Στιγμιότυπο από βίντεο-ρεπορτάζ του DHA από την Χατάι.

Πέρασαν δύο μήνες από τότε που ο σεισμός, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως η «καταστροφή του αιώνα», χτύπησε τις τουρκικές επαρχίες στα νοτιοανατολικά, σκοτώνοντας περισσότερους από 50.000 ανθρώπους. Τώρα, τα ερείπια που ξέμειναν ίσως προκαλέσουν την περιβαλλοντική καταστροφή του αιώνα. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (UNDP), «o σεισμός δημιούργησε μεταξύ 116 και 210 εκατομμύρια τόνους μπάζα», περισσότερο από κάθε άλλη καταστροφή στη σύγχρονη ιστορία. «O όγκος ξεπερνά τα συντρίμμια από τους τυφώνες Κατρίνα (76 εκατομμύρια κυβικά μέτρα συντρίμμια), Σάντι (11 εκατομμύρια) και Χάρβεϊ (9 εκατομμύρια), σύμφωνα με τις κυβερνητικές εκτιμήσεις για αυτές τις καταιγίδες», ανέφερε η Washington Post. «Oι Αρχές έσπευσαν να αρχίζουν να καθαρίζουν τα συντρίμμια από τα κατεστραμμένα κτίρια και δρόμους. 

Οι αξιωματούχοι, όμως, αντιμετωπίζουν δυσκολίες με το πού να πετάξουν τα απόβλητα και τα μπάζα από τα κατεστραμμένα κτίρια και δρόμους και πώς να τα ξεφορτωθούν. Εβδομάδες μετά τον σεισμό, o Εγιούπ Καραχάν, Γενικός Διευθυντής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Πολεοδομίας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΠΚΑ) δήλωσε ότι οι εργασίες διεξάγονται με τρόπο ώστε να προκαλείται ελάχιστη ζημιά στο περιβάλλον. Ωστόσο, τοπικές εκθέσεις και αξιολογήσεις από ειδικούς λένε το αντίθετο.

Στις 15 Φεβρουαρίου, ρεπορτάζ για την απόρριψη μπάζων στο Καταφύγιο Πουλιών Milleyha στην Χατάι, μία από τις επαρχίες που επλήγησαν περισσότερο, ανησύχησαν οικολόγους και περιβαλλοντολόγους. Το γεγονός ανέφερε ο παρατηρητής πουλιών Εμίν Γιογουρτσούογλου μέσω ανάρτησης στο Twitter. Η ανάρτηση του Γιογουρτσούογλου προκάλεσε αναστάτωση και, τελικά, τα μπάζα απομακρύνθηκαν.

Ωστόσο, οι περιβαλλοντολόγοι ανησυχούν επίσης για τον τρόπο συλλογής και μεταφοράς των απορριμμάτων. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ αυτό, σειρές από φορτηγά εντοπίστηκαν στην Αντιόχεια, άλλη μια επαρχία που επλήγη από τον σεισμό, να μεταφέρουν τα μπάζα χωρίς κάλυψη, αυξάνοντας τις πιθανότητες διάδοσης επιβλαβών και μολυσμένων αποβλήτων, θέτοντας περαιτέρω σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον ειδικό στην πλαστική ρύπανση, Σεδάτ Γκουντογντού, που μίλησε στο France 24, «[αυτά τα απόβλητα] μπορεί να περιέχουν πολλά διαφορετικά χημικά, όπως μόλυβδο, μικροπλαστικά ή αμίαντο».

Στιγμιότυπο από βίντεο-ρεπορτάζ του DHA από την Χατάι.

Σε μια σειρά αναρτήσεων στο Twitter, ο Γιασίν Ιλέμιν από το Πανεπιστήμιο Μούγλα Σιτκί Κοτζμάν εξήγησε λεπτομερώς τις συνέπειες από την αχαλίνωτη και ανεξέλεγκτη απόρριψη απορριμμάτων. Αν δεν απορριφθούν σωστά, τα μπάζα θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις ζωές χιλιάδων ακόμα ανθρώπων. Και δεν θα κινδυνεύουν μόνο οι ανθρώπινες ζωές, αλλά και τα φυσικά οικοσυστήματα, εξήγησε ο Ιλέμιν:

Εάν τα υπάρχοντα μπάζα χυθούν στις κοιλάδες, τα φυσικά έλη και τις αγροτικές περιοχές κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας πριν από την κατασκευή, θα αρχίσει μεγάλος κίνδυνος για την περιοχή. Πρώτα, αυτές οι επιβλαβείς ουσίες θα αναμειχθούν με το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα. Αυτό θα οδηγήσει τελικά σε μια σειρά από ασθένειες, κυρίως καρκίνο, στους ανθρώπους, που καταναλώνουν τρόφιμα, που καλλιεργούνται σε αυτές τις (μολυσμένες) αγροτικές περιοχές. Εκτός από το γεγονός ότι η περιοχή αποτελεί γεωργικό παράδεισο, φιλοξενεί επίσης μια μοναδική βιοποικιλότητα.

Ενημερωμένοι για όλους τους πιθανούς κινδύνους και τις συνέπειες από την αχαλίνωτη και ανεξέλεγκτη απόρριψη απορριμμάτων, επιστήμονες όπως ο Ιλέμιν προειδοποιούν ότι κατά την επιλογή περιοχών για την απόρριψη των απορριμμάτων, είναι σημαντικό να γίνεται «μακριά από προστατευόμενες περιοχές, έλη και περιοχές άγριας ζωής» και ότι «είναι απαραίτητο να επιλέγονται αδιαπέραστες επιφάνειες και να αποφεύγεται η επαφή με τα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα».

Οι προειδοποιήσεις δεν έκαναν καμία διαφορά. Αυτό που συνέβη στο Καταφύγιο Πουλιών Milleyha αποτελεί ένα παράδειγμα. Σε άλλες περιοχές, όπως το Σαμαντάγ, μια περιοχή στην Χατάι, οι ντόπιοι, που επλήγησαν από τον σεισμό και έχουν μετεγκατασταθεί σε σκηνές, διαμαρτύρονται για την απόρριψη απορριμμάτων δίπλα στους καταυλισμούς τους.

Deprem bölgesi vahim durumda ve hiçbir TV kameraları çekmiyor ve kanalları yayınlamıyor. NEDEN ?

Samandağlılar çadır kentlerinin yanına moloz dökülmesine karşı nöbet tuttuğu yer :

“Enkazın altında hükümet kalacak” pic.twitter.com/SIzmkaDBaO

— 𝐁𝐚𝐫𝐚𝐧 𝐓𝐨𝐩𝐫𝐚𝐤 (@herkesicinB) April 3, 2023

Η περιοχή του σεισμού βρίσκεται σε τραγική κατάσταση, αλλά δεν υπάρχουν τηλεοπτικές κάμερες που να καταγράφουν ή κανάλια που να μεταδίδουν. Γιατί; Οι κάτοικοι του Σαμαντάγ παρακολουθούν την απόρριψη απορριμμάτων δίπλα στους καταυλισμούς τους. «Η κυβέρνηση θα παραμείνει κάτω από τα ερείπια».

Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα Bianet, τουλάχιστον 15 επιζώντες του σεισμού συνελήφθησαν από την τοπική αστυνομία στις 4 Απριλίου, ενώ διαμαρτύρονταν για την απόρριψη απορριμμάτων σε χωματερή.

Σε άλλη αναφορά, τα μπάζα εθεάθησαν να απορρίπτονται σε ένα ρέμα σε άλλο χωριό της Χατάι. Στο Καχραμανμαράς, η Ένωση Επιμελητηρίων Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων της Τουρκίας ανακάλυψε ότι τα μπάζα είχαν απορριφθεί στην Λεκάνη Αξκού και στο Φράγμα Σιρ. Στην Αντιγιαμάν, ειδικοί από το Επιμελητήριο Περιβαλλοντικών Μηχανικών Γκαζιαντέπ ανακάλυψαν ότι τα μπάζα είχαν απορριφθεί σε δύο περιοχές ακατάλληλες. Όταν οι εκπρόσωποι του επιμελητηρίου έθεσαν το ζήτημα στις Αρχές, τους απάντησαν ότι αυτές οι περιοχές ήταν προσωρινές και ότι η τοπική στρατιωτική αστυνομία ήταν υπεύθυνη για την ασφάλεια.

Σύμφωνα με τους κρατικούς κανονισμούς, απαγορεύεται η απόρριψη απορριμμάτων κατασκευών και κατεδαφίσεων σε θάλασσες, λίμνες, ρέματα ή σε οποιονδήποτε άλλο χώρο εκτός από εγκαταστάσεις ανακύκλωσης και αποθήκευσης. Σύμφωνα με το Σχέδιο Αντιμετώπισης Καταστροφών της AFAD, η απομάκρυνση των μπάζων περιλαμβάνει: τον εντοπισμό των περιοχών απόρριψης μπάζων, τη διασφάλιση της απομάκρυνσης των μπάζων μόλις ολοκληρωθούν οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, την απομάκρυνση των μπάζων και την κατεδάφιση των κατεστραμμένων κτιρίων.

Σε μία συνέντευξη με την DW, ο Γκιορκάν Ακγκούν, επικεφαλής του Τμήματος Ανασυγκρότησης και Πολεοδομίας του Δήμου Κωνσταντινούπολης, δήλωσε: «Η γρήγορη απομάκρυνση των μπάζων μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον προβλήματα», προσθέτοντας ότι η προτεραιότητα είναι ο εντοπισμός κατάλληλων περιοχών αποθήκευσης και η συμμετοχή ειδικών στη διαδικασία. Ορισμένοι έχουν επισημάνει άλλους μεγάλους σεισμούς, όπως αυτόν στο Κόμπε ή τον Μεγάλο Χάνσιν στην Ιαπωνία το 1995, και τον χρόνο που χρειάστηκε για την προσεκτική απόρριψη των απορριμμάτων. Ο διακεκριμένος περιβαλλοντολόγος και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα Μπουλέντ Σικ έγραψε σε μια σειρά αναρτήσεων στο Twitter στις 2 Απριλίου: «Χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια για να απομακρυνθούν 15 εκατομμύρια τόνοι μπάζων από τα κατεστραμμένα κτίρια». Στην Τουρκία μετά τον σεισμό, «η έλλειψη μεθόδου και ταχύτητας στην απομάκρυνση των μπάζων από την πολιτική εξουσία θα προκαλέσει σοβαρά προβλήματα με την πάροδο του χρόνου», πρόσθεσε, επισημαίνοντας την ανάγκη πρώτα να συλλεχθούν τα τοξικά υλικά, πριν απορριφθούν τα υπόλοιπα μπάζα, «με τρόπο που να μην προκαλεί περιβαλλοντική ρύπανση».

Το τουρκικό κράτος βρέθηκε υπό επιθεώρηση και κριτική για την καθυστερημένη αντίδρασή του, όταν χτύπησε ο σεισμός στις 6 Φεβρουαρίου. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών και εβδομάδων, εκτοξεύτηκαν περισσότερες επικρίσεις κατά του κράτους για την συνεχιζόμενη έλλειψη συντονισμού. Σήμερα, δύο μήνες αργότερα, Οι ελλείψεις που καταγράφηκαν από ειδικούς και δημοσιογράφους στις περιοχές που επλήγησαν από τον σεισμό επισημαίνουν τα ίδια προβλήματα. Στο μεταξύ, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν ήταν αποφασισμένος να εξασφαλίσει μια ακόμη θητεία στις επερχόμενες εκλογές, οι οποίες ήταν προγραμματισμένες για τις 14 Μαΐου. Σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει υποστήριξη, είχε καταγραφεί να πετάει παιχνίδια και να μοιράζει χρήματα σε παιδιά στις περιοχές που επλήγησαν από τον σεισμό τον περασμένο μήνα. Οι εικόνες θύμισαν στους Τούρκους τον πρόεδρο να πετάει σακούλες με τσάι στα θύματα κατά την επίσκεψή του σε περιοχές, που επλήγησαν από τις δασικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2021. Τότε, οι Αρχές υποτίμησαν την έκταση των ζημιών από τη φωτιά, κάτι που δεν μπορούν να κάνουν μετά τον πιο πρόσφατο σεισμό.