Εικόνα: Artefacto, χρήση με άδεια.
Το κείμενο που γράφτηκε από τον Roberto Diaz στο Artefacto το αναδημοσίευσε και το επιμελήθηκε το Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας ΜΜΕ.
Στις 26 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από την βίαιη εξαφάνιση 43 φοιτητ(ρι)ών από την Αγροτική Διδασκαλική Σχολή Ραούλ Ισίδρο Μπούργκος στον δήμο Αγιοτσινάπα στην πολιτεία Γκερέρο στο νότιο Μεξικό. Μια δεκαετία ερευνών για την τελική τοποθεσία των λειψάνων των 43 φοιτητ(ρι)ών συνεχίζεται. Είχαν συλληφθεί από μέλη της αστυνομίας της Ιγκουάλα με εντολή του πρώην δημάρχου, Χοσέ Λουίς Αμπάρκα, και στη συνέχεια παραδόθηκαν στο καρτέλ Guerreros Unidos [Ενωμένοι Μαχητές], το οποίο, με την υποστήριξη του μεξικανικού στρατού, τους απήγαγε και τους εξαφάνισε βίαια.
Οι γονείς των 43 φοιτητ(ρι)ών δημιούργησαν ένα κοινωνικό κίνημα, που έφτασε στον πρώην πρόεδρο Ενρίκε Πένια Νιέτο, διαβόητα γνωστό για τη διεφθαρμένη διακυβέρνησή του. Ο τελευταίος ανέθεσε στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, Χεσούς Μουρίλο Καράμ, ο οποίος συνελήφθη το 2022, τη δημιουργία μιας αφήγησης γνωστής ως «La Verdad Histórica» [«Η ιστορική αλήθεια»»], μιας «επίσημης» εκδοχής των γεγονότων της Ιγκουάλα, η οποία δεν εμπλέκει τον Στρατό και επιδίωξε να δυσφημήσει τους φοιτητές/τριες. Αυτή η ιστορία δημιουργήθηκε μέσα από ψευδείς ομολογίες, που εξήχθησαν υπό βασανιστήρια από τον πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Εγκληματικών Ερευνών, Τομάς Ζερόν, ο οποίος βρίσκεται τώρα με άσυλο στο Ισραήλ.
Το 2018, ο Ανδρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ (AMLO) έγινε πρόεδρος και δεσμεύτηκε να αποδώσει δικαιοσύνη για αυτό το έγκλημα, για το οποίο δημιούργησε την «Επιτροπή Αλήθειας και Πρόσβασης στη Δικαιοσύνη για την υπόθεση Αγιοτσινάπα»), με επικεφαλής τον υφυπουργό Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Αλεχάντρο Ενθίνας. Το 2022, κυκλοφόρησε μια πρώτη έκθεση, που επιβεβαίωνε τη συμμετοχή του μεξικανικού Στρατού στην εξαφάνιση των 43 φοιτητ(ρι)ών. Το πιο συγκλονιστικό: αποκάλυψε ότι ένας μυστικός στρατιώτης, που ήταν μεταξύ της ομάδας των φοιτητ(ρι)ών, χάθηκε επίσης εκείνο το βράδυ. Και ο στρατός το ήξερε και δεν έκανε τίποτα για να τον βρει.
Εμπειρογνώμονες της Διαμερικανικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (IACHR) υποστήριξαν ότι οι φοιτητές/τριες πιθανότατα απήχθησαν λόγω της παρουσίας ναρκωτικών σε ένα από τα λεωφορεία με τα οποία ταξίδευαν, εν αγνοία τους. Οι έρευνες αποκάλυψαν επίσης διασυνδέσεις μεταξύ ενός τοπικού καρτέλ και κυβερνητικών αξιωματούχων στην πολιτεία Γκερέρο εκείνη την εποχή.
Ένας αγώνας με τον χρόνο
Σε αυτό το κρατικό έγκλημα, υπάρχουν τρία μέτωπα: το δικαστικό, το στρατιωτικό και το ποινικό, το τελευταίο συνδέεται με το καρτέλ. Στην υπόθεση του δικαστικού μετώπου, έχουν συλληφθεί 132 άτομα: 71 αστυνομικοί και 41 μέλη των Guerreros Unidos. Ωστόσο, η αμέλεια και η ανικανότητα της δικαστικής εξουσίας, η οποία αθώωσε ορισμένους από τους εμπλεκόμενους, καθιστά αδύνατο τον εντοπισμό των λειψάνων των φοιτητ(ρι)ών.
Στις 6 Σεπτεμβρίου, η μεξικανική Εισαγγελία εξέπληξε το κοινό συλλαμβάνοντας τον Γκιλντάρντο «Ελ Γκιλ» Λόπεζ, έναν προστατευόμενο μάρτυρα, που μέχρι τότε συνεργαζόταν με την έρευνα.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, κατά την άποψη του Λόπεζ Ομπραδόρ, εάν ο πρόεδρος ζητούσε πληροφορίες, ο στρατός θα συνεργαζόταν. Στην πράξη, αποδείχθηκε ότι ήταν πιο περίπλοκο: ο Στρατός συμφώνησε να αποκαλύψει μόνο πληροφορίες – 800 αρχεία εξακολουθούν να λείπουν – που δεν θα εμπλέκουν υψηλόβαθμους αξιωματούχους, που εμπλέκονται στο κρατικό έγκλημα.
Μια στήλη της δημοσιογράφου Peniley Ramírez τον Σεπτέμβριο του 2022 αποκάλυψε ευαίσθητες πληροφορίες, που έβαλαν σε κίνδυνο τις συνεχιζόμενες γραμμές έρευνας γύρω από την υπόθεση. Συγκεκριμένα, δημοσίευσε μια σειρά μηνυμάτων WhatsApp μεταξύ μελών των Guerreros Unidos επιβεβαιώνοντας ότι οι διακινητές ναρκωτικών δολοφόνησαν και τεμάχισαν τους φοιτητές/τριες, μοίρασαν τα λείψανά τους σε διαφορετικές ομάδες και τα έθαψαν.
Ωστόσο, στις 30 Σεπτεμβρίου 2014, έξι φοιτητές/τριες ήταν ακόμη στη ζωή, υπό κράτηση από τον μεξικανικό Στρατό σε μια αποθήκη στην πολιτεία Γκερέρο, όπου αργότερα εκτελέστηκαν από τον στρατό. Για να ενισχυθεί η «ιστορική αλήθεια», τα πτώματα των φοιτητ(ρι)ών εκτάφηκαν, τα λείψανά τους διασκορπίστηκαν και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στη Στρατιωτική Βάση του 27ου Τάγματος Πεζικού στην Ιγκουάλα.
Αν και σημειώθηκε πρόοδος στην υπόθεση, δεν ήταν επαρκής για να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη οι εμπλεκόμενοι δικαστές, αστυνομικοί, στρατηγοί και γραμματείς. Οι γονείς των φοιτητ(ρι)ών συμμερίζονται αυτή την άποψη και έχουν αποστασιοποιηθεί από τον Λόπεζ Ομπραδόρ. Τον Μάρτιο του 2024, μια ομάδα φοιτητ(ρι)ών γκρέμισε την πόρτα του Εθνικού Μεγάρου για να πραγματοποιήσει συνάντηση με τον πρόεδρο. Περιορίστηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις.
Στην τελευταία ανατροπή, η μεξικανική κυβέρνηση ζητά την έκδοση του Χοσέ Ουλίσες Μπερναμπέ, ενός δικαστή που βρισκόταν στη βάση της δημοτικής αστυνομίας στην Ιγκουάλα της πολιτείας Γκερέρο, η μαρτυρία του οποίου θα μπορούσε να επιτρέψει την έρευνα 15 στρατιωτικών. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε άσυλο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τέλος, το μέτωπο που συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το μέσο προσδόκιμο ζωής ενός εκτελεστή είναι σύντομο, έτσι πολλοί από τους εμπλεκόμενους στην εξαφάνιση θα χαθούν τελικά σε πυροβολισμούς μεταξύ καρτέλ και μεξικανικού στρατού. Έτσι, η Αγιοτσινάπα γίνεται αγώνας ενάντια στο χρόνο αποκαλύπτοντας τελικά την κολοσσιαία φύση της διαφθοράς στο Μεξικό.
