας του λόγου, συμμορφώθηκε με παρόμοιες εντολές σε άλλες χώρες, όπως η Ινδία.

Στις 2 Σεπτεμβρίου, τέσσερις ακόμη δικαστές του Πρώτου Τμήματος του Ανώτατου Δικαστηρίου ψήφισαν ομόφωνα υπέρ της εντολής του Moraes για την αναστολή του Χ. Οι δικαστές υπογράμμισαν τη σημασία της εθνικής κυριαρχίας. Ο Flávio Dino, ένας από αυτούς, δήλωσε: «Η οικονομική δύναμη και το μέγεθος του τραπεζικού λογαριασμού δεν δημιουργούν περίεργη ασυλία δικαιοδοσίας».

Ελεύθερη έκφραση και συμμόρφωση με τον νόμο

Τις τελευταίες ημέρες, οι Βραζιλιάνοι σπεύδουν στο BlueSky, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης που μοιάζει με το Twitter, καθώς σχεδιάστηκε από τον αρχικό δημιουργό του Twitter, Τζακ Ντόρσεϊ. Η πλατφόρμα συγκέντρωσε δύο εκατομμύρια νέους χρήστες σε μία εβδομάδα, αλλά επίσης δεν διαθέτει νόμιμο εκπρόσωπο στη χώρα, σύμφωνα με την εφημερίδα Folha de S. Paulo.

Η κατάσταση αποτελεί ένα αίνιγμα. Από τη μία πλευρά, η απαγόρευση μιας δημοφιλούς πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης είναι κάθε άλλο παρά ιδανική. Aπό την άλλη, η δικαιοσύνη μιας χώρας προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να διασφαλίσει ότι μια ξένη εταιρεία ακολουθεί την τοπική νομοθεσία εν μέσω μιας δύσκολης έρευνας που επηρεάζει το δημοκρατικό της σύστημα. Η διαπραγμάτευση αυτής της ισορροπίας είναι δύσκολη.

Άρθρο, που δημοσιεύτηκε από το ειδησεογραφικό μέσο UOL, σημειώνει ότι δεν χρειάζονται όλες οι διαδικτυακές εταιρείες με Βραζιλιάνους χρήστες νόμιμο εκπρόσωπο στη χώρα, όπως αναλύουν οι ειδικοί. Ένας από αυτούς, ο Francisco Brito Cruz, δήλωσε:

O que o Moraes decidiu é que a empresa precisava responder às ordens. E para isso, ele precisava ter para quem mandar a ordem, então, na intimação que ele mandou para o X, ele colocou uma sanção (que instituísse representante) de acordo com o Marco Civil.

Αυτό που αποφάσισε ο Moraes είναι ότι η εταιρεία έπρεπε να ανταποκριθεί στις εντολές. Και γι’ αυτό, έπρεπε να έχει κάποιον για να στείλει αυτές τις εντολές. Ως εκ τούτου, στην κλήτευση που έστειλε στο Χ, έθεσε μια κύρωση (να δηλώσει εκπρόσωπο), σύμφωνα με το Marco Civil da Internet [Βραζιλιάνικο πλαίσιο πολιτικών δικαιωμάτων για το Διαδίκτυο]. 

Σε μια προσπάθεια να εγγυηθεί την πληρωμή των προστίμων που οφείλει το X για την αγνόηση των εντολών του Ανώτατου Δικαστηρίου, ο Moraes αποφάσισε επίσης να αποκλείσει τους βραζιλιάνικους λογαριασμούς στο Starlink, στην οποία είναι μέτοχος ο Μασκ.

Ο Μασκ διαμαρτυρήθηκε, ισχυριζόμενος πως πρόκειται για διαφορετική εταιρεία, αλλά οι απολυμένοι υπάλληλοι του Χ, που αιφνιδιάστηκαν από την απόφαση για το κλείσιμο των υποκαταστημάτων στη Βραζιλία, αναφέρουν ότι η εταιρεία τους είπε ότι  δεν μπορούσαν να πληρώσουν όλες τις οφειλές τους λόγω του αποκλεισμού του Starlink, όπως δημοσίευσε το ειδησεογραφικό μέσο G1.

Στην πλευρά του Μασκ

Στη Βραζιλία, ο Μασκ τάσσεται υπέρ των Μπολσοναριστών, όπως είναι γνωστοί οι πολιτικοί και οι υποστηρικτές του πρώην προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου (του κόμματος Partido Liberal ή PL), και ήταν ο ίδιος ανάμεσα στα άτομα που ερευνώνται από τον de Moraes.

Μετά την εντολή αναστολής της πλατφόρμας στη χώρα, ο Μασκ κέρδισε την υποστήριξη του ομοσπονδιακού βουλευτή Νικολάς Φερέιρα (στο ίδιο κόμμα με τον Μπολσονάρου, ένας από τους στενότερους συμμάχους του) και απάντησε σε δημοσίευση του Φερέιρα: «Είσαι αγωνιστής της ελευθερίας».

Παρόλο που οι ακροδεξιές φωνές αποκαλούν τη βραζιλιανική κυβέρνηση δικτατορία λόγω της κατάστασης που εξελίσσεται, ο Πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα (του κόμματος των εργαζομένων ή PT) δεν έχει κανένα λόγο ή ρόλο στη διαδικασία που αφορά τα νομικά ζητήματα και την πλατφόρμα.

Ωστόσο, ο Λούλα σχολίασε την υπόθεση σε συνέντευξή του σε τοπικό ραδιόφωνο της πολιτείας Παραΐμπα την προηγούμενη εβδομάδα:

Ele tem que respeitar a decisão da Suprema Corte Brasileira. Se quiser bem, se não quiser, paciência. Se não for assim, esse país nunca será soberano, esse país não é um país que tem uma sociedade com complexo de vira-lata. Porque o cara americano gritou e a gente fica com medo. Não! Esse cara tem que aceitar as regras desse país.”

Πρέπει να σεβαστεί την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Βραζιλίας. Εάν θέλει, καλώς. Εάν όχι, δεν πειράζει. Διαφορετικά, η χώρα αυτή δεν θα είναι ποτέ κυρίαρχη. Αυτή η χώρα δεν πρέπει να συμπεριφέρεται σαν αδέσποτο. Μας φωνάζει ένας Αμερικανός πολίτης και φοβόμαστε. Όχι! Ο Μασκ πρέπει να αποδεχτεί τους κανόνες αυτής της χώρας.

Ορισμένοι ειδικοί αναλύουν τις πιθανές επιπτώσεις της απώλειας του βραζιλιάνικου κοινού, ειδικά των λεγόμενων λογαριασμών stan (αφοσιωμένοι χρήστες), σε πλατφόρμες όπως το X. Ο Alonso Gurmendi, ερευνητής στο Ηνωμένο Βασίλειο, δημοσίευσε:

Νομίζω ότι ο Παγκόσμιος Βορράς δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει πλήρως τι τεράστια δύναμη είναι η Βραζιλία για τα ΜΜΕ. Η ενασχόληση με το Youtube είναι βιομηχανία 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στη Βραζιλία. Πολλές αμερικανικές σειρές εξαρτώνται από τους Βραζιλιάνους θαυμαστές τους για την προώθηση από στόμα σε στόμα. Κάποια από τα πιο διάσημα meme είναι βραζιλιάνικα.

Ο Μασκ ενθαρρύνει τους Βραζιλιάνους να χρησιμοποιούν VPN ζητώντας τους να μην εγκαταλείψουν την πλατφόρμα του ως ένα είδος αντίσταση.

Σύμφωνα με την απόφαση του Moraes, ωστόσο, οι χρήστες που χρησιμοποιούν VPN ή άλλα τεχνολογικά τεχνάσματα για να συνεχίσουν την πλοήγηση στην πλατφόρμα ή να διατηρούν επικοινωνίες μέσω αυτής ενδέχεται να τιμωρηθούν με πρόστιμο περίπου 50.000 ρεάλ την ημέρα (8.800 δολάρια). Ο Δικηγορικός Σύλλογος της Βραζιλίας (Ordem dos Advogados do Brasil, OAB) ζήτησε την επανεξέταση του προστίμου από το Ανώτατο Δικαστήριο ή διευκρινίσεις σχετικά με το απόσπασμα που αναφέρει τη χρήση VPN.