Ένα αντίγραφο του παγκόσμιου χάρτη του Μοχάμεντ αλ Ιντρίσι από τον Αλί ιμπν Χασάν αλ-Χούφι αλ-Κασίμι από το 1456. Ο αρχικός χάρτης χρονολογείται από το 1154. Ο Νότος βρίσκεται στην κορυφή του χάρτη. Εικόνα από Wikimedia Commons. Ελεύθερη χρήση.

Ο όρος «Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική» (ΜΑΒΑ, MENA στην διεθνή ορολογία) έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και καιρό για να χαρακτηρίσει μια τεράστια και ποικιλόμορφη περιοχή, που εκτείνεται από το Μαρόκο στα δυτικά μέχρι το Ιράν στα ανατολικά. Ωστόσο, ο ευρωκεντρισμός του όρου έχει επικριθεί και τα τελευταία χρόνια έχουμε δει μια αυξανόμενη δυναμική για την αντικατάσταση του MΑΒΑ με όρους όπως SWANA (ΝΔΑΒΑ, Νοτιοδυτική Ασία και Βόρεια Αφρική) ή WANA (ΔΑΒΑ, Δυτική Ασία και Βόρεια Αφρική).

Ως μέρος της αποστολής μας να ενισχύσουμε τις φωνές από όλο τον κόσμο και σε αναγνώριση της σημασίας της γλώσσας, στο Global Voices αποφασίσαμε να υιοθετήσουμε τον όρο WANA αντί για MENA ως τρόπο να αμφισβητήσουμε τέτοιες παρωχημένες και αποικιακές ορολογίες.

Αυτή η αλλαγή αντανακλά την αυξανόμενη συνειδητοποίηση των αποικιακών κληρονομιών και την επιθυμία να τις διαλύσουμε σε όλο τον κόσμο. Η αποαποικιοποίηση της γλώσσας και της ορολογίας για να μιλήσουμε για τον κόσμο και τους λαούς του είναι μέρος αυτής της διαδικασίας.

«Μέση σε τι, ανατολικά από τι;»

Η «Μέση Ανατολή» είναι ένας όρος με τις ρίζες του στην ευρωπαϊκή αποικιοκρατία, ο οποίος επινοήθηκε τον 19ο αιώνα. Αντικατοπτρίζει μια ευρωκεντρική άποψη τοποθετώντας την Ευρώπη στο κέντρο του παγκόσμιου χάρτη και επισημαίνοντας τις περιοχές στα ανατολικά της σύμφωνα με την απόστασή τους από το κέντρο αυτό.

Η χρήση του όρου «Μέση Ανατολή» διαιωνίζει αυτήν την αποικιακή νοοτροπία συνεχίζοντας να πλαισιώνει την περιοχή μέσα από αυτόν τον φακό. Η προσθήκη του όρου «Βόρεια Αφρική» για τη δημιουργία του ΜΑΒΑ δεν βοηθάει καθόλου στην αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, καθώς εξακολουθεί να συνδέει δύο περιοχές – η μία χαρακτηρίζεται με βάση τη δική της ηπειρωτική γεωγραφία και η άλλη με βάση τη σχέση της με την Ευρώπη – κάτω από μια ενιαία ομπρέλα, που δεν αναγνωρίζει τις ξεχωριστές ταυτότητες και τις ιστορικές εμπειρίες τους.

Μια συζήτηση περί αραβικού κόσμου;

Στα αραβικά, ο όρος που χρησιμοποιείται για τον χαρακτηρισμό της περιοχής ποικίλει και συχνά εξαρτάται από πολιτικά πλαίσια. Ο πιο συχνά χρησιμοποιούμενος είναι στην πραγματικότητα ο «الشرق الأوسط», που μεταφράζεται απευθείας ως το ευρωκεντρικό «Μέση Ανατολή». Αν και άλλοι όροι όπως «غرب آسيا», που σημαίνει «Δυτική Ασία», χρησιμοποιούνται μερικές φορές ως αποαποικιοκρατική επιλογή στον ακαδημαϊκό και πολιτικό λόγο, δεν χρησιμοποιούνται σχεδόν τόσο συχνά όσο η «Μέση Ανατολή». Η Δυτική Ασία, ωστόσο, συναντάται κυρίως στις εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και σε αθλητικές εκδηλώσεις ή περιφερειακά πρωταθλήματα.

Οι άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι ο «الوطن العربي», που μεταφράζεται ως «αραβική πατρίδα», ή «العالم العربي», που μεταφράζεται ως «αραβικός κόσμος», που χρησιμοποιούνται συχνά για να τονίσουν τους κοινούς γλωσσικούς, πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των αραβικών λαών στα 22 κράτη, που αποτελούν τον Αραβικό Σύνδεσμο. Αυτή η αμφισβητούμενη ορολογία αποκλείει τόσο τα μη αραβόφωνα κράτη στην ευρύτερη περιοχή της ΔΑΒΑ, αλλά, το πιο σημαντικό, τις πολλές μη αραβικές ομάδες, που αποτελούν εγγενές μέρος των διαφορετικών λαών της περιοχής, όπως Κούρδοι, Βέρβεροι, Αρμένιοι, Ασσύριοι και πολλοί άλλοι. Ο όρος «μουσουλμανικός κόσμος» είναι ένας άλλος όρος, που χρησιμοποιείται συχνά για να χαρακτηρίσει μια ευρύτερη περιοχή, η οποία με τη σειρά της αποκλείει τις πολλές μη μουσουλμανικές ομάδες, που υπάρχουν σε αυτήν τη γεωγραφία, και πολλές μουσουλμανικές ομάδες, που βρίσκονται εκτός αυτής.

Αν και οι αραβικές συζητήσεις σχετικά με τη χρήση της γλώσσας σε σχέση με την ταυτότητα, τη γεωγραφία και την αποαποικιοποίηση συμβαίνουν, παραμένουν λιγότερο επιδραστικές στον κύριο αντίκτυπό τους από τους ομολόγους τους στα αγγλικά. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για άλλες μεγάλες γλώσσες όπως τα γαλλικά, τα ισπανικά ή ακόμα και τα μανδαρινικά, που συνεχίζουν να χρησιμοποιούν κυρίως όρους ισοδύναμους με τη «Μέση Ανατολή» αντί για πιο ακριβείς γεωγραφικά όρους όπως το «Δυτική Ασία». Ωστόσο, συζητήσεις, έστω και περιορισμένες, γίνονται.

Γιατί ΝΔΑΒΑ ή ΔΑΒΑ;

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα για την υιοθέτηση του ΝΔΑΒΑ ή του ΔΑΒΑ είναι η γεωγραφική ακρίβεια, που παρέχουν αυτοί οι όροι. Η «Νοτιοδυτική Ασία» και η «Δυτική Ασία», όπως η «Βόρεια Αφρική», είναι γεωγραφικές περιγραφές μιας περιοχής, που την τοποθετούν στο ηπειρωτικό της πλαίσιο. Αυτοί οι όροι αποκεντρώνουν την ευρωπαϊκή προοπτική και αντ’ αυτού εστιάζουν στη γεωγραφία της ίδιας της περιοχής.

Η χρήση του ΔΑΒΑ έχει κερδίσει έλξη μεταξύ των αποικιοκρατικών μελετητ(ρι)ών και ακτιβιστ(ρι)ών, που επιδιώκουν να αμφισβητήσουν τον ευρωκεντρισμό ή τον οριενταλισμό που φέρουν όρους όπως ΜΑΒΑ, αραβικός κόσμος, μουσουλμανικός κόσμος κ.λπ., που χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίσουν αυτές τις τεράστιες και ποικιλόμορφες περιοχές.

Ο καθαρά γεωγραφικός προσδιορισμός του ΝΔΑΒΑ ή του ΔΑΒΑ μπορεί να αναγνωρίσει την ποικιλομορφία σε αυτές τις περιοχές, καθώς και την εγγύτητα και τις συνδέσεις μεταξύ των τμημάτων του.

Αυτοί οι γεωγραφικοί όροι επιτρέπουν μια πιο λεπτή κατανόηση της ταυτότητας, που δεν περιορίζεται από αποικιακές ή πολιτισμικές κατηγοριοποιήσεις. Υιοθετώντας τον όρο ΔΑΒΑ για να χαρακτηρίσουμε την τεράστια διασυνδεδεμένη γεωγραφική περιοχή, μπορούμε να τιμήσουμε καλύτερα την πλούσια ποικιλομορφία της και τους ανθρώπους που την αποκαλούν πατρίδα.