Στολή στρατιώτη του Μάλι. Εικόνα που παρήχθη στο Canva από τη Global Voices.
Αυτό το άρθρο των Arnauld Kassouin και Moucharaf Soumanouest δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά στο Bénin Intelligent στις 26 Αυγούστου 2024. Το Global Voices αναδημοσίευσε το άρθρο στο πλαίσιο συμφωνίας συνεργασίας.
Καθοριστική στιγμή που έφερε κοντά δύο πολέμους ήταν η εμπλοκή της Ουκρανίας σε μια επίθεση αυτονομιστών ανταρτών της εθνότητας των Τουαρέγκ εναντίον του Africa Corps (πρώην Ομάδα Βάγκνερ), μιας ρωσικής παραστρατιωτικής ομάδας, που συμμάχησε με τις Ένοπλες Δυνάμεις του Μάλι (FAMa), η οποία έλαβε χώρα στο Μάλι από τις 25 έως τις 27 Ιουλίου 2024.
Την 1η Αυγούστου, το Στρατηγικό Πλαίσιο για την Άμυνα του Λαού του Αζαγουάντ (CSP-DPA) ανέφερε ότι αυτή η επίθεση στο Τινζαουατέν, μια κοινότητα στη βορειοδυτική περιοχή του Κιντάλ που συνορεύει με την Αλγερία, είχε στοιχίσει τη ζωή σε 47 Μαλιανούς και 84 Ρώσους στρατιώτες. Το CSP-DPA είναι ένας συνασπισμός πολιτικών και στρατιωτικών κινημάτων Τουαρέγκ στο βόρειο Μάλι, ο οποίος διεξάγει πόλεμο κατά της κυβέρνησης του Μάλι από το 2013 με σκοπό να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της περιοχής του Αζαγουάντ.
Διαβάστε επίσης: Αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Σαχέλ
Ωστόσο, η επίθεση αυτή είναι επίσης ένα παράδειγμα του πώς οι συνέπειες της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 γίνονται αισθητές εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων. Το CSP-DPA κέρδισε έδαφος τον Ιούλιο λόγω της επέμβασης της Ουκρανίας. Στις 29 Ιουλίου, ο Andriy Yusov, εκπρόσωπος της Ουκρανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (GUR), επιβεβαίωσε ότι η υπηρεσία του ήταν «σε επαφή με τους αυτονομιστές αντάρτες στο βόρειο Μάλι».
Ο Mohamed Elmaouloud Ramadane, εκπρόσωπος του CSP-DPA, δεν παρέλειψε να δώσει τις απαραίτητες διευκρινίσεις στο Radio France Internationale (RFI):
Bien sûr, nous avons des contacts avec les Ukrainiens, avec tout le monde, et particulièrement avec ceux qui subissent la terreur de Wagner.
Ασφαλώς, βρισκόμαστε σε επαφή με τους Ουκρανούς, με οποιονδήποτε, ιδιαίτερα με όσους ζουν κάτω από την τρομοκρατία της Βάγκνερ.
Όπως αναφέρει η γαλλική εφημερίδα Libération, ο Yusov επιβεβαίωσε στην ουκρανική τηλεόραση ότι:
Les combattants du CSP-DPA ont reçu des informations nécessaires qui leur ont permis de mener une opération militaire réussie contre les criminels de guerre russes.
Τα στελέχη του CSP-DPA έλαβαν τις πληροφορίες που απαιτούνταν για να διεξάγουν μια επιτυχημένη στρατιωτική επιχείρηση κατά των Ρώσων εγκληματιών πολέμου.
Σε άρθρο του διαδικτυακού ειδησεογραφικού πρακτορείου Maliweb, ο Ρώσος εμπειρογνώμονας Oleg Nesterenko δήλωσε:
C’est une opération qui s’inscrit dans le cadre du projet secret de la Direction des renseignements de l’Ukraine.
Πρόκειται για επιχείρηση, που αποτελούσε μέρος απόρρητου σχεδίου της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ουκρανίας.
Ο Yurii Pyvovarov, πρέσβης της Ουκρανίας στη Σενεγάλη, σχολίασε το βίντεο του Yusov:
Le travail se poursuivra. Il y aura certainement d’autres résultats. La punition des crimes de guerre et du terrorisme est inévitable. C’est un axiome.
Οι επιχειρήσεις συνεχίζονται και αναμφίβολα θα υπάρξουν περαιτέρω εξελίξεις. Οι κυρώσεις για τα εγκλήματα πολέμου και την τρομοκρατία είναι αναπόφευκτες. Αυτό είναι αυτονόητο.
Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος μεταφέρεται στο Σαχέλ
Είναι πιθανόν η ανοιχτή υποστήριξη της Ουκρανίας προς τους αντάρτες του CSP-DPA να θεωρηθεί ως η έναρξη ενός πολέμου δι’ αντιπροσώπων, που θα συνδέσει το Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία με το Σαχέλ;
Σε τηλεφωνική του συνέντευξη στο BBC, ο Bakary Sambe, περιφερειακός διευθυντής του Ινστιτούτου Τιμπουκτού, ενός αφρικανικού ερευνητικού κέντρου για την ειρήνη, δήλωσε:
D’après les derniers événements au Mali, ce n’est plus une guerre par procuration, mais plutôt une véritable guerre froide dont le nouveau terrain de jeu se déroule dans la région sahélienne.
Με βάση τα πρόσφατα γεγονότα στο Μάλι, δεν πρόκειται πλέον για πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, αλλά για εκτεταμένο ψυχρό πόλεμο στην περιοχή του Σαχέλ.
Τα σχόλια της Μαρίας Ζαχάροβα, εκπροσώπου του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, φαίνεται να επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς του Sambe. Μία εβδομάδα μετά τα γεγονότα στις 27 Ιουλίου, η Ζαχάροβα κατηγόρησε την Ουκρανία ότι ανοίγει ένα δεύτερο μέτωπο στην Αφρική. Η ελβετική δημόσια ραδιοτηλεόραση Radio Télévision Suisse (RTS) επικαλέστηκε τη δήλωσή της:
Incapable de vaincre la Russie sur le champ de bataille, le régime criminel de Zelensky a décidé d’ouvrir un deuxième front en Afrique. Le gouvernement ukrainien soutient des groupes terroristes dans des États du continent favorables à Moscou.
Ανίκανο να νικήσει τη Ρωσία στο πεδίο της μάχης, το εγκληματικό καθεστώς του Ζελένσκι αποφάσισε να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο στην Αφρική. Το ουκρανικό κράτος υποστηρίζει τις τρομοκρατικές οργανώσεις που βρίσκονται σε αφρικανικά κράτη που τάσσονται υπέρ της Μόσχας.
Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Wathi, ένα think tank με έδρα το Ντακάρ, πρωτεύουσα της Σενεγάλης, ο Bah Traoré Legrand, ερευνητής σε θέματα παραπληροφόρησης, επεσήμανε:
Le Mali est devenu un théâtre d’affrontements indirects entre la Russie et l’Ukraine, et ce, à cause de la dynamique de la géopolitique internationale actuelle.
Λόγω των τρεχουσών δυναμικών της διεθνούς γεωπολιτικής, το Μάλι έχει γίνει το σκηνικό μιας έμμεσης σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας.
Σύμφωνα με την Irina Filatova, Ρωσίδα ιστορικό που ζει στη Νότια Αφρική, υπάρχει σαφές σκεπτικό πίσω από την εμπλοκή των Ουκρανών. Η ίδια εξήγησε στο γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων Deutsche Welle:
Ils (Ukrainiens) doivent montrer aux pays africains que les Russes ne sont pas tout-puissants, qu’ils peuvent aussi perdre.
Πρέπει (οι Ουκρανοί) να αποδείξουν στις αφρικανικές χώρες ότι οι Ρώσοι δεν είναι πανίσχυροι και ότι μπορούν να χάσουν.
Σε ένα άρθρο του BBC Afrique, ο Paul Melly, αναλυτής και ερευνητής στο Chatham House, ένα think tank με έδρα το Λονδίνο, είπε:
Les allusions de Kiev à une implication directe confirment jusqu’où elle est prête à aller pour mener sa riposte contre le président russe.
Το γεγονός ότι το Κίεβο κάνει λόγο για άμεση εμπλοκή επιβεβαιώνει πόσο μακριά είναι διατεθειμένο να φτάσει τα αντίποινα κατά του Ρώσου προέδρου.
Πράγματι, η στρατηγική του Κιέβου στην Αφρική είναι να χαλαρώσει τη «ρωσική μέγγενη» στην ήπειρο. Ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Dmytro Kouleba εξήγησε στο Africanews:
Nous ne voulons pas être une autre Russie. Notre stratégie n'est pas de remplacer la Russie, mais de libérer l'Afrique de l'emprise russe.
Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να γίνουμε μια άλλη Ρωσία. Η στρατηγική μας δεν αποσκοπεί στο να αντικαταστήσουμε τη Ρωσία, αλλά στο να απαλλάξουμε την Αφρική από τη ρωσική μέγγενη.
Γεωπολιτικές προεκτάσεις
Οι συνέπειες της ουκρανικής εμπλοκής με τους αντάρτες της CSP-DPA είναι σημαντικές: το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο και ο Νίγηρας διέκοψαν τις διπλωματικές τους σχέσεις με την Ουκρανία. Οι τρεις αυτές χώρες ήταν αποφασισμένες να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί και έφεραν το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Στο υπόμνημα με αριθμό 24-003-AES, οι τρεις χώρες «κατήγγειλαν και καταδίκασαν έντονα την ανοιχτή υποστήριξή της διεθνούς τρομοκρατίας από την ουκρανική κυβέρνηση, ιδίως στο Σαχέλ».
Ο Paul Melly πρόσθεσε:
Il s’agit là d’un nouveau cas où des puissances extérieures exploitent le continent comme un terrain de jeu sanglant pour leurs propres rivalités.
Πρόκειται για ένα ακόμη παράδειγμα ξένων δυνάμεων, που χρησιμοποιούν αυτή την ήπειρο ως πεδίο αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ τους.
Η Yassine Fall, η υπουργός Αφρικανικής Ολοκλήρωσης και Εξωτερικών Υποθέσεων της Σενεγάλης, δεν δίστασε να υπενθυμίσει στον Yurii Pyvarovov τα καθήκοντά του την επομένη των σχολίων του. Σε δήλωση που κάλυψε το ειδησεογραφικό πρακτορείο Anadolu αναφέρει χαρακτηριστικά:
Concernant l’ambassadeur d’Ukraine à Dakar qui a été convoqué, il lui a été rappelé les obligations de discrétion, de retenue et de non-ingérence qui doivent accompagner la gravité et la solennité de sa mission.
Υπενθυμίζεται στον Ουκρανό πρεσβευτή στο Ντακάρ ότι οφείλει να τηρεί διακριτικότητα, αυτοσυγκράτηση και να μην παρεμβαίνει, κάτι που συμβαδίζει με τη σοβαρότητα και την θεσμικότητα του ρόλου του.
Ομοίως, στις 5 Αυγούστου 2024, η Οικονομική Κοινότητα Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS) εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία εκφράζει «την έντονη αποδοκιμασία και καταδίκη όλων των ξένων παρεμβάσεων στην περιοχή».
Θα επαναληφθεί το παράδειγμα της Λιβύης στο Μάλι;
Το 2011, η Λιβύη βίωσε μια παρόμοια κατάσταση. Κατά τη διάρκεια της λιβυκής επανάστασης μεταξύ Μαρτίου και Οκτωβρίου εκείνου του έτους, ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των δυνάμεων που ήταν πιστές στον συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι και των αντίπαλων ανταρτών οδήγησε σε διεθνή στρατιωτική επέμβαση περίπου 20 χωρών.
H σημερινή κατάσταση στο Μάλι, ιδίως στο Κιντάλ, θυμίζει τη λιβυκή κρίση. Ο Amidou Tidjani, καθηγητής-ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Paris 13, δηλώνει:
Nous sommes désormais dans un conflit d’État à État à travers des acteurs indirects qui sont groupes armés terroristes.
Ζούμε μία κατάσταση διακρατικής σύγκρουσης, στην οποία εμπλέκονται τρίτοι, ένοπλες τρομοκρατικές ομάδες.
Ο Fakoro Traoré, συντάκτης του άρθρου με τίτλο Τινζαουατέν ή ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων, το οποίο δημοσιεύθηκε από το πρακτορείο Bamada του Μάλι, πιστεύει:
Ce qui s’est passé à Tizawaten est guerre de recolonisation. Il est la suite logique de la guerre contre Kadhafi.
Αυτό που συνέβη στη Τινζαουατέν είναι ένας πόλεμος επαναποικισμού, κάτι που αντιστοιχεί στη λογική του πολέμου κατά του Καντάφι.
Κατά συνέπεια, η λιβυοποίηση, που χαρακτηρίζεται από την κατάρρευση της κρατικής εξουσίας και τον πολλαπλασιασμό των ένοπλων ομάδων, αποτελεί πραγματικό κίνδυνο. Η πρόσφατη εμπλοκή της Ουκρανίας στην υποστήριξη των ανταρτών στο Μάλι θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω αυτή την αστάθεια τροφοδοτώντας τις εσωτερικές συγκρούσεις. Αυτές οι δυναμικές θα μπορούσαν να ωθήσουν άλλους περιφερειακούς ή διεθνείς παράγοντες να παρέμβουν στην περιοχή του Σαχέλ, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο κατακερματισμού όλων των χωρών του Σαχέλ.
Ο Wassim Nasr, δημοσιογράφος και ειδικός σε ζητήματα κινημάτων τζιχαντιστών, δήλωσε στο γαλλικό μέσο ενημέρωσης Le Grand Continent ότι:
La région du Sahel s’inscrit aussi bien que le Soudan dans la stratégie ukrainienne d’internationalisation de la lutte contre la Russie.
Τόσο το Σαχέλ όσο και το Σουδάν εντάσσονται στη στρατηγική της Ουκρανίας να διεθνοποιήσει την προσπάθειά της να πολεμήσει τη Ρωσία.
Σε μια δημοσίευση με τίτλο «Ουκρανία: Εκπαίδευση τρομοκρατών και μισθοφόρων και η εισβολή στη Ρωσία», ο Oleg Nesterenko δήλωσε ότι «αυτά τα ουκρανικά χτυπήματα κατά του Μάλι δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς την άμεση υποστήριξη των χωρών του ΝΑΤΟ».
