Μια νοσοκόμα εμβολιάζει ένα μωρό στην Άκρα της Γκάνας το 2020. Η εικόνα αποτελεί κοινό κτήμα.

Της Keletso Thobega

Από τον Αύγουστο του 2020, η Αφρική κήρυξε την απαλλαγή της από τον άγριο ιό της πολιομυελίτιδας, ασθένεια που προηγουμένως παρέλυε χιλιάδες παιδιά σε όλη την ήπειρο κάθε χρόνο. Αυτό ήταν ένα σημαντικό ορόσημο στον αγώνα κατά της πολιομυελίτιδας, ο οποίος ξεκίνησε με την Παγκόσμια Πρωτοβουλία Εξάλειψης της Πολιομυελίτιδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 1988. Η πρωτοβουλία αυτή οδήγησε σε μείωση κατά 99% των νέων κρουσμάτων πολιομυελίτιδας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ωστόσο, έχει εμφανιστεί μια νέα προερχόμενη από το εμβόλιο μετάλλαξη του ιού αυτού στη νότια Αφρική, η οποία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τη χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.

Σε διαδικτυακή συνέντευξη στο Global Voices, ορισμένοι εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας που εργάζονται στην ήπειρο υπογράμμισαν διάφορες προκλήσεις, που εμποδίζουν την πλήρη εξάλειψη της πολιομυελίτιδας. Τόνισαν ότι οι επιτυχείς προσπάθειες εξάλειψης της πολιομυελίτιδας πρέπει να υπερβούν τις εκστρατείες εμβολιασμού και να περιλαμβάνουν την ενίσχυση των συστημάτων της αλυσίδας εφοδιασμού διασφαλίζοντας ότι η εκπαίδευση και τα εμβόλια κατά της πολιομυελίτιδας θα φτάσουν ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες και αγροτικές κοινότητες σε ολόκληρη την Αφρική.

Η Village Reach, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που επικεντρώνεται στη βελτίωση της προσβασιμότητας των προϊόντων και υπηρεσιών υγείας σε κοινότητες με χαμηλό εισόδημα και χαμηλούς πόρους, κοινοποίησε πληροφορίες σχετικά με τους λόγους και τους τρόπους ενίσχυσης των συστημάτων αλυσίδας εφοδιασμού τους.

Η Luciana Maxim, διευθύντρια της αλυσίδας εφοδιασμού υγείας και ενίσχυσης του εργαστηριακού συστήματος στο Village Reach, δήλωσε στo Global Voices ότι στα τέλη του 2021 έλαβαν χρηματοδότηση από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία Εξάλειψης της Πολιομυελίτιδας (GPEI) για τη διεξαγωγή εθνικών αξιολογήσεων του συστήματος παραπομπής και μεταφοράς εργαστηριακών δειγμάτων για την πολιομυελίτιδα σε διάφορες χώρες της Αφρικής. Σύμφωνα με τη Maxim, πολλές περιοχές στην Αφρική, ιδιαίτερα οι αγροτικές περιοχές, έχουν ανεπαρκείς υποδομές μεταφορών, γεγονός που καθιστά δύσκολη την προσέγγιση των κοινοτήτων.

Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιοχές, μερικοί δρόμοι έχουν λακκούβες ή δεν είναι ασφαλτοστρωμένοι, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η πρόσβαση των οχημάτων. Σε αυτά τα μέρη, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να βρουν άλλους τρόπους για τη διανομή των εμβολίων, οι οποίοι μπορεί να απαιτούν σημαντικό χρόνο ή χρήματα, όπως μέσω ποδηλάτων ή ελικοπτέρων.

Οι ίδιες υλικοτεχνικές προκλήσεις προκύπτουν, όσον αφορά την έγκαιρη και ποιοτική μεταφορά των εργαστηριακών δειγμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων και περιβαλλοντικών δειγμάτων ύποπτων για πολιομυελίτιδα. Αυτές οι προκλήσεις καθιστούν δύσκολο για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης να ανταποκριθούν στις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ, σύμφωνα με τις οποίες τα μολυσμένα δείγματα πρέπει να μεταφέρονται σε εθνικό ή διεθνές εργαστήριο πολιομυελίτιδας εντός τριών ημερών από τη συλλογή του δείγματος. 

Η Tsedeye Girma, παγκόσμια συντονίστρια της UNICEF για την αντιμετώπιση της επιδημίας πολιομυελίτιδας, δήλωσε στο Global Voices ότι, κατά περίπτωση, χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους μεταφοράς για να μεταφέρουν τα εμβόλια πολιομυελίτιδας στις πιο απομακρυσμένες εγκαταστάσεις υγείας. «Αυτό περιλαμβάνει φορτηγά με ψυγεία, μοτοσικλέτες, βάρκες, ζώα μεταφοράς, ακόμη και με τα πόδια», είπε. Πρόσθεσε ότι σε ορισμένες χώρες, όπως το Μαλάουι και η Μοζαμβίκη, χρησιμοποίησαν ακόμη και μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να παραδώσουν τα εμβόλια. 

Η Girma ανέλυσε λεπτομερώς πώς περιορίστηκαν γρήγορα τα πρόσφατα προερχόμενα από το εμβόλιο κρούσματα πολιομυελίτιδας στη νότια Αφρική:

Μόλις η άγρια πολιομυελίτιδα εντοπίστηκε ξανά, ιδίως στο Μαλάουι και τη Μοζαμβίκη στις αρχές του 2022, κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να περιορίσουν αυτά τα κρούσματα. Ήταν επιτακτική ανάγκη να μεταφερθούν τα δείγματα στα εργαστήρια το συντομότερο δυνατό, να ευαισθητοποιηθούν οι κοινότητες και οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας και να προλάβουν όλα τα παιδιά να κάνουν τους εμβολιασμούς ρουτίνας μετά τον COVID19. Συμμετείχαμε σε αυτές τις προσπάθειες και τα κρούσματα άγριας πολιομυελίτιδας περιορίστηκαν γρήγορα την ίδια χρονιά, σημείωσε η ίδια. 

Η Maxim επεσήμανε ότι 13 από τις 15 χώρες, στις οποίες εργάζονται από τότε, έχουν παρουσιάσει επιδημίες πολιομυελίτιδας που προέρχονται από το εμβόλιο. Ο ιός πολιομυελίτιδας προερχόμενος από εμβόλιο (VDPV) είναι ένα σπάνιο στέλεχος πολιομυελίτιδας, που εξελίσσεται από τον εξασθενημένο ζωντανό ιό, που χρησιμοποιείται στο από του στόματος εμβόλιο της πολιομυελίτιδας (OPV). Αυτός ο ζωντανός ιός έχει σχεδιαστεί για να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα και να οικοδομήσει προστασία κατά της πολιομυελίτιδας. Ωστόσο, εάν κυκλοφορήσει σε πληθυσμούς με μειωμένη ή απώλεια ανοσοποίησης για αρκετό χρονικό διάστημα ή εάν αναπαραχθεί σε άτομο με ανοσολογική ανεπάρκεια, μπορεί να μεταλλαχθεί και να ανακτήσει την ικανότητα να προκαλεί ασθένεια.

Η Maxim πρόσθεσε:

Γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι, προκειμένου να βοηθήσουμε στην καταστολή των επιδημιών, χρειαζόμαστε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να διασφαλίζει ότι τα δείγματα για όλες τις επιδημίες που είναι επιρρεπείς σε επιδημίες φθάνουν στα εργαστήρια εντός ημερών. Αξιοποιήσαμε κάθε ευκαιρία για να ενσωματώσουμε πόρους, προσωπικό και δεδομένα σε όλες τις ασθένειες και σε όλες τις λειτουργίες του συστήματος υγείας.

Η Girma δήλωσε ότι είναι ζωτικής σημασίας να οικοδομηθεί μια αποκεντρωμένη παρουσία και δεσμοί με τις κοινότητες. 

Εξήγησε:

Ακολουθούμε μια προσέγγιση με επίκεντρο την κοινότητα εμπλέκοντας τις τοπικές κοινότητες ως ενεργούς εταίρους στον αγώνα για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας. Στρατολογήσαμε και εκπαιδεύσαμε χιλιάδες μέλη της τοπικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων παραδοσιακών ηγετών, θρησκευτικών ηγετών, επιζώντων πολιομυελίτιδας, γυναικείων ομάδων, νέων και άλλων ανθρώπων με επιρροή στην κοινότητα, για να εργαστούν και να κινητοποιηθούν κατά της πολιομυελίτιδας.

Τα περισσότερα νοικοκυριά στην Αφρική συντηρούνται οικονομικά από τις γυναίκες και η πλειοψηφία των κινητοποιητών της πολιομυελίτιδας στην κοινότητα ήταν γυναίκες, γεγονός κρίσιμο σε περιοχές, όπου οι πολιτιστικές παραδόσεις περιορίζουν τους άνδρες εργαζόμενους στον τομέα της υγείας από το να εισέρχονται σε νοικοκυριά με μόνο γυναίκες.

Αυτή η προσέγγιση κάνει τη διαφορά όσον αφορά την ενημέρωση και τη διασφάλιση του εμβολιασμού των παιδιών, πρόσθεσε η Girma. 

Για να ενισχύσουν την εμβολιαστική εκστρατεία, η UNICEF και άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς κατέβαλαν προσπάθειες για τη διαμόρφωση μηνυμάτων σε πολλές τοπικές γλώσσες, αλλά το το γλωσσικό εμπόδιο στις εκστρατείες εμβολιασμού κατά της πολιομυελίτιδας εξακολουθεί να υφίσταται. Τα μηνύματα αυτά συχνά μεταδίδονται μέσω μεγαφώνων από εκφωνητές της πόλης και κινητά φορτηγά δημόσιας ανακοίνωσης, που διασχίζουν από τη μία κοινότητα στην άλλη.

Η παραπληροφόρηση για τον εμβολιασμό παραμένει επίσης σημαντικό εμπόδιο για την προσέγγιση των παιδιών. Η Girma δήλωσε ότι οι κινητοποιητές της κοινότητας διαδραματίζουν βασικό ρόλο, αντιμετωπίζοντας τις ανησυχίες των γονέων και των φροντιστών σχετικά με τα εμβόλια κατά τη διάρκεια των επισκέψεων. 

«Χρησιμοποιούμε επίσης εργαλεία κοινωνικής ακρόασης για να εντοπίζουμε και να αντιμετωπίζουμε ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τα εμβόλια διαδικτυακά και μη. Το ψηφιακό πρόγραμμα δέσμευσης της κοινότητας της UNICEF κινητοποιεί περισσότερους από 70.000 διαδικτυακούς εθελοντές σε όλο τον κόσμο για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την παροχή ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών σχετικά με τα εμβόλια». Ορισμένες από τις συνήθεις ψευδείς πληροφορίες που εντοπίζονται περιλαμβάνουν ισχυρισμούς ότι τα εμβόλια είναι επώδυνα και προκαλούν ασθένειες, αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, έχουν σχεδιαστεί για να βλάψουν τους νέους ή δεν είναι πολιτισμικά ή θρησκευτικά αποδεκτά.

Σε μήνυμά της για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Πολιομυελίτιδας 2024, η Περιφερειακή Διευθύντρια του ΠΟΥ για την Αφρική, Matshidiso Moeti, ανέφερε ότι 134 κρούσματα πολιομυελίτιδας τύπου 2 είχαν εντοπιστεί μόνο το 2024 μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου. Η κυκλοφορούσα παραλλαγή εντοπίστηκε στην Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Τσαντ, το Μάλι, τον Νίγηρα και τη Νιγηρία.

Καθώς οι προσπάθειες εξάλειψης της πολιομυελίτιδας συνεχίζονται, η Maxim και η Girma εκφράζουν την ελπίδα ότι οι κυβερνήσεις, ο ιδιωτικός τομέας και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις θα συνεργαστούν για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης σχετικά με τα εμβόλια. Τονίζουν επίσης τη σημασία της ιεράρχησης της χρηματοδότησης για την ενίσχυση των συστημάτων της αλυσίδας εφοδιασμού εξασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια και τις υπηρεσίες υγείας σε όλη την ήπειρο.