Στιγμιότυπο από το βίντεο “Χιλιάδες αποκλεισμένοι στους μεταναστευτικούς καταυλισμούς του Νίγηρα”, που ανέβηκε στο YouTube από το AfricaNews. Δίκαιη χρήση.

Στην απέραντη έκταση της ερήμου Σαχάρας, κοντά στα σύνορα μεταξύ Αλγερίας και Νίγηρα, χιλιάδες μετανάστες από την υποσαχάρια χώρα αντιμετωπίζουν μια οδυνηρή δοκιμασία. Απελαμένοι από τις αλγερινές Αρχές, συχνά μένουν εγκαταλελειμμένοι χωρίς τροφή, νερό ή καταφύγιο, αναγκάζονται να διασχίσουν το ανηλεές έδαφος της ερήμου υπό ακραίες θερμοκρασίες. Αυτή η πρακτική έχει προκαλέσει έντονη κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες υποστηρίζουν ότι παραβιάζει τα διεθνή ανθρωπιστικά πρότυπα και θέτει σε κίνδυνο ζωές. 

Σε μια έκθεση από το 2020, η Lauren Seibert, ερευνήτρια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για πρόσφυγες και μετανάστες, είπε: «Η Αλγερία δικαιούται να προστατεύει τα σύνορά της, αλλά όχι να κρατά αυθαίρετα και να απελαύνει συλλογικά μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και αιτούντων άσυλο, χωρίς ίχνος δέουσας διαδικασίας». 

Συγκλονιστικοί αριθμοί απελάσεων

Από τον Ιανουάριο του 2024, η Αλγερία έχει απελάσει σχεδόν 20.000 Αφρικανούς μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, στον γειτονικό Νίγηρα. Αυτές οι απελάσεις πραγματοποιούνται συχνά κάτω από σκληρές συνθήκες: μετανάστ(ρι)ες εγκαταλείπονται στην έρημο κοντά στα σύνορα και περπατούν χιλιόμετρα για να βρουν ασφαλές μέρος. Η οργάνωση Alarme Phone Sahara, η οποία βοηθά μετανάστ(ρι)ες στην έρημο μεταξύ Αλγερίας και Νίγηρα, ανέφερε ότι τουλάχιστον 19.798 άτομα απελάθηκαν από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2024.

Σύμφωνα με την οργάνωση, οι μετανάστ(ρι)ες που απελαύνονται στο βόρειο Νίγηρα, εγκαταλείπονται σε επισφαλείς συνθήκες στην περιοχή Αγκαντέζ στο βόρειο Νίγηρα μην μπορώντας είτε να συνεχίσουν το ταξίδι τους είτε να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, παρά το γεγονός ότι κάποια άτομα εξέφρασαν την επιθυμία να το κάνουν. 

Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε από ακραία καιρικά φαινόμενα μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 2024, όπου οι έντονες ξηρασίες ακολούθησαν καταστροφικές πλημμύρες. «Η κλιματική κρίση είναι ήδη πραγματικότητα και οι άνθρωποι που κινούνται, καθώς και ο τοπικός πληθυσμός στον Νίγηρα, είναι μεταξύ όσων επηρεάζονται πιο άμεσα από τις συνέπειές της», προσθέτει η έκθεση, υπογραμμίζοντας τον άμεσο αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης και σε μετανάστ(ρι)ες και σε τοπικές κοινωνίες. 

Απελπισμένα ταξίδια στην έρημο

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί πίεση στις χώρες της Βόρειας Αφρικής να αποτρέψουν τη ροή της μετανάστευσης, οι μαζικές απελάσεις έχουν αυξηθεί, με την ΕΕ να γνωρίζει καλά τις συνθήκες. Σύμφωνα με έκθεση του Associated Press το 2018, η διαδικασία απέλασης ξεκινά συχνά με μαζικές συλλήψεις σε πόλεις της Αλγερίας, όπου οι μετανάστ(ρι)ες κρατούνται και στη συνέχεια μεταφέρονται στις νότιες συνοριακές περιοχές. Κατά την άφιξή τους, αφήνονται σε απομακρυσμένες περιοχές της ερήμου, μερικές φορές υπό την απειλή όπλων, και αναγκάζονται να περπατούν κάτω από καυτές θερμοκρασίες που φτάνουν έως και τους 48 βαθμούς Κελσίου. Αυτό το επικίνδυνο ταξίδι είχε ως αποτέλεσμα πολλούς θανάτους, καθώς υποκύπτουν σε αφυδάτωση, θερμοπληξία και εξάντληση.

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταδικάσει αυτές τις ενέργειες υπογραμμίζοντας την έλλειψη ορθής διαδικασίας και την απάνθρωπη μεταχείριση των μεταναστ(ρι)ών. Σε μια δήλωση του 2023, ο Παγκόσμιος Οργανισμός κατά των Βασανιστηρίων δήλωσε ότι «οι μετανάστ(ρι)ες υπόκεινται σε βασανιστήρια και κακομεταχείριση. Συλλαμβάνονται αυθαίρετα και κρατούνται χωρίς διαδικαστικές εγγυήσεις», κατηγορώντας τις μεταναστευτικές πολιτικές της Αλγερίας ότι στοχεύουν μαύρους/ες μετανάστ(ρι)ες από χώρες της υποσαχάριας χώρας και επισημαίνοντας «τη χρήση λεκτικής κακοποίησης από τις δυνάμεις ασφαλείας». 

Μεταξύ Ιανουαρίου και Απριλίου 2023, περισσότερα από 11.000 άτομα απελάθηκαν στον Νίγηρα, με την τάση να συνεχίζεται το 2024 και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης να παρέχει βοήθεια προσφέροντας τροφή, νερό και ιατρική περίθαλψη κατά την άφιξή τους στον Νίγηρα.

Ηθικά και νομικά ερωτήματα

Η αλγερινή κυβέρνηση, ωστόσο, υποστηρίζει ότι αυτές οι απελάσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με διμερείς συμφωνίες με τον Νίγηρα και είναι απαραίτητες για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και της εμπορίας ανθρώπων. Οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η παρουσία παράτυπων μεταναστών θέτει προκλήσεις για την ασφάλεια και την οικονομία απαιτώντας αυστηρά μέτρα για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών.

Παρά αυτές τις δικαιολογίες, οι συνθήκες. υπό τις οποίες πραγματοποιούνται αυτές οι απελάσεις, έχουν εγείρει σημαντικά ηθικά και νομικά ερωτήματα. Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι οι απελάσεις πρέπει να πραγματοποιούνται με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας διασφαλίζοντας την ασφάλεια και την ευημερία των ατόμων. Η πρακτική της εγκατάλειψης μεταναστών στην έρημο, χωρίς επαρκείς παροχές ή βοήθεια, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτές τις αρχές.

Η κατάσταση αυτών των μεταναστών επιδεινώνεται περαιτέρω από το ευρύτερο πλαίσιο της μετανάστευσης στη Βόρεια Αφρική. Πολλοί Αφρικανοί/ές της υποσαχάριας Αφρικής ξεκινούν επικίνδυνα ταξίδια μέσω της Σαχάρας, με στόχο να φτάσουν στην Ευρώπη αναζητώντας καλύτερες ευκαιρίες. Ωστόσο, οι αυστηροί έλεγχοι στα σύνορα και οι περιοριστικές πολιτικές μετανάστευσης στις χώρες της Βόρειας Αφρικής, που συχνά υποστηρίζονται από πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν κάνει αυτά τα ταξίδια όλο και πιο επικίνδυνα.

Η ζωή στο περιθώριο

Στην Αλγερία, οι υποσαχάριοι μετανάστ(ρι)ες ζουν σε επισφαλείς συνθήκες εξισορροπώντας τον φόβο της απέλασης με την ελπίδα να δημιουργήσουν μια καλύτερη ζωή. Πολλοί βρίσκουν δουλειά στις κατασκευές και οι γυναίκες, συχνά συνοδευόμενες από παιδιά, καταφεύγουν στην επαιτεία σε διασταυρώσεις δρόμων. Παρά τον κίνδυνο περιοδικών συλλήψεων από την αστυνομία, ορισμένα άτομα έχουν καταφέρει να ιδρύσουν μικρές επιχειρήσεις και να ζήσουν σχετικά σταθερή ζωή φροντίζοντας για τις οικογένειές τους στην πατρίδα τους. Ωστόσο, η έλλειψη δικαιωμάτων ασύλου και η περιοριστική εργατική νομοθεσία για τους αλλοδαπούς καθιστούν το μέλλον τους στην Αλγερία αβέβαιο.

Η διεθνής κοινότητα έχει να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση αυτής της ανθρωπιστικής κρίσης υποστηρίζοντας οργανώσεις, που βοηθούν μετανάστ(ρι)ες επιτόπου και διασφαλίζοντας ολοκληρωμένες μεταναστευτικές πολιτικές, που δίνουν προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα και παρέχουν ασφαλείς και νόμιμες οδούς για μετανάστ(ρι)ες. 

Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει περίπλοκες μεταναστευτικές προκλήσεις, οι ιστορίες όσων εγκαταλείφθηκαν στη Σαχάρα υπενθυμίζουν το ανθρώπινο κόστος των περιοριστικών πολιτικών μετανάστευσης και την επιτακτική ανάγκη να προασπίσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και να προστατέψουμε τα πιο ευάλωτα άτομα ανάμεσά μας.