Φωτογραφία: Sasha Pleshco στο Unsplash. Χρησιμοποιείται με άδεια Unsplash.

Αυτό το άρθρο γράφτηκε από την Ekaterina Dubasova και δημοσιεύτηκε αρχικά από το Newsmaker στις 21 Αυγούστου 2024. Μια μεταφρασμένη και επεξεργασμένη έκδοση αναδημοσιεύεται στο Global Voices στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας μέσων.

Οι σχέσεις μεταξύ Κισινάου, Τιρασπόλ (Υπερδνειστερία) και Κομράτ (Γκαγκαουζία) δεν παραμένουν καθόλου ειρηνικές. Ενώ πολλοί επισημαίνουν τις αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Ρωσίας, η Μόσχα δεν ευθύνεται αποκλειστικά για αυτές τις εντάσεις. Στην έκθεσή της, που δημοσιεύθηκε στις 21 Αυγούστου, η Διεθνής Ομάδα Κρίσεων (ICG) κατέληξε στο συμπέρασμα: «Η σκληρή προσέγγιση της κυβέρνησης της Μολδαβίας στην Υπερδνειστερία και την Γκαγκαουζία οδήγησε σε αυξημένες εσωτερικές εντάσεις και φαίνεται αντιπαραγωγική». Αυτό το άρθρο υπογραμμίζει τα βασικά ευρήματα από την έκθεση του ICG και διερευνά τις προκλήσεις, που αντιμετωπίζει η Μολδαβία για την προώθηση της ενότητας εν μέσω εξωτερικών και εσωτερικών πιέσεων.

Η στρατηγική του Κρεμλίνου και ο μετασχηματισμός του

Εμπειρογνώμονες της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων τονίζουν ότι η Ρωσία θεωρούσε ιστορικά το έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης ως σφαίρα επιρροής της. Ωστόσο, έχουν ενισχυθεί οι οικονομικοί δεσμοί της Μολδαβίας με τις δυτικές χώρες: οι ενεργειακές κρίσεις, μαζί με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, ώθησαν την αποφασιστική στροφή του Κισινάου προς τη Δύση.

Η κατάσταση δεν ευνοούσε τη Ρωσία, με αποτέλεσμα να αλλάξει η τακτική της σχετικά με το Κισινάου. Στις αρχές του πολέμου, «η Μόσχα φαινόταν να πιστεύει ότι η απόκτηση του ελέγχου της νοτιοδυτικής Ουκρανίας μέχρι την Υπερδνειστερία θα της επέτρεπε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική πίεση για να επιβάλει τις απαιτήσεις της στη Μολδαβία». Οι συντάκτες επισημαίνουν: «Τώρα που οι πρώτες γραμμές είναι μακριά από τα σύνορα της Μολδαβίας, αυτή η στρατηγική έχει παραγκωνιστεί και η Μόσχα επέλεξε έναν διαφορετικό δρόμο».

Η νέα τακτική του Κρεμλίνου είναι ο εκφοβισμός. Αυτό συνεπάγεται πρωτίστως την πρόκληση φόβου στον ρωσόφωνο πληθυσμό για πιθανές διακρίσεις από τις Αρχές της Μολδαβίας. Η έκθεση εφιστά την προσοχή στον βομβαρδισμό του τοπικού κτιρίου του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας στην Τιρασπόλ και σε άλλα παρόμοια περιστατικά τον Απρίλιο του 2022, δηλώνοντας: «Φαινόταν ότι προοριζόταν ως υπενθύμιση ότι η ρωσική δύναμη μπορεί ακόμα να φτάσει στη Μολδαβία».

Ένα ξυλάκι χωρίς καρότο είναι ένα εργαλείο

Ωστόσο, οι συντάκτες της έκθεσης υποστηρίζουν ότι η αυξανόμενη διαίρεση μεταξύ Κισινάου και Γκαγκαουζίας, καθώς και της Υπερδνειστερίας, έχει τροφοδοτηθεί όχι μόνο από την ανάμειξη της Ρωσίας στην πολιτική της Μολδαβίας αλλά και από τις πολιτικές του ίδιου του Κισινάου: «Μετά την ενίσχυση των δεσμών με τη Δύση και την Ουκρανία, οι εμπνευσμένοι Μολδαβοί αξιωματούχοι έχουν προχωρήσει προς την ενίσχυση του πολιτικού και οικονομικού ελέγχου στην αποσχισθείσα Υπερδνειστερία και την αυτόνομη Γκαγκαουζία. Αυτό έχει πυροδοτήσει ανησυχία και δυσαρέσκεια στους κατοίκους αυτών των περιοχών».

Η Διεθνής Ομάδα Κρίσεων σημείωσε επίσης ότι, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η επιρροή της Ρωσίας στην Τιρασπόλ έχει αποδυναμωθεί. Για να το υποστηρίξουν αυτό, οι συγγραφείς αναφέρουν τρεις παράγοντες: Πρώτον, η Τιρασπόλ επέτρεψε τη διαμετακόμιση ουκρανικών εμπορευμάτων μέσω της επικράτειάς της. Δεύτερον, το 2022, ο αριθμός των αιτήσεων για μολδαβικά διαβατήρια από κατοίκους της περιοχής αυξήθηκε απότομα (οι κάτοικοι ταξιδεύουν μερικές φορές με ρουμανικά, ρωσικά ή ουκρανικά διαβατήρια) και μέχρι τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, το 97,55% του πληθυσμού της Υπερδνειστερίας κατείχε τέτοια διαβατήρια. Τέλος, τον Μάρτιο, καταγράφηκε στην Υπερδνειστερία η χαμηλότερη προσέλευση ψηφοφόρων εδώ και 18 χρόνια για τις ρωσικές προεδρικές εκλογές.

Έτσι, οι συντάκτες συμπεραίνουν ότι οι Μολδαβοί αξιωματούχοι, νιώθοντας όλο και πιο σίγουροι για το νέο γεωπολιτικό τοπίο, προσπάθησαν να ενισχύσουν τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο στην περιοχή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τη νομοθεσία της Μολδαβίας για τον αυτονομισμό και την κατάργηση των τελωνειακών και φορολογικών προνομίων για την Υπερδνειστερία. Αυτές οι ενέργειες ώθησαν τον ηγέτη του PMR – τον παραγνωρισμένο πρόεδρο της Υπερδνειστερίας – Βαντίμ Κρασνοσέλσκι, να συγκαλέσει «συνέδριο βουλευτών σε όλα τα επίπεδα» για πρώτη φορά μετά από 18 χρόνια, κατά τη διάρκεια του οποίου απηύθυναν έκκληση στη Μόσχα για διπλωματική υποστήριξη. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, «επιλέγοντας το ξυλάκι χωρίς καρότο ή διάλογο, οι μολδαβικές Αρχές κινδυνεύουν να προκαλέσουν αντιδράσεις και να αυξήσουν τα προβλήματα μεταξύ Τιραπόλ και Κισινάου».

Παρόμοια κατάσταση εκτυλίσσεται στη Γκαγκαουζία, όπου η Ευγκένια Γκούτσουλ, η οποία συντάσσεται με τον φυγόδικο ολιγάρχη Ιλάν Σορ, εξελέγη επικεφαλής της περιοχής (μπασκάν). Η πρόεδρος της Μολδαβίας Μάγια Σάντου θεωρεί την Γκούτσουλ μέρος μιας εγκληματικής ομάδας. «Μετά το τελευταίο ταξίδι της Γκούτσουλ στη Ρωσία στις αρχές Απριλίου, οι Αρχές της Μολδαβίας την κατηγόρησαν για παράνομη χρηματοδότηση πολιτικού κόμματος. Εάν καταδικαστεί, μπορεί να αντιμετωπίσει ποινή φυλάκισης και να της απαγορευτεί να ακολουθήσει πολιτική καριέρα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υποστηρίζοντας τις προσπάθειες της κυβέρνησης της Σαντού να απομακρύνει την Γκουτσούλ από την εξουσία, της επέβαλαν κυρώσεις στις 12 Ιουνίου», σημειώνει η έκθεση.

Παρόλα αυτά, οι πολιτικοί σύμμαχοι της Γκούτσουλ και του Σορ έχουν σχηματίσει ένα μπλοκ, που εκστρατεύει κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στο επικείμενο δημοψήφισμα (20 Οκτωβρίου 2024). Η Διεθνής Ομάδα Κρίσης παρατηρεί: «Πολλοί ψηφοφόροι στη Γκαγκαουζία, που αποτελούν περίπου το 5% του εκλογικού σώματος της Μολδαβίας, είναι πιθανό να απέχουν ή να καταψηφίσουν την ένταξη στην ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει το αποτέλεσμα, αλλά μόνο σε περίπτωση πολύ περιορισμένης καταμέτρησης ψήφων».

Προκλήσεις

Το Κισινάου αντιμετωπίζει ένα δύσκολο έργο: από τη μια πλευρά, την προστασία των επικείμενων εκλογών από τη ρωσική παρέμβαση και, από την άλλη, τη βελτίωση των σχέσεων με την Τιρασπόλ και την Κομράτ.

Όσον αφορά τον διάλογο με την Τιρασπόλ, οι συντάκτες της έκθεσης τόνισαν: πρώτον, ένα πολύ μικρό ποσοστό Μολδαβών ψηφοφόρων θεωρεί το ζήτημα της Υπερδνειστερίας ως κορυφαία προτεραιότητα. Δεύτερον, η επανένταξη της Υπερδνειστερίας θα αύξανε τον αριθμό των φιλορώσων ψηφοφόρων στη Μολδαβία. Ωστόσο, οι ειδικοί της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων πιστεύουν ότι «οι γεωπολιτικές αλλαγές, που προκλήθηκαν από την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, δημιούργησαν μια σπάνια ευκαιρία για τη Μολδαβία να ενισχύσει τους δεσμούς με τις αντιπολιτευόμενες περιοχές της» και το Κισινάου πρέπει να αναλάβει δράση για την έναρξη διαλόγου με την Τιρασπόλ.

Όσον αφορά την Γκαγκαουζία, οι συντάκτες της έκθεσης πιστεύουν ότι η στάση του Κισινάου απέναντι στις σημερινές Αρχές αυτής της περιοχής είναι απίθανο να αλλάξει. Ωστόσο, αυτά τα εδάφη χρειάζονται διάλογο. «Η κυβέρνηση προτιμά να διατηρεί σχέσεις με δημάρχους, επιχειρηματίες και φοιτητές των Γκαγκαούζων […] Το Κισινάου πρέπει να ενισχύσει αυτές τις συνδέσεις και να αναζητήσει νέες», αναφέρει η έκθεση.

Η κύρια σύσταση της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων για την προστασία των εκλογών από παρεμβάσεις είναι η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της ρωσικής προπαγάνδας. Οι συντάκτες της έκθεσης κάλεσαν τους δυτικούς εταίρους να υποστηρίξουν τα μαχόμενα ανεξάρτητα ΜΜΕ της Μολδαβίας και να ενθαρρύνουν τη δημιουργία αξιόπιστων ρωσόφωνων ΜΜΕ.