Οι χορευτές Natyarasa κάνουν πρόβα στις 26 Νοεμβρίου 2022. Φωτογραφία από την Kay Nara/VOD. Χρησιμοποιείται με άδεια

Αυτό το επεξεργασμένο άρθρο της Lara Shaker δημοσιεύτηκε αρχικά στο VOD News, έναν ανεξάρτητο ειδησεογραφικό ιστότοπο στην Καμπότζη, και αναδημοσιεύεται στο Global Voices ως μέρος συμφωνίας κοινής χρήσης περιεχομένου.

Με την ίδρυση της πρώτης αποκλειστικά ανδρικής ομοφυλόφιλης εταιρείας κλασικού χορού στην Καμπότζη, ο γεννημένος στην Αμερική καλλιτέχνης Prumsodun Ok διατηρεί ταυτόχρονα τις παραδόσεις και ενδυναμώνει τη διαφορετικότητα.

Συγχωνεύοντας δύο πολιτιστικά ρεύματα, το προοδευτικό και το συντηρητικό, που πολλοί βλέπουν ως αμοιβαία αποκλειόμενα, ο Ok παρουσιάζει μια νέα οπτική για τον πολιτισμό των Χμερ. Ο Οκ είπε στο VOD News σε συνέντευξή του:

Στην παράδοση των Χμερ, υπάρχει χώρος για άτομα, που δεν ταιριάζουν σε άνδρες ή γυναίκες. Για παράδειγμα, σε έναν από τους πιο ιερούς κλασικούς χορούς μας, απεικονίζεται ένας Βραχμάνος, που έρχεται να ενεργήσει ως αγγελιοφόρος μεταξύ ουρανού και γης. Και αυτό το πλάσμα Βραχμάνος είναι μισό αρσενικό, μισό θηλυκό. Έτσι, στον πολιτισμό μας έχουμε ήδη αυτό που οι άνθρωποι στον κόσμο σήμερα αποκαλούν «κουήρ».

Γεννημένος από Καμποτζιανούς πρόσφυγες στις ΗΠΑ, ο Ok ακολούθησε σταδιοδρομία στον κλασικό χορό Χμερ, στην πειραματική κινηματογράφηση και στη φωτογραφία. Επιστρέφοντας στην Καμπότζη το 2015, ίδρυσε την Natyarasa, την πρώτη ομάδα κλασικού χορού ομοφυλόφιλων Χμερ της Καμπότζης, η οποία τώρα αποτελείται από δέκα επαγγελματίες χορευτές.

Αν και η συγχώνευση μπορεί να φαίνεται αντιφατική στην αρχή, ο Ok λέει ότι στην πραγματικότητα συνδέονται εύκολα, λέει:

Στα χμερ, όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη “περφόρμανς”, λέμε “samdeng”. Στην Αμερική, όταν χρησιμοποιούμε αυτή τη λέξη, είναι να είσαι ψεύτικος, να υποδυθείς έναν ρόλο, αλλά στα χμερ σημαίνει να κάνεις κάτι αληθινό, να το κάνεις απτό… να το ενσαρκώσεις. Υπάρχουν γυναίκες, που χορεύουν ως αρσενικοί θεοί, άντρες που χορεύουν ως θηλυκοί θεοί, άνθρωποι, που χορεύουν ως ζώα ή δαίμονες. Η πράξη της παράστασης διασχίζει διαρκώς τις γραμμές του φύλου, του χρόνου, του χώρου ακόμα και των ειδών.

Η ίδρυση της χορευτικής εταιρείας ήταν τόσο προκλητική όσο και ανταποδοτική, λέει ο Ok. Τώρα αποτελείται από δύο γενιές επαγγελματιών χορευτών και μαθητευομένων ηλικίας 18-26 ετών. Κάποιοι από αυτούς χορεύουν πολλά χρόνια, ενώ άλλοι ήρθαν στην παρέα με μικρή εμπειρία.

Δεν «βρίσκω» χορευτές ,που να ταιριάζουν στην παρέα, πρέπει να τους φτιάξω εδώ. Ο ρόλος μου ως δάσκαλος είναι να ξυπνάω τους μαθητές μου και να παρακολουθώ εκείνη τη στιγμή που καταλαβαίνουν ποιοι είναι, έχουν βρει τη φωνή τους και ξέρουν τι κάνουν.

Η ομάδα χορού όχι μόνο εκπαιδεύει τους μαθητευόμενους στον κλασικό χορό Χμερ αλλά υποστηρίζει τους νεαρούς χορευτές της Καμπότζης να γίνουν ανεξάρτητοι. «Το κάνω αυτό διδάσκοντάς τους, δίνοντάς τους μισθό, διαβατήρια, ευκαιρίες να ταξιδέψουν και να με δουν τα ΜΜΕ», λέει ο Οκ. Μερικοί από τους μαθητές του ταξιδεύουν τώρα ακόμη και στο εξωτερικό για να παρακολουθήσουν μαθήματα αγγλικών και να ακολουθήσουν άλλα πάθη, όπως να γίνουν τραγουδιστές ή μουσικοί.

Ο Khuon Chay, ένα από τα μέλη της Natyarasa, αφηγείται τη ζωή του πριν μπει στην ομάδα.

Πριν από τρία χρόνια, ήμουν στην επαρχία και είδα αυτό το έργο με γκέι άνδρες. Αμέσως κατάλαβα ότι ήθελα να είμαι μέρος αυτής της αλλαγής, ακόμα κι αν είναι μόνο ένα μικρό μέρος. Δεν είχα καμία υποστήριξη από την οικογένειά μου πριν, αλλά ακολούθησα το όνειρό μου να γίνω επαγγελματίας χορευτής. Μπορώ να πω τώρα: είμαι επιτυχημένος και το έκανα πραγματικότητα.

Όταν σκέφτεται τη σύνδεση μεταξύ του ακτιβισμού ΛΟΑΤΚ+ και της παραδοσιακής κουλτούρας των Χμερ, ο Chay πιστεύει ότι «είναι σημαντικό να είσαι μέρος αυτού του κινήματος, που διασώζει την τέχνη των Χμερ. Νιώθω ότι κάνω καλή δουλειά για τη χώρα και την κοινότητά μου κάνοντας αυτό».

Δεν του έμαθε μόνο για την πλούσια κουλτούρα του κλασικού χορού, αλλά και τον έκανε να μάθει πολλά για τον εαυτό του.

Άλλαξα πολύ αυτά τα χρόνια. Νιώθω σαν να είμαι ένας εντελώς νέος άνθρωπος τώρα. Έλαβα πάρα πολλές ευκαιρίες μέσα από αυτή τη δουλειά και γνώρισα πολλούς πολιτισμούς και μέρη. Έμαθα επίσης ότι η ζωή του καλλιτέχνη δεν τελειώνει ποτέ. Πρέπει να μαθαίνεις και να μαθαίνεις και να μαθαίνεις όλη σου τη ζωή.

Πρόβα χορευτών Natyarasa. Φωτογραφία από VOD.

Ο δάσκαλός του, Ok, λέει ότι δεν τον ενδιαφέρουν οι ετικέτες, αρκεί οι άνθρωποι να βρίσκουν αξία σε αυτό που κάνει η εταιρεία.

Ξέρω ότι από πολλές απόψεις με βλέπουν ως ακτιβιστή, αλλά για να είμαι ειλικρινής σπάνια χρησιμοποιώ αυτές τις λέξεις. Δεν με νοιάζει αν οι άνθρωποι με αποκαλούν παραδοσιακό καλλιτέχνη, σύγχρονο καλλιτέχνη, κουήρ καλλιτέχνη…Για μένα, με νοιάζει απλώς: έχει ολοκληρωθεί η δουλειά; Και γίνεται όμορφα; Αυτό είναι το μόνο που έχει σημασία για μένα.

Όταν σκεφτόμαστε τις επιτυχίες της παρέας, ο Ok είναι περήφανος που λέει ότι οι χορευτές φτάνουν σε όλα τα δημογραφικά στοιχεία στην Καμπότζη.

«Μας αγαπούν τόσο ηλικιωμένοι όσο και νέοι», λέει.

Παρόλο που κάποιοι μεγαλύτεροι δάσκαλοι δεν συμφωνούν με την προσέγγισή του, αναγνωρίζουν την αξία του ως δάσκαλου και καλλιτέχνη.

«Δεν θα έλεγα απαραίτητα ότι λαμβάνουμε υποστήριξη από παλαιότερες γενιές δασκάλων…Ίσως μπορούμε μάλλον να πούμε: μας αναγνωρίζουν ως καλλιτέχνες».

Καθώς εκπροσωπεί μια αρχαία μορφή τέχνης, ο Ok αναλογίζεται τις σκέψεις των προγόνων του για το έργο του. «Για να είμαι ειλικρινής, νομίζω ότι οι πρόγονοί μου θα ήταν πολύ περήφανοι για αυτό που κάνω. Νομίζω ότι θα ήθελαν πώς φροντίζω τους νέους και την κοινότητα, πώς εκπροσωπώ αυτή την παράδοση και όλη την Καμπότζη».

Η Natyarasa τη στιγμή της συνέντευξης έκανε πρόβες στο στούντιο τους στην Πνομ Πενχ για ένα έργο, που θα έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο του 2024 στις ΗΠΑ, το Prumsodun Ok. Μπορείτε να το βρείτε στο YouTube και στον ιστότοπό τους.