Ένας φωτογράφος στη Μόσχα απαθανατίζει την πρωτεύουσα σε στρατιωτική φρενίτιδα
Alexander Gronsky. Φωτογραφία: Обывало (διαγραμμένος λογαριασμός) από τη Wikimedia Commons. CC BY-SA 4.0.
Το περιοδικό Holod Magazine δημοσίευσε μια συνέντευξη με τον Alexander Gronsky, βραβευμένο φωτογράφο με έδρα τη Μόσχα. Mε την άδεια του Holod, το Global Voices μετέφρασε ένα μέρος της συνέντευξης, το επεξεργάστηκε για λόγους σαφήνειας και το αναδημοσίευσε. Οι φωτογραφίες είναι ενσωματωμένες από τον δημόσιο λογαριασμό στο Instagram του Alexander Gronsky.
Τον 21ο αιώνα, ο φωτογράφος Alexander Gronsky επαναπροσδιόρισε το είδος του τοπίου και έγινε γνωστός παγκοσμίως: απέσπασε πολλά διεθνή καλλιτεχνικά βραβεία και βραβεία δημοσιογραφίας, μεταξύ των οποίων και το διάσημο βραβείο World Press Photo. Οι φωτογραφίες του θυμίζουν υπέροχους πίνακες μεγάλων ζωγράφων, με τους ανθρώπους να γίνονται και αυτοί μέρος του τοπίου. Ο Gronsky θα μπορούσε εύκολα να είχε φύγει από τη Ρωσία μετά τις 24 Φεβρουαρίου του 2022, αλλά αποφάσισε να μείνει και, εδώ και δύο χρόνια, καταγράφει πώς μοιάζει η Μόσχα και πώς είναι να ζεις σε αυτήν, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Φωτογράφησε την κηδεία του Ναβάλνι και τα επακόλουθα της επίθεσης με μη επανδρώμενα αεροσκάφη στην πόλη της Μόσχας, αλλά οι φωτογραφίες του δεν μοιάζουν καθόλου με τις συνηθισμένες λήψεις για ρεπορτάζ. Αποτυπώνουν με σαφήνεια το πνεύμα της εποχής και πώς ο πόλεμος εισβάλλει στον αστικό χώρο. Ο εκδότης του Holod, Alexander Gorbachev, μίλησε με τον Gronsky για το πώς επιτυγχάνει αυτό το αποτέλεσμα.
Alexander Gorbachev (Gorbachev): Τα τελευταία δύο χρόνια, κοιτάζω τη Μόσχα με τα μάτια ενός ξένου. Και βλέπω πόσο διαφορετικά βλέπουν την πόλη αυτά τα μάτια. Κατά μία άποψη, τίποτα δεν έχει αλλάξει: οι άνθρωποι κάθονται στα εστιατόρια, κάνουν βόλτες με το ποδήλατο, πηγαίνουν σε κλαμπ. Κι ο πόλεμος δεν επηρεάζει αυτήν την καθημερινότητα. Κατά μία άλλη άποψη, πρόκειται για έναν χώρο ολοκληρωτικού αστυνομικού ελέγχου, όπου μπορεί να καταλήξεις στο τμήμα απλώς και μόνο επειδή είδες κάτι στο μπαλκόνι σου ή κρυφάκουσες μια συζήτηση στο μετρό. Η Μόσχα στις φωτογραφίες σας είναι κάτι άλλο. Δεν είναι μια πόλη, που ζει μια συνηθισμένη ζωή, αλλά ούτε και μια ρεαλιστική δυστοπία. Εσείς πώς την ορίζετε για τον εαυτό σας, πώς είναι αυτή η Μόσχα;
Alexander Gronsky (Gronsky): Έχω και εγώ αυτό το ερώτημα. Στην πραγματικότητα, απαντάω σε αυτό μέσα από τις φωτογραφίες μου. Βασικά, δεν είναι ακριβώς απάντηση: η δουλειά μου δεν έχει εννοιολογικό πυρήνα, δεν νομίζω ότι θέλω να πω κάτι συγκεκριμένο για τη Μόσχα. Βγαίνω από το σπίτι μου, αναρωτιέμαι στους δρόμους της Μόσχας και θέλω να μάθω: τι συμβαίνει με τη Μόσχα;
Αμέσως μετά [τις 24 Φεβρουαρίου του 2024, την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία], υπήρχε η αίσθηση ότι η Μόσχα ήταν το επίκεντρο κάποιων γεγονότων, αλλά αυτά τα γεγονότα ήταν εντελώς αόρατα. Και η μέθοδος καταγραφής αυτών των αλλαγών προέκυψε από τη σύγχυσή μου. Έτσι, ασχολήθηκα με την κλασική φωτογραφία δρόμου: απλά περιπλανιόμουν στους δρόμους και απαθανάτιζα ό,τι τραβούσε την προσοχή μου. Αρχικά, φαινόταν ότι δημιουργούσα εντελώς ασύνδετα πράγματα, αλλά με τον καιρό, τα πράγματα άρχισαν να αποκρυσταλλώνονται, αναδείχθηκαν κάποια κεντρικά θέματα.
Για παράδειγμα, οι διαφημιστικές πινακίδες. Με ενδιέφερε η εισβολή μιας νέας πραγματικότητας στο τοπίο και έτσι άρχισα να φωτογραφίζω αυτές τις διαφημιστικές πινακίδες. Η πρώτη φωτογραφία που τράβηξα στις αρχές Μαρτίου [2022] — ακριβώς τότε στη λεωφόρο Λενινγκράντσκι, ανάμεσα στις διαφημίσεις για τηλεοράσεις, αυτοκίνητα και διαμερίσματα, εμφανίστηκαν πινακίδες, που έγραφαν “Za mir” [μετάφραση: «Για την ειρήνη». Αλλά αντί να είναι γραμμένες με το κυριλλικό «З», ήταν γραμμένες με το λατινικό «Z», που είναι το σύμβολο της κυβέρνησης για τον πόλεμο]. Και μια μέρα ακριβώς πριν από αυτό, είδα ανθρώπους να συλλαμβάνονται, επειδή κρατούσαν αφίσες που έγραφαν «За мир», αλλά χωρίς το λατινικό «Z». Αυτή η αλλαγή με σόκαρε: το πώς άρχισε η γλώσσα να λειτουργεί διαφορετικά.
View this post on Instagram
View this post on Instagram
Gorbachev: Νομίζω ότι όσοι αντικρίζουν το έργο σας για πρώτη φορά μπορεί να αναρωτηθούν: πού είναι οι άνθρωποι, αλήθεια; Φωτογραφίζετε την πόλη, τον χώρο της ανθρώπινης ζωής, αλλά οι άνθρωποι στις φωτογραφίες σας δεν είναι τα κύρια θέματα· είναι περισσότερο μέρος του τοπίου.
Gronsky: Ναι, αυτή είναι μια μακρόχρονη παράδοσή μου. Δεν πλησιάζω τους ανθρώπους. Είμαι γενικά ένα ντροπαλό άτομο, δεν μου αρέσει να σημαδεύω τους ανθρώπους με τον φακό, κάνοντάς τους να αισθάνονται άβολα, πράγμα που με τη σειρά του με αγχώνει. Από την άλλη πλευρά, όταν φωτογραφίζεις από μεγαλύτερη απόσταση, εμφανίζονται περισσότερα στοιχεία στο πλαίσιο και αισθάνεσαι σαν να αποτυπώνεις κάποια πολυπλοκότητα.
Είναι αστείο ότι πολλοί επιμελητές μουσείων μου λένε συνέχεια: άκου, δεν χρειάζονται άνθρωποι, αποτύπωσε απλώς τον καθαρό αστικό χώρο, σαν ένα είδος γλυπτού, ας πούμε. Και τους καταλαβαίνω: μια άδεια πόλη φαίνεται πολύ πιο μεγαλοπρεπής σε ένα μουσείο, προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση. Αλλά, στην πραγματικότητα, θέλω να αποδομήσω αυτό το μεγαλείο. Μου αρέσει πολύ αυτό το απόσπασμα του Τσάπλιν: «Ένα κοντινό πλάνο είναι πάντα μια τραγωδία, ένα μακρινό πλάνο είναι πάντα μια κωμωδία». Αυτός είναι ο λόγος που θέλω οι φωτογραφίες μου να έχουν ένα στοιχείο ανθρώπινης κωμωδίας. Πιστεύω ότι οι μικρές φιγούρες των ανθρώπων με βοηθάνε να αποδεχτώ ο ίδιος το τοπίο, του προσδίδουν μια ανθρώπινη υπόσταση. Αν δεν υπήρχαν άνθρωποι, θα ένιωθα πολύ θυμό για αυτό.
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
Gorbachev: Νομίζω ότι αυτό είναι πολύ εμφανές στη φωτογραφία από την κηδεία του Ναβάλνι. Η ουρά της πομπής με φόντο μια κατοικημένη περιοχή κάνει τη φωτογραφία να δείχνει πολύ οδυνηρή.
Gronsky: Ναι, μάλλον. Υπήρχαν πολλές φωτογραφίες, που τις τράβηξα από αυτήν τη γωνία. Υπήρχε μια γέφυρα με μια ελικοειδή σκάλα και όλοι ανέβαιναν για να βγάλουν φωτογραφίες το πλήθος. Αλλά τη στιγμή που έφτασα εκεί πάνω, το πλήθος είχε ήδη αραιώσει. Αποδείχτηκε ότι, αν και υπήρχαν πολλοί άνθρωποι, ήταν στο φόντο ενός απέραντου κενού.
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
Gorbachev: Πώς ξεκίνησε αυτή η σειρά; Τον Φεβρουάριο–Μάρτιο του 2022, πολλοί από εμάς αποφασίζαμε τι θα κάνουμε στη συνέχεια. Πώς αποφασίσατε να τραβήξετε αυτές τις φωτογραφίες;
Gronsky: Στην αρχή, ήμουν πολύ αποπροσανατολισμένος. Ήμουν κάπως πεσμένος εκείνη την εποχή. Και ακριβώς τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς του 2022, έδωσα μια υπόσχεση στον εαυτό μου: να συνέλθω, να περιπλανιέμαι στην πόλη κάθε μέρα που είμαι ελεύθερος, να φωτογραφίζω ό,τι μου αρέσει και να το ανεβάζω αμέσως στο Instagram. Δεν είχε σημασία, εάν κανείς δεν το έβρισκε ενδιαφέρον. Ασχολούμαι με τη φωτογραφία όλη μου τη ζωή και δεν ξέρω κανέναν άλλον τρόπο, για να ανακάμψω. Και όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, ας πούμε πως υπήρχε ένα επιπλέον κίνητρο.
Στο τέλος του καλοκαιριού του 2022, είχα πάθει υπερκόπωση και δεν ήξερα τι να κάνω στη συνέχεια. Ύστερα, άρχισαν να εμφανίζονται συχνότερα οι πατριωτικές αφίσες. Είχα γυρίσει όλη τη Μόσχα για να τις απαθανατίσω. Στην αρχή ήταν λίγες και ως ένας αισιόδοξος άνθρωπος ήμουν σίγουρος ότι όλα θα μπορούσαν να τελειώσουν από μέρα σε μέρα και ότι έπρεπε να απαθανατίσω ακόμα και την παραμικρή αλλαγή στο τοπίο, γιατί αλλιώς κανείς δεν θα πίστευε ότι έγιναν κάποτε όλα αυτά.
Ξόδεψα τεράστια ποσότητα ενέργειας σε αυτό. Αλλά τον τελευταίο χρόνο, αυτές οι πατριωτικές πινακίδες έχουν εμφανιστεί σε κάθε γωνιά και, πλέον, δεν νομίζω ότι θα σταματήσουν σύντομα. Αλλά τα συναισθήματα, που προκύπτουν από την απαθανάτισή τους, είναι πλέον εντελώς διαφορετικά.
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
View this post on Instagram
Μπορείτε να δείτε τις φωτογραφίες του Alexander Gronsky στην ιστοσελίδα του, στον λογαριασμό του στο Facebook και στο Instagram.
