Πορτρέτο του Matt Forouzandy. Η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκε με άδεια.

Η ομοφυλοφιλία είναι παράνομη στο Ιράν και τιμωρείται με θάνατο καθιστώντας την κουήρ δημόσια ζωή σχεδόν αδύνατη στη χώρα σήμερα. Το κίνημα «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία», που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2022 με το θάνατο της Κουρδο-Ιρανής Μαχσά Αμινί και οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν σε όλο το Ιράν, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, έθεσαν τα ζητήματα των γυναικών, των φύλων και των κουήρ δικαιωμάτων τόσο στο εσωτερικό του Ιράν όσο και στην τεράστια ιρανική διασπορά.

Ωστόσο, η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί με κανέναν τρόπο για την κοινότητα στο εσωτερικό της χώρας. Αλλά τα πράγματα φαίνεται να εξελίσσονται αργά στην ιρανική διασπορά. Για να ξεκαθαρίσει τους λόγους για τα πρώτα σημάδια αλλαγής, το Global Voices μίλησε με τον Matt Forouzandy, έναν κουήρ Περσο-Καναδό διεπιστημονικό καλλιτέχνη, γεννημένο στο Ιράν, και επιμελητή, συνιδρυτή και καλλιτεχνικό διευθυντή του Ιδρύματος 3.19.27(2) και υπερασπιστή των δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚ+ στο Ιράν, ο οποίος επί του παρόντος ζει στον Καναδά. Το βραβευμένο σχέδιο του Forouzandy στην πρώτη Διεθνή Έκθεση Σύγχρονου Σχεδίου της Τεχεράνης, που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης το 1999, σηματοδότησε την επιστροφή της κουήρ τέχνης στην ιρανική καλλιτεχνική σκηνή μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 στο Ιράν.

Η συνέντευξη έλαβε χώρα μέσω email και υποβλήθηκε σε επιμέλεια για λόγους ύφους και συντομίας.

Filip Noubel (FN): Η ιρανική αντιπολίτευση στην εξορία είναι ένα τεράστιο κίνημα, που αποτελείται από πολλές διαφορετικές ομάδες. Ποια είναι η θέση της κουήρ κοινότητας σε αυτό το κίνημα και πώς γίνεται αντιληπτή από διάφορες ομάδες της αντιπολίτευσης; 

Matt Forouzandy (MF): Ομάδες της ιρανικής αντιπολίτευσης έχουν εντοπίσει κοινά σκοτεινά σημεία στο καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όπως παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, διακρίσεις, καταστολή, βία, καθώς και οικονομική διαφθορά και γενική αναποτελεσματικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα Ιρανό κουήρ πρόσωπο είναι η ενσάρκωση της απόλυτης αντιπολίτευσης στην Ισλαμική Δημοκρατία.

Η ορατή παρουσία της ιρανικής κουήρ κοινότητας στην πρώτη γραμμή του αγώνα στην εξέγερση «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» είναι ξεκάθαρα ένα φαινόμενο με μεγάλο αντίκτυπο στην πολιτική σφαίρα του Ιράν. Αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι το ίδιο με αυτό που βλέπαμε πριν από την εξέγερση.

Ταυτόχρονα, ενώ η ιρανική αντιπολίτευση δεν είναι πλέον σε θέση να αγνοεί την κουήρ κοινότητα όπως κάποτε, η κουήρ κοινότητα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από ορισμένες ομάδες της αντιπολίτευσης, ενώ άλλες έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν για να μάθουν περισσότερα για τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+.

Τα αιτήματα της ιρανικής κουήρ κοινότητας δεν αφορούν μόνο την ατομική ελευθερία, αλλά την κοινωνική δικαιοσύνη και τον πλουραλισμό. Πράγματι, η παρουσία και η φωνή της κουήρ κοινότητας όχι μόνο αμφισβητεί την ιδεολογία του καθεστώτος, αλλά συμβάλλει επίσης στη διαφορετικότητα και τη δημιουργικότητα της αντιπολίτευσης. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο οι ιρανικές αντιπολιτευόμενες ομάδες έχουν ακόμη πολλά να σκεφτούν για την προσέγγισή τους στην κουήρ κοινότητα.

FN: Τι μπορεί να φέρει η ιρανική κοινότητα ΛΟΑΤΚ+ στην αντιπολίτευση και στην εικόνα της, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό του Ιράν; 

MF: Πρώτα και κύρια, διάλογο για κοινωνική δικαιοσύνη και πλουραλισμό. Σαράντα τέσσερα χρόνια [από την Ισλαμική επανάσταση του 1979] διακρίσεων, αδικίας και συστηματικής βίας στην Ισλαμική Δημοκρατία έχουν μετατρέψει το ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης σε ένα από τα κύρια ζητήματα της ιρανικής κοινωνίας. Το ζήτημα του πλουραλισμού είναι επίσης πολύ σημαντικό και πολύπλοκο για την ιρανική κοινωνία: λόγω της περίπλοκης εθνοτικής ποικιλομορφίας της χώρας, οι συζητήσεις για τον πλουραλισμό συνδέονται κυρίως με τον φόβο τμημάτων του Ιράν, που σκέφτονται να γίνουν ανεξάρτητες οντότητες. Η Τεχεράνη τροφοδοτεί συνεχώς αυτόν τον φόβο στην κοινωνία.

Από τη σκοπιά ΛΟΑΤΚΙ+, είναι δυνατό να συζητήσουμε τον πλουραλισμό στο Ιράν χωρίς να μπούμε στις παγίδες της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Πράγματι, ολόκληρη η ιρανική κοινωνία θα ωφεληθεί από τέτοιες συζητήσεις. Εξάλλου, η ιρανική κουήρ κοινότητα δεν είναι μια απομονωμένη ή περιθωριακή ομάδα, αλλά μάλλον μια συνδεδεμένη και κεντρική ομάδα με συμμάχους, δίκτυα και επιρροή. Η κουήρ κοινότητα δεν είναι πρόβλημα ή εμπόδιο για το αντιπολιτευτικό κίνημα, αλλά ευκαιρία και πηγή για αυτό.

FN: Μπορούμε να μιλήσουμε για αυξανόμενη αποδοχή των ατόμων ΛΟΑΤΚ+ στην ιρανική διασπορά; Υπάρχουν πρότυπα, και, αν ναι, ποια είναι αυτά; 

MF: Η ιρανική κοινότητα της διασποράς, τουλάχιστον όσον αφορά την αποδοχή της κουήρ κοινότητας, είναι πολύ πίσω από την ιρανική κοινωνία εντός της χώρας. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Τεχεράνη είχε σημαντική επιρροή στους κοινωνικούς και πολιτιστικούς θεσμούς των Ιρανών στη διασπορά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι, στην πραγματικότητα, το ισλαμικό καθεστώς έπαιξε ρόλο στην ίδρυση και τον έλεγχο ορισμένων θεσμών της διασποράς.

Από αυτή την άποψη, η απομόνωση της κουήρ κοινότητας μέσα στην ιρανική κοινότητα της διασποράς και η διάδοση της ομοφοβίας μεταξύ των Ιρανών ήταν πάντα στην ατζέντα των πρακτόρων της Τεχεράνης. Η ομοφοβική προσέγγιση αυτών των θεσμών ήταν πολύ εμφανής κατά τη διάρκεια της εξέγερσης «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» στο Τορόντο του Καναδά, για παράδειγμα. 

Πρώτον, προσπάθησαν να αφαιρέσουν τα σύμβολα της κουήρ κοινότητας από τις ιρανικές διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις. Στη συνέχεια, την 1η Οκτωβρίου 2022, σε μια γελοία κίνηση, οι διοργανωτές των ιρανικών διαδηλώσεων στο Τορόντο ζήτησαν από την καναδική αστυνομία να απομακρύνει από τη διαδήλωση ένα κουήρ άτομο, που κρατούσε μια σημαία ΛΟΑΤΚΙ+, επειδή το μήνυμα δεν ταίριαζε με το μήνυμα της διαδήλωσης. Το βίντεο με αυτό το περιστατικό έγινε viral την ίδια μέρα.

Η πηγή ελπίδας μας είναι ότι η ιρανική κουήρ κοινότητα αντιστάθηκε σε αυτό το είδος πίεσης. Μπορέσαμε να κάνουμε μεγάλα βήματα για την προώθηση των δικαιωμάτων της κοινότητας κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Γνωρίζουμε επίσης το γεγονός ότι έχουμε ακόμη μακρύ και δύσκολο δρόμο μπροστά μας και πρέπει να οργανωθούμε εκ νέου για τα μελλοντικά βήματα.

FN: Είναι ακόμη δυνατό να μιλήσουμε για ΛΟΑΤΚ+ ζωή ή κοινότητα στο σημερινό Ιράν; Είναι εντελώς υπόγεια; 

MF: Όπως είπατε, η υπόγεια φύση της κουήρ κοινότητας στο Ιράν καθιστά δύσκολο να μιλήσουμε για αυτήν με ακρίβεια. Τα σημάδια που βλέπουμε στην ιρανική κοινωνία δείχνουν ένα μοναδικό φαινόμενο. Παρά τις τέσσερις δεκαετίες συστηματικής διάδοσης μίσους από το ισλαμικό καθεστώς εναντίον των queer ανθρώπων, η ευαισθητοποίηση της ιρανικής κοινωνίας για τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ+ έχει αυξηθεί. Στην εξέγερση «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία», γίναμε μάρτυρες της ορατής παρουσίας της κουήρ κοινότητας στο Ιράν, γνωρίζοντας τι κινδύνους ενέχει αυτή η παρουσία για αυτές. Είδαμε φωτογραφίες και βίντεο ανθρώπων από την κουήρ κοινότητα, που έφεραν τις χειροποίητες ΛΟΑΤΚΙ+ σημαίες τους στους δρόμους του Ιράν. Ζευγάρια λεσβιών και ομοφυλόφιλα ζευγάρια να φιλιούνται μπροστά σε ιρανικά αξιοθέατα. Η αναφορά ακτιβιστών από τη φυλακή Adel Abad στο Σιράζ ανέφερε επίσης ότι κουήρ κρατούμενα άτομα δεν κρύβουν πλέον την ταυτότητά τους από άλλους κρατούμενους.

Όλα μιλούν για την αρχή μιας πολιτιστικής αναγέννησης στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Μια πολιτιστική αναγέννηση που αργά ή γρήγορα θα καταστρέψει τη δημοκρατία των μουλάδων στην Τεχεράνη.